Đau đáu những dòng sông

Năm ấy tôi 10 tuổi, xuống ca nô đi từ bến Vang của làng Lệ Sơn lên bến Minh Cầm (huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình). Cũng là lần đầu, tôi biết sông Gianh chảy qua những làng quê tuyệt đẹp và có những khúc quanh, sông tựa vào dãy núi đá vôi hùng vĩ. (Sau này lớn lên, tôi lại nghĩ, hình ảnh sông tựa núi như là cô gái xõa tóc dựa vào vòm ngực vạm vỡ của một chàng trai)…

2 “…Du thuyền trên những dòng sông nước Nga còn đưa bạn tới những nơi khó “tiếp cận” bằng đường bộ như thị trấn cổ Yaroslavl và là biểu tượng cho sự phát triển về kiến trúc và phong cách thời kỳ Nga hoàng. Hay thành phố Uglich lạ lẫm với ngôi nhà bằng đá của Đại công tước Dmitry được xây dựng từ thế kỷ XV… Nằm bên hồ Onega, đảo Kizhi sẽ cuốn hút bạn bởi những công trình kiến trúc bằng gỗ độc đáo, tiêu biểu nhất là hai nhà thờ gỗ còn lưu giữ vẻ đẹp nguyên sơ được xây dựng từ thế kỷ XVIII”… Đó là những lời giới thiệu có cánh của một công ty du lịch về tour du lịch sông của xứ sở Bạch Dương.

Sông Gianh ngày hội. Ảnh: Trung tâm Xúc tiến du lịch Quảng Bình.

Nhưng, sự trải nghiệm thực tế còn kỳ diệu hơn gấp nhiều lần khi năm 2014 tôi có chuyến đi 10 ngày trên những dòng sông nước Nga. Khi thuyền dừng ở một làng quê nào đó ven sông, chúng tôi như được gặp một “cảnh quay” với nhân vật từ nhiều trăm năm trước bước ra từ văn học Nga. Đó là những phụ nữ trùm khăn hoa bán cá muối và mứt phúc bồn tử bên bến sông cạnh rặng táo trĩu quả. Hay là người đàn ông ngồi trên chiếc thuyền gỗ câu cá, sau lưng ông, rừng cây vàng rực. Rồi thì là đang đi bỗng nhìn thấy một mảnh vườn đầy hoa, có một phụ nữ trùm khăn hoa kín đầu, đẩy cổng gỗ bước ra, trên tay cầm cái muôi gỗ… Ở mỗi điểm dừng chân, du khách được chìm đắm trong ký ức của vùng đất với những câu chuyện khác biệt, hấp dẫn về nhân vật, lịch sử nơi đó như níu chân người ta không muốn rời.

Những gì thu hoạch được trên bờ khiến hầu hết du khách không hề cảm thấy căn phòng nhỏ xíu trên thuyền trong chuyến đi dài ngày có chút nào bất tiện nữa. Trong chuyến đi ấy, chúng tôi, nhóm nhà báo đến từ Việt Nam và Chủ tịch Hội đồng quản trị Focus Travel-ông Đặng Bảo Hiếu-người tổ chức chuyến đi-đã có không ít cuộc “đàm đạo bỏ túi” về giấc mơ du lịch đường sông Việt Nam. Đó cũng là tiền đề để mười năm sau chúng tôi cùng đồng hành tổ chức cuộc thi “Chuyện của những dòng sông” (từ tháng 3/2024-9/2024).

3 Chúng tôi-gần trăm con người (gồm nhà văn, nhà báo, doanh nghiệp du lịch và cán bộ quản lý văn hóa, du lịch của một số địa phương phía Nam) có hai chuyến “lội” dòng MeKong trên con thuyền La Marguerite của Công ty Focus Travel.

Du thuyền La Marguerite trên dòng sông Cổ Chiên, đoạn qua địa phận tỉnh Vĩnh Long.

Khác với chuyến đi Nga, ấn tượng của chúng tôi chỉ dừng lại giữa dòng sông với con tàu tuyệt đẹp, lấy cảm hứng từ bộ phim “Người tình” nổi tiếng, chứ không phải là điểm dừng trên bờ.

Điều đáng tiếc là khách du lịch trên những con thuyền 5 sao tuyệt đẹp trên dòng MeKong đa số không phải là người Việt. “Hành trình khiến tôi rất xót xa vì tàu này chạy ở Campuchia nhiều hơn ở Việt Nam. Tàu chạy trên sông nước bạn 5 ngày, 3 ngày còn lại chạy ở Việt Nam”, ông Đặng Bảo Hiếu trăn trở. Và nỗ lực kết nối của ông với các địa phương ven dòng MeKong là cách ông đi tìm giải pháp để tăng hành trình trên địa phận Việt Nam cho con thuyền của mình mà Vĩnh Long là một minh chứng.

