Dấu ấn chiến lược của Mỹ tại Nam Á khi nâng cấp máy bay F-16 cho Pakistan

Máy bay tiêm kích F-16 của Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN

Theo trang Al Jazeera, thỏa thuận này được ký kết trong bối cảnh căng thẳng giữa Pakistan và Ấn Độ vẫn âm ỉ sau cuộc xung đột kéo dài nămngày hồi tháng 5, bắt nguồn từ một vụ tấn công tại khu vực Kashmir do Ấn Độ kiểm soát.

Động thái này cũng diễn ra khi Washington gia tăng sức ép buộc New Delhi mua thêm vũ khí Mỹ, làm dấy lên những tranh luận về tính toán chiến lược của Mỹ tại Nam Á.

Nội dung thỏa thuận Mỹ – Pakistan

Theo ông Praveen Donthi, chuyên gia phân tích cấp cao của Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế có trụ sở tại Brussels, gói phê duyệt mới nhất là một phần trong thỏa thuận bảo trì được Mỹ và Pakistan ký kết từ năm 2022, nhằm duy trì khả năng hoạt động phi đội F-16 của Pakistan.

“Thỏa thuận F-16 là trụ cột trong mối quan hệ song phương lớn hơn giữa Mỹ và Pakistan. Đó là lý do tại sao thỏa thuận này được duy trì xuyên suốt từ thời Tổng thống Joe Biden đến Tổng thống Donald Trump, dù từng có trì hoãn. Cả hai bên đều nhấn mạnh tính hữu ích của phi đội này trong các hoạt động chống khủng bố chung tại khu vực”, ông Donthi nói.

Thỏa thuận mới, được Cơ quan Hợp tác An ninh Quốc phòng Mỹ (DSCA) báo cáo lên Quốc hội hôm 4/12, tập trung vào việc cung cấp công nghệ để hỗ trợ và nâng cấp phi đội F-16 hiện có của Pakistan.

Pakistan hiện sở hữu khoảng 70–80 chiếc F-16 đang hoạt động, bao gồm các máy bay Block 15 đã được nâng cấp, một số máy bay chuyển giao từ Jordan và các mẫu mới hơn thuộc dòng Block 52+.

Gói hỗ trợ của Mỹ bao gồm nâng cấp phần cứng và phần mềm nhằm cải thiện khả năng bay và hệ thống điện tử hàng không; hệ thống nhận dạng bạn – thù tiên tiến (IFF); nâng cấp dẫn đường; cùng phụ tùng và dịch vụ sửa chữa.

Trong tổng giá trị gần 700 triệu USD, khoảng 649 triệu USD dành cho bảo trì và nâng cấp, còn lại 37 triệu USD là các trang bị quốc phòng quan trọng, trong đó có 92 hệ thống Link-16 – mạng liên kết dữ liệu chiến thuật cho phép các máy bay, tàu chiến và lực lượng mặt đất trao đổi thông tin theo thời gian thực.

Ngoài ra, Mỹ cũng cho phép bán cho Pakistan 6 thân bom Mk-82 loại nặng 226,8 kg không chứa thuốc nổ, thường được sử dụng cho mục đích huấn luyện hoặc thử nghiệm.

Thay vì chất nổ như tritonal – hỗn hợp trinitrotoluene (TNT) và bột nhôm được sử dụng trong đạn dược, vỏ bom được lấp đầy bằng vật liệu nặng như bê tông hoặc cát. Mk-82 là một loại bom không điều khiển được Mỹ phát triển. Nó cũng có thể được sử dụng làm đầu đạn cho các loại đạn dược dẫn đường chính xác.

Đặc điểm nổi bật của tiêm kích F-16

F-16, còn được gọi là Fighting Falcon hay Viper, là tiêm kích một động cơ đa năng, được sử dụng cho cả nhiệm vụ không đối không và không đối đất. Loại máy bay này do hãng Lockheed Martin sản xuất, sau khi tiếp quản chương trình từ General Dynamics vào năm 1995.

Hiện nay, F-16 là một trong những dòng tiêm kích được sử dụng rộng rãi nhất thế giới, đang phục vụ tại nhiều nước.

Vai trò của F-16 trong xung đột Ấn Độ – Pakistan hồi tháng 5

Lực lượng an ninh Ấn Độ và Pakistan gác tại cửa khẩu biên giới Attari - Wagha. Ảnh: ANI/TTXVN

Ngày 22/4, một vụ tấn công vũ trang tại thị trấn du lịch Pahalgam, thuộc Kashmir do Ấn Độ kiểm soát, khiến 26 người thiệt mạng. Nhóm Mặt trận Kháng chiến (TRF) nhận trách nhiệm, trong khi New Delhi cáo buộc tổ chức này có liên hệ với Lashkar-e-Taiba đặt trụ sở tại Pakistan, cáo buộc mà Islamabad đã bác bỏ.

