Đẩy mạnh đổi mới sáng tạo để phát triển bền vững

Ông Võ Hoàng Khai, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Đồng Nai.

Nhà nước - Nhà kiến tạo hệ sinh thái

Ông Võ Hoàng Khai, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Đồng Nai nhấn mạnh, đổi mới sáng tạo đòi hỏi vốn lớn, rủi ro cao và thời gian dài, điều mà thị trường tự do khó tự điều chỉnh. Chỉ có Nhà nước mới đủ thẩm quyền và nguồn lực để ban hành và điều phối các chính sách vĩ mô, tập trung nguồn lực vào các lĩnh vực ưu tiên từ đó thể hiện vai trò dẫn dắt, định hướng chiến lược.

Do đó, Nhà nước phải là người đầu tư vào các nền tảng hạ tầng số, trung tâm đổi mới sáng tạo và các quỹ hỗ trợ mà khu vực tư nhân khó xây dựng đồng bộ. Tương tự, Lâm Đồng xác định mô hình "Nhà nước kiến tạo - Doanh nghiệp trung tâm" là trụ cột cho chiến lược phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo đến năm 2030.

"May đo" chiến lược theo đặc thù địa phương

Thay vì sao chép rập khuôn, mỗi địa phương đang tận dụng lợi thế bản địa để định hình các lĩnh vực đổi mới sáng tạo mũi nhọn. Lâm Đồng, với lợi thế vùng cao nguyên, tập trung vào nông nghiệp công nghệ cao (ứng dụng IoT, AI, Blockchain truy xuất nguồn gốc), công nghiệp xanh - tái tạo, công nghệ sinh học và du lịch thông minh. Tầm nhìn của tỉnh là trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo xanh của Việt Nam vào năm 2030.

Đồng Nai, với vị thế là trung tâm công nghiệp, logistics, xác định nếu "không đổi mới" sẽ không đạt mục tiêu phát triển. Đổi mới sáng tạo được xác định là yếu tố giúp các khu công nghiệp, doanh nghiệp sản xuất, chế biến của tỉnh nâng cao năng suất, tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Để đẩy mạnh đổi mới sáng tạo trong thời gian tới, tỉnh tiếp tục hoàn thiện, sửa đổi cơ chế, chính sách để phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn trong lĩnh vực khoa học và công nghệ. Áp dụng các cơ chế thí điểm, đặc biệt để thu hút đầu tư khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

ThS. Vũ Thị Kim Chi, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Quảng Ninh.

Theo ThS. Vũ Thị Kim Chi, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Quảng Ninh, tỉnh gắn liền khởi nghiệp sáng tạo với phát triển kinh tế biển và kinh tế tri thức. Trong thời gian tới, tỉnh sẽ xây dựng Trung tâm Đổi mới sáng tạo cấp vùng Đông Bắc tại Quảng Ninh. Thúc đẩy mô hình sandbox đổi mới sáng tạo trong du lịch thông minh, đô thị thông minh, kinh tế biển. Ngoài ra, tỉnh cũng hình thành Quỹ đầu tư mạo hiểm địa phương, cơ chế đồng đầu tư cùng nhà nước và phát triển nguồn nhân lực đổi mới sáng tạo. Quảng Ninh sẽ xây dựng mạng lưới cố vấn chất lượng cao, mở rộng hợp tác quốc tế để kết nối tri thức và thị trường và thúc đẩy chuyển đổi số và kinh tế xanh, tạo cơ hội thử nghiệm cho startup.

Dần hoàn thiện những mảnh ghép hạ tầng và liên kết

Để hiện thực hóa các chiến lược, hạ tầng hỗ trợ khởi nghiệp (coworking space, vườn ươm, trung tâm hỗ trợ) đã, đang và sẽ được xây dựng rầm rộ.

Quảng Ninh đã hình thành các không gian làm việc chung, trung tâm đổi mới sáng tạo tại Đại học Hạ Long và đang chuẩn bị đăng cai TECHFEST quốc gia 2025. Lâm Đồng đã trải qua giai đoạn "Khởi động" (2018-2020) và đang trong giai đoạn "Tăng tốc" (2021-2025) với 3 trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp và nền tảng Techfest Online.

Mô hình liên kết "4 nhà" (Nhà nước - Nhà trường - Nhà khoa học - Nhà doanh nghiệp) được các tỉnh như Đồng Nai và Lâm Đồng đặc biệt đề cao để tạo ra dòng chảy công nghệ và thương mại hóa sản phẩm,.

Hệ sinh thái chưa hoàn thiện và thiếu hụt nguồn lực

Bên cạnh những điểm sáng, các phần tham luận cũng thẳng thắn chỉ ra những "khoảng tối" trong bức tranh đổi mới sáng tạo địa phương.

Tại Khánh Hòa, hệ sinh thái được đánh giá là chưa hoàn chỉnh, thiếu quỹ đầu tư và chuyên gia huấn luyện. Kết nối giữa các thành phần còn lỏng lẻo, manh mún; các hoạt động hỗ trợ chủ yếu mới dừng lại ở bề nổi như truyền thông, cuộc thi mà thiếu các hoạt động hỗ trợ chuyên sâu để tạo ra, phát triển công nghệ, giá trị sản phẩm. Chỉ số đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp tại đây còn rất thấp (0,80 điểm).

Theo Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Lâm Đồng Phạm Thị Nhâm, Lâm Đồng, dù phát triển nhanh nhưng vẫn đối mặt với thách thức thiếu nhân lực chất lượng cao, thiếu quỹ đầu tư mạo hiểm và liên kết 3 nhà chưa chặt.

Để vượt qua thách thức, các địa phương đang đề xuất những cơ chế đột phá cho giai đoạn đến năm 2030.

Quảng Ninh và Lâm Đồng đều đề xuất thúc đẩy mô hình sandbox cho các lĩnh vực mới như du lịch thông minh, kinh tế biển, tạo không gian an toàn cho các startup thử nghiệm công nghệ mới. Khánh Hòa và Lâm Đồng đều có kế hoạch xây dựng Quỹ đầu tư mạo hiểm địa phương hoặc cơ chế đồng đầu tư cùng khu vực tư nhân, nhằm giải quyết bài toán "khát vốn" của các startup.

Ngoài ra, Lâm Đồng đề xuất mô hình hệ sinh thái mở liên vùng, chia sẻ dữ liệu và phòng thí nghiệm giữa 3 vùng động lực.

Có thể thấy, đổi mới sáng tạo tại các địa phương Việt Nam đã bước qua giai đoạn "hô hào" nhận thức để đi vào chiều sâu của hạ tầng và chính sách.

Hiền Thảo