“Đối với dòng sông Mekong, việc kêu gọi phát triển sản phẩm ven bờ sông để vực dậy du lịch, cần kết nối các địa phương với nhau, cần sự đồng bộ, cần có người cầm trịch. Nếu không phải cấp nhà nước thì có thể là cấp vùng”-Với 17 năm công tác trong ngành Du lịch, trong đó có 7 năm ở vai trò là Phó Chủ tịch UBND tỉnh phụ trách du lịch, ông Trần Hữu Bình (nhà văn Bình Ca), nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình, chia sẻ kinh nghiệm ‘để đời’.

4 Nếu bạn đến TP. Hồ Chí Minh vào những ngày cuối năm này sẽ không khó để nhận ra hai bờ sông Sài Gòn rực rỡ đến không ngờ. Vẻ đẹp của một “Thành phố ven sông” với trên chục triệu dân phải bắt đầu từ giấc mơ không viển vông của những người lãnh đạo thành phố; và cả những doanh nhân dám làm, biết làm như Nguyễn Kim Toản, giám đốc Công ty TNHH Thường Nhật (chủ đầu tư chuỗi dịch vụ du lịch đường thủy Saigon Waterbus), người được xem là tiên phong cho vận tải giao thông đường thủy Sài Gòn và cả nước.

Trên chuyến ngồi ca nô từ bến Bạch Đằng về Cần Giờ, qua sông Lòng Tàu, nghe Toản kể về những ngày đầu mở bus sông, bỗng dưng chúng tôi nhớ tới hình ảnh lãnh đạo TP. Hồ Chí Minh ngồi thuyền trên sông Seine (Pháp) năm 2022, ngay sau khi dịch Covid vừa kết thúc. Kể từ đó, dòng sông Sài Gòn đã có những đổi thay đáng kể mỗi ngày. Ông Trương Minh Huy Vũ, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển TP. Hồ Chí Minh chia sẻ: Lãnh đạo TP. Hồ Chí Minh đã có những chuyến đi thực tế tìm hiểu mô hình, kinh nghiệm phát triển giao thông và du lịch đường thủy ở các nước tiên tiến, nơi có những con sông nổi tiếng chảy qua; để có chính sách phù hợp khai thác lợi thế sông nước. Hiện nay, một quy hoạch tổng thể dọc theo hai bờ sông Sài Gòn đã và đang được hình thành.

Trong chuyến “lội” từ bến Bạch Đằng đến Cần Giờ, tôi-một di dân hơn nửa thế kỷ tuổi khi ngắm những nhộn nhịp trên bến dưới thuyền và dõi theo những con tàu lớn rời cửa sông ra biển, phóng tầm mắt bởi đường chân trời tít tắp, đã lại mơ mộng về du lịch sông Gianh quê nhà.

5 Trong cuốn sách “Chuyện của những dòng sông” (gồm 56 tác phẩm được tuyển chọn từ gần 500 bài dự thi) có đến trên chục dòng sông Quảng Bình hiện diện với những nhà văn, nhà báo tên tuổi. Dòng Kiến Giang, Nhật Lệ, sông Gianh, Long Đại, sông Son-những con sông quê hương hiện lên qua những trang viết đau đáu, cuộn chảy như tình yêu của họ với nơi chôn rau cắt rốn luôn hiện hữu.

Sau lễ trao giải “Chuyện của những dòng sông” tại một khách sạn ven sông Sài Gòn, có một nhóm nhà báo đến từ Báo Quảng Bình đã xuống xuôi dòng MeKong để tham gia tọa đàm về tiềm năng du lịch của Vĩnh Long, một điểm dừng sắp tới đây của hành trình thuyền La Marguerite (nhờ sự kết nối tự nhiên của chương trình cuộc thi). Bài viết “Đánh thức những dòng sông” của họ đăng trên Báo Quảng Bình sau đó như là sự đồng hành, cổ vũ chính tôi-người luôn thao thức về việc có thể làm gì đó để kết nối dòng chảy của những dòng sông quê hương ra biển lớn.

“Bản thân mỗi dòng sông Quảng Bình với chiều sâu lịch sử đã là một câu chuyện đầy xúc cảm. Đó là những huyền thoại về dòng sông Nhật Lệ qua những thăng trầm của lịch sử, là sông Gianh giới tuyến trong thời kỳ Trịnh-Nguyễn phân tranh hay sông Son với Di sản thiên nhiên thế giới Vườn Quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng…”-hình như hôm đó, tôi đã chia sẻ với các nhà báo quê hương nhiều, rất nhiều tâm huyết về việc làm sao để những dòng sông Quảng Bình có thể thành sản phẩm du lịch đặc trưng.

Những cuộc đàm đạo trên thuyền của nhóm nhà báo với các chuyên gia trên thuyền được ghi lại trong hai kỳ của bài báo nếu được lắng nghe và tiếp nối thì có lẽ rồi đây, những dòng sông Quảng Bình sẽ bớt đau đáu.

Lương Thị Bích Ngọc