Sau vụ việc, Ấn Độ hạ cấp quan hệ ngoại giao với Pakistan và đình chỉ Hiệp ước Nước sông Ấn. Ngày 7/5, Ấn Độ tiến hành các cuộc tấn công tên lửa vào 9 mục tiêu tại Pakistan và khu vực Kashmir do Pakistan kiểm soát. Islamabad cho biết các cuộc không kích này khiến hàng chục dân thường thiệt mạng.

Trong ba ngày tiếp theo, hai nước tiến hành các cuộc giao tranh trên không với thiết bị bay không người lái và tên lửa. Pakistan cho biết đã triển khai 42 máy bay “công nghệ cao”, bao gồm F-16 và các tiêm kích do Trung Quốc sản xuất như JF-17 và J-10.

Lệnh ngừng bắn được thiết lập ngày 10/5 và Tổng thống Trump tuyên bố Washington đóng vai trò trung gian.

Yếu tố Ấn Độ trong quyết định của Mỹ

Việc Mỹ phê duyệt nâng cấp F-16 cho Pakistan diễn ra trong bối cảnh chính quyền Mỹ gây sức ép buộc Ấn Độ tăng mua vũ khí Mỹ. Trước đó, hồi tháng 8, New Delhi đã tạm hoãn kế hoạch mua sắm quốc phòng từ Mỹ và hủy chuyến thăm Washington của Bộ trưởng Quốc phòng Rajnath Singh.

Quan hệ Mỹ – Ấn cũng gặp sóng gió trong những tháng gần đây, Ngày 6/8, ông Trump áp thuế bổ sung 25% đối với hàng hóa Ấn Độ, nâng tổng mức thuế lên 50%, nhằm phản đối việc New Delhi tiếp tục nhập khẩu dầu giá rẻ từ Nga.

Dù chịu sức ép, Ấn Độ vẫn duy trì quan hệ năng lượng với Nga. Nga hiện là nguồn cung dầu lớn thứ hai của Ấn Độ, chỉ sau Trung Quốc. Trong cuộc gặp Thủ tướng Narendra Modi tuần trước, Tổng thống Vladimir Putin khẳng định Nga sẵn sàng đảm bảo nguồn cung nhiên liệu ổn định cho Ấn Độ.

Theo giới phân tích, quyết định của Mỹ nhiều khả năng sẽ không được New Delhi hoan nghênh. Ấn Độ từ lâu phản đối hợp tác quốc phòng Mỹ – Pakistan, cho rằng F-16 được Islamabad sử dụng để chống lại họ. Tuy nhiên, Washington nhấn mạnh thương vụ này “không làm thay đổi cán cân quân sự cơ bản trong khu vực”.

Tác động đối với Pakistan và khu vực

Ông Michael Kugelman, chuyên gia về Nam Á tại Washington, nhận định: “Đây là một trong những gói viện trợ an ninh hào phóng nhất dành cho Pakistan trong những năm gần đây. Gần 700 triệu USD không phải là con số nhỏ”.

Ngoài ra, theo vị chuyên gia này, thỏa thuận cũng phản ánh việc Mỹ coi hợp tác chống khủng bố với Pakistan là một ưu tiên, bên cạnh các lợi ích kinh tế và khoáng sản chiến lược.

“Khoáng sản quan trọng và các cơ hội thương mại khác đã thu hút nhiều sự chú ý nhất trong các cuộc thảo luận về sự hồi sinh của quan hệ Mỹ - Pakistan. Nhưng hợp tác chống khủng bố, dù quy mô khiêm tốn, vẫn rất quan trọng đối với chính quyền này”, ông nói.

Tuy vậy, ông Donthi lưu ý rằng dù gói viện trợ mới nhất từ Mỹ sẽ giúp Pakistan duy trì hạm đội của mình đến năm 2040, Trung Quốc mới là nhà cung cấp vũ khí chủ yếu cho Pakistan, chiếm hơn 80% lượng vũ khí nước này nhập khẩu kể từ năm 2020, theo số liệu của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI).

Trong xung đột hồi tháng 5, Pakistan đã sử dụng tiêm kích J-10 do Trung Quốc sản xuất.

Các chuyên gia nhận định Islamabad dường như đang tiếp tục duy trì thế cân bằng giữa Washington và Bắc Kinh, tận dụng quan hệ với cả hai cường quốc để phục vụ lợi ích an ninh của mình.

Hải Vân/Báo Tin tức và Dân tộc