Dấu hiệu bệnh tiểu đường thường bị bỏ qua

Người có chỉ số đường huyết cao thường cảm thấy rất buồn ngủ sau khi ăn. Ảnh minh họa: L.C.

Nhiều người sau khi ăn no sẽ cảm thấy buồn ngủ, bình thường chỉ cần vận động nhẹ là tinh thần tỉnh táo nên không cần ngủ. Nhưng một số người lại mắc triệu chứng này nghiêm trọng hơn, buông bát cơm xuống là thiếp đi ngay, cũng không đủ tỉnh táo để vận động.

Người có triệu chứng nghiêm trọng nhất mà tôi từng gặp là một cụ ông tám mươi tuổi, thường ngủ quên trong lúc đang ăn cơm, mà còn ngủ rất say, gần như rơi vào trạng thái hôn mê, người nhà phải ấn mạnh vào huyệt nhân trung thì ông mới thức dậy và ăn xong bữa cơm, hầu như ngày nào cũng vậy.

Ăn no là buồn ngủ, thậm chí chưa ăn no cũng đã buồn ngủ - tình trạng ấy được gọi là “say cơm” trong y học, dùng để chỉ trạng thái say khi ăn cơm giống như khi say rượu. Thực ra trong tình huống này, bộ não đang nói: “Thiếu oxy rồi đấy”.

Nhiều người nghĩ rằng sau khi ăn xong, máu sẽ chảy từ não về dạ dày để tiêu hóa thức ăn, bộ não sẽ cảm thấy buồn ngủ vì thiếu máu và oxy. Nhưng thực tế đây chỉ là một phần nguyên nhân. Ngày nay có ý kiến cho rằng, vấn đề buồn ngủ sau khi ăn có liên quan mật thiết tới sự phân bố orexin của vùng dưới đồi (hypothalamus).

Orexin (Còn được gọi là hypocretin) là một loại hormone do vùng dưới đồi tiết ra, có ảnh hưởng trực tiếp tới sự thèm ăn và giấc ngủ của con người. Khi nồng độ orexin thấp, người ta sẽ cảm thấy buồn ngủ và không muốn vận động; Khi nồng độ orexin cao, người ta sẽ tỉnh táo và hoạt động tích cực.

Đường huyết tăng cao sẽ ức chế vùng dưới đồi tiết ra orexin, nhất là sau khi ăn những thực phẩm làm đường huyết tăng nhanh như thực phẩm chứa nhiều carbohydrate, đồ ngọt, dễ tiêu hóa... càng khiến bạn dễ buồn ngủ. Nghiên cứu cho thấy, bệnh nhân tiểu đường thường gặp tình trạng thèm ngủ vào ban ngày cao gấp hai lần người khác, hơn nữa thời điểm dễ buồn ngủ nhất là sau khi ăn cơm.

Bệnh nhân tiểu đường bị rối loạn chuyển hóa glucose, đường huyết dễ tăng cao. Thứ nhất, gây ức chế vùng dưới đồi tiết ra orexin. Thứ hai đường huyết cũng là nguồn năng lượng duy nhất của bộ não, đường huyết cao là bởi cơ thể không chuyển được năng lượng tới những bộ phận đang cần, lượng đường dư thừa sẽ tồn đọng trong máu.

Do đó, vấn đề đường huyết cao sẽ nảy sinh cùng lúc với sự thiếu hụt năng lượng của các cơ quan và mô trong cơ thể. Vào lúc này, năng lượng không đủ cung cấp cho bộ não, orexin được tiết ra quá ít, dẫn đến tình trạng uể oải buồn ngủ.

Nếu bạn chưa bị tiểu đường, nhưng lại thường buồn ngủ sau khi ăn, cơ thể hơi béo, nhất là ở vùng bụng, song tay chân lại mảnh khảnh, hơn nữa một trong hai hoặc cả cha và mẹ đều đã bị tiểu đường, vậy thì bạn phải cực kỳ cảnh giác với căn bệnh này.

Đông Đồng/ Huy Hoàng Books & NXB Thanh niên