Đẩy mạnh đánh giá nguy cơ, hoàn thiện Hệ thống cơ sở dữ liệu về an toàn thực phẩm, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng

Ngày 18/12, Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia phối hợp với Viện nghiên cứu Chăn nuôi Quốc tế (ILRI) tổ chức Hội thảo Quốc tế "Ứng dụng đánh giá nguy cơ hóa học và vi sinh trong đảm bảo an toàn thực phẩm".

PGS.TS Lê Thị Hồng Hảo - Viện trưởng Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia phát biểu. Ảnh PL

Hội thảo được tổ chức với sự tham gia của các nhà quản lý, nhà khoa học hàng đầu trong lĩnh vực kiểm nghiệm thực phẩm, đánh giá nguy cơ đến từ các Viện nghiên cứu, Trường Đại học, các đơn vị nghiên cứu khoa học nhằm giới thiệu các cách tiếp cận, phương pháp đánh giá nguy cơ về an toàn thực phẩm cũng như chia sẻ các kết quả nghiên cứu, kinh nghiệm và các ứng dụng trong thực tiễn đánh giá nguy cơ về an toàn thực phẩm hiện nay của Việt Nam cũng như quốc tế.

Đánh giá nguy cơ an toàn thực phẩm đang gặp nhiều hạn chế do hệ thống dữ liệu phân mảnh

Phát biểu tại hội thảo, PGS.TS Lê Thị Hồng Hảo - Viện trưởng Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia nhấn mạnh, an toàn thực phẩm đã và đang là vấn đề được toàn xã hội quan tâm. Việc chủ động phòng ngừa và kiểm soát một cách toàn diện các mối nguy tiềm ẩn, xuyên suốt từ khâu sản xuất đến tiêu dùng, là yêu cầu cấp thiết và mang tính chiến lược.

"Trước yêu cầu đó, việc xây dựng và triển khai các nghiên cứu đánh giá nguy cơ hóa học và vi sinh dựa trên những bằng chứng khoa học hiện đại, chính xác và hiệu quả, được xem là một công cụ hữu hiệu và khả thi bậc nhất.

Các kết quả nghiên cứu này sẽ cung cấp thông tin khoa học có giá trị về các mối nguy, từ đó hỗ trợ đắc lực và làm nền tảng cho công tác quản lý an toàn thực phẩm dựa trên nguy cơ"- PGS.TS Lê Thị Hồng Hảo nói.

Viện trưởng Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia nhấn mạnh: Hội thảo là cơ hội để các đại biểu gặp gỡ và chia sẻ kinh nghiệm nhằm tăng cường các hoạt động nghiên cứu, đào tạo, hợp tác và trao đổi khoa học liên quan đến an toàn thực phẩm và đánh giá nguy cơ.

TS Trần Cao Sơn - Phó Viện trưởng Viện Kiểm nghiệm an toàn thực phẩm Quốc gia trình bày báo cáo khoa học tại hội thảo.

Trong bài trình bày về số hóa dữ liệu phục vụ đánh giá nguy cơ an toàn thực phẩm thực tiễn quốc tế và khuyến nghị cho Việt Nam, TS Trần Cao Sơn - Phó Viện trưởng Viện Kiểm nghiệm an toàn thực phẩm Quốc gia thay mặt nhóm nghiên cứu cho hay, đánh giá nguy cơ an toàn thực phẩm tại Việt Nam đang gặp nhiều hạn chế do hệ thống dữ liệu phân mảnh, thiếu chuẩn hóa và không chia sẽ, mặc dù có lượng lớn dữ liệu từ phòng thí nghiệm và các chương trình giám sát được thực hiện.

Phần lớn các dữ liệu hiếm khi được số hóa hoặc chia sẻ giữa các bộ ngành và địa phương, làm giảm khả năng sử dụng cho hoạch định chính sách dựa trên dữ liệu.

Việc thành lập Trung tâm đánh giá nguy cơ về an toàn thực phẩm (VFSA) thuộc Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia vào tháng 7/2024 là một bước tiến quan trọng về mặt tổ chức, hướng tới cách tiếp cận khoa học theo chuẩn quốc tế.

