Đầu tư trường học xanh: Xu hướng phát triển bền vững

Mô hình trường học xanh đang trở thành xu hướng tất yếu trong phát triển hạ tầng giáo dục hiện đại.

Thực trạng và tiêu chí trường học xanh

Hiện nay, Việt Nam có hàng chục nghìn trường học từ bậc mầm non đến đại học, trong đó nhiều trường được xây dựng từ hàng chục năm trước, chưa đáp ứng được các tiêu chí về không gian xanh, tiết kiệm năng lượng hay ứng dụng công nghệ thân thiện với môi trường.

Theo khảo sát của Bộ Xây dựng, nhiều trường học tại các thành phố lớn như: Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng đang chịu áp lực về mật độ xây dựng cao, thiếu không gian cây xanh và hạ tầng xử lý nước thải, rác thải chưa đạt chuẩn. Điều này dẫn đến chất lượng môi trường học tập bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Một số dự án trường học mới đã bắt đầu áp dụng tiêu chí xanh như sử dụng vật liệu thân thiện, tối ưu hóa ánh sáng và thông gió tự nhiên nhưng số lượng vẫn còn hạn chế.

Tiêu chí trường học xanh có thể bao gồm nhiều yếu tố như: Thiết kế tối ưu năng lượng, sử dụng năng lượng mặt trời, gió để giảm thiểu tiêu hao điện; Tận dụng không gian xanh, gia tăng diện tích cây cối, vườn thực nghiệm để cải thiện chất lượng không khí; Sử dụng vật liệu bền vững, giảm thiểu bê tông hóa, thay thế bằng vật liệu tái chế hoặc có thể tái sử dụng và quản lý nước và rác thải hiệu quả, tái sử dụng nước mưa, xử lý nước thải trước khi thải ra môi trường.

Theo ghi nhận của phóng viên, trên địa bàn Thành phố Hà Nội, nhiều trường học đã xây dựng từ hàng chục năm trước hiện nay đang bộc lộ những bất cập về hạ tầng, không đáp ứng tiêu chí xanh theo các tiêu chuẩn hiện đại. Phần lớn các công trình này có thiết kế cũ, vật liệu xây dựng truyền thống như gạch, bê tông, mái tôn, ít sử dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng, cách nhiệt kém, dẫn đến việc sử dụng điện năng cao cho chiếu sáng và điều hòa. Cây xanh, không gian mở thường bị hạn chế do quỹ đất nhỏ, sân chơi thiếu bóng mát, ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng học tập của học sinh. Hệ thống xử lý nước thải, thoát nước cũng chưa được đầu tư đúng mức, gây tình trạng ứ đọng nước mưa, ô nhiễm môi trường. Nhiều trường không có hệ thống thu gom và phân loại rác thải hiệu quả, gây mất vệ sinh…

Mô hình trường học xanh trên thế giới

Trên thế giới, nhiều quốc gia đã triển khai thành công mô hình trường học xanh, tiêu biểu như tại Singapore, các trường học tại nước này được thiết kế theo hướng mở, tận dụng ánh sáng và gió tự nhiên để giảm tiêu thụ điện. Hệ thống thu gom nước mưa được tận dụng để tưới cây và vệ sinh. Trường học ở Singapore cũng áp dụng công nghệ thông minh để giám sát mức tiêu thụ năng lượng.

Tại Mỹ, Chính phủ có các chính sách khuyến khích xây dựng trường học xanh thông qua các chương trình như LEED (Leadership in Energy and Environmental Design). Trường học áp dụng mô hình này không chỉ giúp giảm chi phí vận hành mà còn cải thiện sức khỏe học sinh.

Tại Đan Mạch, quốc gia Bắc Âu này nổi bật với các trường học có kiến trúc sinh thái, sử dụng vật liệu gỗ, mái xanh, hệ thống sưởi ấm bằng năng lượng tái tạo và không gian mở để khuyến khích học sinh gắn kết với thiên nhiên.

Việt Nam có thể học hỏi từ các mô hình này, đặc biệt trong việc ứng dụng thiết kế thân thiện môi trường, tận dụng năng lượng tái tạo và cải thiện hạ tầng xanh trong các trường học hiện có. Tuy nhiên, việc đầu tư trường học xanh tại Việt Nam có khả thi hay không phụ thuộc vào nhiều yếu tố, từ chính sách hỗ trợ của Nhà nước đến nhận thức của các chủ đầu tư và nguồn vốn.

Theo các chuyên gia quy hoạch và xây dựng đô thị nhận định, Việt Nam hoàn toàn có thể triển khai mô hình trường học xanh, nhưng cần một lộ trình cụ thể. Các trường học mới xây dựng cần được yêu cầu tuân thủ tiêu chí xanh, trong khi những trường cũ có thể dần cải tạo theo hướng thân thiện môi trường. Tuy nhiên, cần cơ chế tài chính hấp dẫn để thu hút sự tham gia của khối tư nhân.

Theo kỹ sư Lê Cao Chiến, Trung tâm thiết bị, môi trường và an toàn lao động, Viện Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng), một trong những vướng mắc chính đến từ vật liệu xanh bởi chi phí sản xuất cao hơn so với các vật liệu truyền thống, gây khó khăn cho các nhà thầu xây dựng hoặc người tiêu dùng trong việc tiếp cận và sử dụng. Ngoài ra, mặc dù Việt Nam đang dần xây dựng các tiêu chuẩn về vật liệu xanh, nhưng hiện tại vẫn còn thiếu các quy định cụ thể về việc đánh giá và quản lý chất lượng của vật liệu này.

Để trường học xanh thực sự trở thành hiện thực cần được triển khai những chính sách hỗ trợ và ưu đãi tài chính; Nhà nước cần có cơ chế miễn, giảm thuế hoặc hỗ trợ tín dụng ưu đãi cho các dự án trường học xanh. Đồng thời, chuẩn hóa tiêu chí xây dựng, ban hành bộ tiêu chuẩn cụ thể về trường học xanh để áp dụng thống nhất. Bên cạnh đó, thu hút đầu tư tư nhân, nguồn vốn xã hội hóa.

Trường học xanh không chỉ là xu hướng, mà còn là yêu cầu tất yếu trong phát triển bền vững. Nếu có lộ trình rõ ràng và chính sách hợp lý, Việt Nam hoàn toàn có thể từng bước hiện thực hóa mô hình này, mang lại lợi ích lâu dài cho thế hệ tương lai.

Huy Trung