Dấu hiệu nguy hại của TikTok - Bài 2: Kiểm soát chặt là rất cần thiết (Tiếp theo và hết)

Cần nhận thức rõ mặt tiêu cực

Như trong bài viết trước chúng tôi đã đề cập, việc sản xuất các sản phẩm TikTok có mục đích cao nhất là tìm kiếm lợi nhuận từ tài nguyên mạng và từ cộng đồng người sử dụng là chính. Cho nên cứ chủ đề nào, sản phẩm nào có thể hút được người xem (có nhiều view) thì các TikToker sẽ tập trung khai thác, bất luận đó là lĩnh vực gì, có nhạy cảm hay không, có phù hợp với thuần phong mỹ tục của người Việt hay không. Hiện nay, ai vào xem các trang TikTok đều dễ dàng nhận thấy, các sản phẩm trên nền tảng này (được sản xuất bằng tiếng Việt hoặc tiếng nước ngoài) không khác gì một “nồi lẩu thập cẩm”. Có những video tựa hồ muốn hướng dẫn khoa học về một lĩnh vực nào đó, như giáo dục (cách dạy con, cách đối nhân xử thế...), hoặc y tế (cách ăn uống để giữ gìn sức khỏe, cách dùng thuốc...), nhưng rất tiếc, các thông tin trong đó chủ yếu đều không có cơ sở kiểm chứng. Người đăng thông tin thì cứ đăng lên, còn tác dụng và độ tin cậy như thế nào thì không ai chịu trách nhiệm và cũng không có tín hiệu cảnh báo đối với người xem/nghe.

Một TikToker hướng dẫn uống khoảng 2 lít nước mía mỗi ngày để chữa bệnh tiểu đường. Ảnh: VÂN HÀ

Có một vấn đề rất đáng lo ngại, đó là công tác quản lý đối với các nội dung trên TikTok ở nước ta hiện nay dường như chưa chặt chẽ. Vì thế, có nhiều video trên TikTok thực sự là những thứ vô bổ, thậm chí trái với thuần phong mỹ tục của người Việt. Nhiều video đã lấy sự hở hang của phụ nữ để làm hình đại diện nhằm thu hút sự chú ý, "câu view". Cũng có nhiều video có lời thoại tục tĩu, hành vi thiếu chuẩn mực, hành động nguy hiểm. Những video kiểu này xuất hiện dưới dạng chuỗi trên các mạng xã hội như Facebook, YouTube... Đáng tiếc là trong giới TikToker đang hỗn độn hiện nay, đã xuất hiện một số nghệ sĩ có ít nhiều tên tuổi cũng tham gia diễn xuất, dàn dựng video. Một số video của họ nghèo nàn về nội dung, ý tưởng, đơn điệu trong diễn xuất, thậm chí là nhái lại những clip khác đang tràn lan trên mạng xã hội. Việc các nghệ sĩ thể hiện bản thân trên TikTok thực ra cũng là điều bình thường, họ chỉ không bình thường khi sản xuất ra những sản phẩm TikTok nhàm chán và có hại cho xã hội, khiến cho công chúng giảm niềm tin và sự mến mộ.

Đến lúc cần sự kiểm soát chặt

Đã có nhiều nhà nghiên cứu trên thế giới chỉ ra những tác hại của TikTok đối với cộng đồng người sử dụng. Trong đó điển hình là một số tác hại, trước hết là thông tin thiếu kiểm chứng, không có thật, nhất là trong lĩnh vực tư vấn liên quan tới sức khỏe, chữa bệnh. Điều này dẫn đến hệ lụy là nếu người dùng nghe theo, làm theo, rất có thể họ sẽ gặp nguy hiểm, hoặc mất thời cơ chữa bệnh. Thứ hai là sự gây nghiện đối với người dùng, nhất là đối với trẻ em và thanh, thiếu niên. Bởi ở lứa tuổi này thường chưa có đủ nhận thức và bản lĩnh để thoát ra khỏi những ham muốn cá nhân. Hiện nay, trong xã hội đang có rất nhiều bậc cha mẹ dùng TikTok để dỗ cho con ăn, hoặc chỉ đơn giản là muốn được rảnh tay để làm một việc gì đó. Thế nên có nhiều đứa trẻ mới ở lứa tuổi mẫu giáo đã lâm vào tình trạng nếu không có TikTok thì không chịu ăn uống. Nhiều thanh, thiếu niên gần như không thể rời chiếc điện thoại, ăn cũng điện thoại, đi đường cũng điện thoại, nghĩa là gần như lúc nào cũng dán mắt vào màn hình điện thoại với những clip TikTok triền miên, vô bổ. Lâu dần, những đối tượng này sẽ bị "nghiện TikTok" và có nguy cơ tổn hại tới sức khỏe tâm thần. Đặc biệt, TikTok ứng dụng thuật toán để hướng người dùng vào một chủ đề nào đó khi thấy tài khoản của họ dừng lại lâu hơn ở chủ đề này. Thuật toán có thể dẫn dụ người xem lướt qua từ video này đến video khác một cách vô thức. Thứ ba là làm mất thời gian của người dùng bởi những sản phẩm vô bổ, không được sàng lọc đang tràn lan với tỷ lệ lớn trên môi trường TikTok. Thứ tư là có thể sẽ bị lợi dụng và trục lợi từ lộ lọt thông tin cá nhân người dùng TikTok.