Nghiên cứu trên nhằm đề xuất một mô hình chuyển đổi số để quản lý dữ liệu nguy cơ an toàn thực phẩm tại Việt Nam. Các kết quả chính bao gồm đề xuất khung dữ liệu chuẩn hóa các nguy cơ an toàn thực phẩm, thiết kế nền tảng số phù hợp với bối cảnh thể chế của Việt Nam, và đề xuất kế hoạch triển khai thí điểm tại Viện Kiểm nghiệm an toàn thực phẩm Quốc gia, trước mắt nhằm tích hợp dữ liệu an toàn thực phẩm trong lĩnh vực y tế.

Những khuyến nghị này là các bước nền tảng nhằm nâng cao tính sẵn có, chất lượng, quản lý và khả năng sử dụng dữ liệu cho đánh giá nguy cơ kịp thời và minh bạch tại Việt Nam.

Khẩn trương hoàn thiện Hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về an toàn thực phẩm

TS. Dược sĩ Chu Quốc Thịnh - Quyền Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) cho biết, Cục đang khẩn trương xây dựng dự thảo Luật An toàn thực phẩm sửa đổi để trình Quốc hội vào kỳ họp thứ nhất khóa 16.

TS.Dược sĩ Chu Quốc Thịnh - Quyền Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm. Ảnh: PL

Để thu hẹp các khoảng trống pháp lý, Chính phủ sẽ sớm ban hành các nghị định và thay thế Nghị định 15 nhằm chuyển đổi mạnh mẽ tư duy từ quản lý an toàn đơn thuần sang quản lý chất lượng dựa trên nguy cơ.

TS Thịnh cũng chia sẻ thêm, hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về an toàn thực phẩm đang được khẩn trương hoàn thiện, tích hợp 98 thủ tục hành chính cùng quản lý thực hành sản xuất tốt (GMP) và quảng cáo thực phẩm, bảo đảm vận hành thống nhất từ Trung ương đến địa phương.

Song song với đó, việc rà soát, cập nhật các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) được triển khai quyết liệt, với 37 quy chuẩn dự kiến sửa đổi, nhằm tạo nền tảng khoa học vững chắc cho công tác giám sát thị trường".

Theo cách tiếp cận mới, công tác quản lý sẽ được triển khai xuyên suốt chuỗi giá trị "từ trang trại đến bàn ăn", trong đó chú trọng kiểm soát các yếu tố đầu vào của sản xuất nông nghiệp như: phân bón, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, đồng thời từng bước ứng dụng các công nghệ tiên tiến trong đánh giá nguy cơ.

"Thông qua việc kiện toàn bộ máy quản lý tại địa phương và phát huy vai trò nòng cốt của Viện Kiểm nghiệm an toàn thực phẩm Quốc gia, cùng đó xây dựng cơ chế hậu kiểm minh bạch, dựa trên bằng chứng khoa học sẽ góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng"- TS Chu Quốc Thịnh khẳng định.

Theo TS Nguyễn Việt Hùng - Giám đốc ILRI khu vực châu Á, gánh nặng từ thực phẩm không an toàn trên thực tế khốc liệt hơn nhiều so với các dự báo trước đây. Ước tính, sự sụt giảm năng suất lao động do nhóm bệnh này gây ra có thể gây tổn thất kinh tế lên đến 115 tỷ USD, chủ yếu ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình.

Quang cảnh hội thảo.

Đáng chú ý, các bệnh liên quan đến thực phẩm gây gánh nặng bệnh tật tương đương với 3 bệnh truyền nhiễm với ba bệnh truyền nhiễm lớn nhất là HIV, lao và sốt rét, và 95% gánh nặng này tập trung chủ yếu tại các quốc gia đang phát triển. Tuy vậy, nguồn lực đầu tư toàn cầu, đặc biệt dành cho các nước đang phát triển, vẫn chưa tương xứng với quy mô và mức độ nghiêm trọng của vấn đề.

"Để đạt mục tiêu toàn bộ sản phẩm nông, lâm, thủy sản Việt có truy xuất nguồn gốc rõ ràng trong năm 2026, quản lý dựa trên đánh giá nguy cơ là hướng tiếp cận then chốt. Chúng tôi cam kết sẽ phối hợp chặt chẽ với các cơ quan Việt Nam để từng bước hiện thực hóa các mục tiêu này"- TS Nguyễn Việt Hùng nhấn mạnh.

Bài và ảnh Thái Bình