Dầu chăn nuôi thành thực phẩm cho người: Độc cỡ nào?

Dầu ăn chăn nuôi được hô biến thành dầu ăn cho người. Ảnh: VTV.

Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) vừa phát cảnh báo khẩn sau khi phát hiện nhiều cơ sở dùng dầu ăn nhập khẩu cho chăn nuôi để phù phép thành thực phẩm cho người. Hàng chục nghìn tấn dầu đã tuồn ra thị trường, trong đó có bếp ăn tập thể, cơ sở sản xuất thực phẩm công nghiệp. Vụ việc đang khiến người tiêu dùng bức xúc về những thủ đoạn kinh doanh bất chấp.

Cục nhấn mạnh, hành vi này vi phạm nghiêm trọng quy định về an toàn thực phẩm, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe cộng đồng.

Dầu chăn nuôi chứa gì?

Theo thông tin điều tra từ cơ quan công an được VTV đăng tải, Công ty TNHH Sản xuất và Xuất nhập khẩu Nhật Minh Food (chủ thương hiệu OFood) đã nhập khẩu lượng lớn dầu thực vật chỉ dùng trong chăn nuôi thủy sản.

Tuy nhiên, đơn vị này đã cho bơm trực tiếp dầu nguyên liệu vào hệ thống sản xuất qua đường ống ngầm, sau đó đóng gói, dán nhãn là dầu ăn cho người, kèm công bố "có bổ sung vitamin A". Kết quả kiểm nghiệm cho thấy sản phẩm không hề chứa vi chất này.

Thành phần "gian dối" được in trên chai dầu ăn Ofood. Ảnh: VTV.

Lượng dầu không đạt chuẩn được đưa đến nhiều cơ sở chế biến thực phẩm, nhà hàng, cơ sở sản xuất bim bim, salad công nghiệp, khu làng nghề và bếp ăn tại nhiều tỉnh thành. Ước tính hàng chục nghìn tấn dầu ăn giả đã tiêu thụ ra thị trường.

Nhiều nghiên cứu quốc tế đã chỉ rõ sự khác biệt giữa dầu ăn cho người và dầu dùng trong ngành công nghiệp hoặc thức ăn chăn nuôi. Báo cáo của Ủy ban An toàn Thực phẩm châu Âu (EFSA) năm 2016 cảnh báo, dầu không dành cho người thường có hàm lượng cao các chất oxy hóa lipid, axit béo tự do, kim loại nặng (như chì, cadmium) và hydrocarbon thơm đa vòng (PAHs), những chất độc có thể gây đột biến gen, rối loạn chuyển hóa, tổn thương gan, thận và ung thư nếu tích tụ lâu dài.

Hàng chục nghìn tấn dầu ăn giả được tiêu thụ ra thị trường. Ảnh: VTV.

Một nghiên cứu đăng trên Journal of Hazardous Materials năm 2020 phân tích hơn 30 mẫu dầu công nghiệp dùng trong chăn nuôi tại khu vực Đông Nam Á, ghi nhận 80% mẫu chứa axit béo tự do vượt ngưỡng cho phép nếu áp dụng tiêu chuẩn thực phẩm.

Bên cạnh đó, nhiều mẫu có PAHs vượt ngưỡng an toàn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) từ 2–5 lần. Tồn dư các chất xúc tác công nghiệp như nicken, cobalt và tạp chất từ dầu tái chế.

Hiệp hội An toàn Thực phẩm Mỹ (IAFP) cũng cảnh báo, thực phẩm chiên rán bằng dầu chăn nuôi có thể làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, viêm gan nhiễm độc và rối loạn nội tiết sau một thời gian tiếp xúc liên tục. Những rủi ro này thường âm thầm và không gây biểu hiện cấp tính, nhưng tác động về lâu dài là rất đáng lo ngại.

Dầu độc vào miệng người Việt

Trao đổi với Tri Thức - Znews, PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên giảng viên Viện Công nghệ Sinh học và Thực phẩm, ĐH Bách khoa Hà Nội, khẳng định, việc dùng dầu ăn dành cho chăn nuôi để nấu ăn cho người là hoàn toàn không thể chấp nhận được.

"Cũng giống như việc con người không ăn cám lợn, thì cũng không thể dùng dầu cho chăn nuôi để chiên rán cho người", PGS Thịnh nói.

Theo PGS Thịnh, dầu chăn nuôi thường rẻ tiền do không qua tinh chế, có thể chứa nhiều tạp chất, kim loại nặng hoặc đã bị biến tính. Những độc chất này tích tụ dần trong cơ thể, gây tổn thương gan, thận, rối loạn chuyển hóa, thậm chí ung thư.

Nhiều cơ sở viện lý do dầu này "vẫn chiên rán được" nhưng theo chuyên gia, điều đáng lo không nằm ở mùi vị mà ở hậu quả tích lũy. Người ăn có thể không thấy gì ngay, nhưng vẫn đang nhiễm độc âm thầm.

PGS Thịnh cảnh báo nếu dầu "bẩn" được sử dụng trong bếp ăn tập thể tại trường học, khu công nghiệp thì hậu quả càng nặng nề hơn với trẻ em, người cao tuổi, người bệnh, những nhóm dễ bị tổn thương bởi độc chất.

"Nếu phát hiện bếp ăn dùng dầu không đạt chuẩn, người đứng đầu là hiệu trưởng, giám đốc bếp, cần chịu trách nhiệm", PGS Thịnh nhấn mạnh.

Về khả năng nhận biết, PGS Thịnh cho biết người tiêu dùng rất khó phân biệt dầu kém chất lượng. Cảm quan chỉ là yếu tố phụ. Mùi lạ, màu đục hay hiện tượng tách lớp chỉ mang tính cảnh báo, không phải bằng chứng. Vì vậy, ông nhấn mạnh vai trò của cơ quan chức năng trong giám sát, thanh tra và xử lý nghiêm vi phạm.

Dầu ăn không rõ nguồn gốc không chỉ là nguy cơ sức khỏe, mà còn là lỗ hổng trong quản lý chuỗi cung ứng thực phẩm. Vụ việc lần này là lời cảnh tỉnh về trách nhiệm của toàn bộ hệ thống từ doanh nghiệp, cơ quan kiểm soát cho đến người tiêu dùng.

Nguyễn Thuận - Phương Anh