Một TikToker hướng dẫn uống 30-40g muối mỗi ngày để chữa bệnh thận. Ảnh: VÂN HÀ

Hiện nay, ở nhiều nước đã có quy định hạn chế hoạt động của TikTok. Điển hình như tại Pháp và Singapore đã có quy định cấm học sinh sử dụng điện thoại trong giờ học, mục đích là tạo sự tập trung, đồng thời kéo các học sinh ra khỏi môi trường mạng, trong đó có TikTok. Còn tại Mỹ, theo thống kê của tổ chức phi lợi nhuận Kaiser Family Foundation thì tính đến tháng 10-2024, đã có 12 bang của nước này ban hành luật cấm hoặc hạn chế sử dụng điện thoại di động trong trường học; 13 bang đã đệ đơn kiện TikTok, do có dấu hiệu sử dụng công nghệ để dẫn dắt người dùng dẫn đến có thể gây nghiện.

Ở nước ta, từ cuối năm 2023, sau đợt kiểm tra toàn diện TikTok, Bộ Thông tin và Truyền thông đã chỉ ra những sai phạm của TikTok Việt Nam. Do vậy, việc xây dựng các quy định về sản xuất, tán phát các sản phẩm dạng TikTok trên nền tảng mạng xã hội là vấn đề cần phải được tiến hành càng sớm càng tốt. Mặc dù TikTok đã công bố một "chế độ an toàn cho gia đình" vào tháng 2-2020, mục đích là để các bậc cha mẹ có thể kiểm soát tình trạng sử dụng nền tảng mạng xã hội của con em mình (có thể tùy chọn chế độ quản lý thời gian sử dụng thiết bị, chế độ hạn chế về mặt nội dung...), thế nhưng không phải bậc cha mẹ nào cũng biết cách sử dụng chế độ này. Mặt khác, đó chỉ là công cụ và là giải pháp mang tính tạm thời. Còn một khi đã “nghiện TikTok”, dù có dùng kỹ thuật để hạn chế thì cũng khó mà ngăn được tâm tưởng của đứa trẻ.

TikTok là sản phẩm xã hội, tồn tại trên mạng xã hội. Các sản phẩm này tuy có đem lại ích lợi nhất định cho xã hội ở khía cạnh giải trí, nhưng hậu quả nó để lại sẽ rất lớn và rất khó khắc phục nếu thiếu sự kiểm soát cả về nội dung và thời lượng. Thế nên các bậc cha mẹ trước hết cần có biện pháp ngăn chặn đối với con em mình, bằng cách hạn chế tối đa sự tiếp xúc của con trẻ với điện thoại thông minh; cần hướng trẻ vào các hoạt động rèn luyện trí lực, thể lực lành mạnh. Các nhà trường cần thực hiện nghiêm các quy định về sử dụng điện thoại và nên có các tiết học nói về tác hại từ mặt trái của công nghệ, nhất là mặt trái của mạng xã hội. Các nhà quản lý, nhà nghiên cứu cần sớm có các giải pháp, biện pháp để lọc bỏ các sản phẩm TikTok vô bổ, vô căn cứ đang tràn lan trên mạng xã hội hiện nay nhằm làm trong sạch môi trường mạng xã hội càng sớm càng tốt.

TRẦN VŨ