Đẩy mạnh kích cầu tiêu dùng để 'thúc' tăng trưởng

Tiêu dùng toàn xã hội chiếm khoảng hơn 60% GDP của toàn nền kinh tế. Ảnh minh họa

Thưa ông, cùng với đầu tư công và xuất khẩu, tiêu dùng là một trong 3 động lực tăng trưởng truyền thống quan trọng của nền kinh tế. Ông đánh giá như thế nào về động lực này hiện nay?

Ông Phan Đức Hiếu

Tiêu dùng toàn xã hội thường chiếm khoảng hơn 60% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của toàn nền kinh tế, do đó luôn là một động lực tăng trưởng rất quan trọng. Tuy nhiên, hiện nay động lực tăng trưởng có quy mô lớn nhất này đang có sự chững lại. Biểu hiện là, tháng đầu năm 2025 - tháng có hai kỳ nghỉ Tết, lẽ ra sức mua sẽ tăng mạnh, nhưng thực tế lại tăng chậm. Theo các số liệu thống kê, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tháng 01/2025 đạt 573.300 tỷ đồng, tăng 9,5% so với cùng kỳ năm trước, nếu loại trừ yếu tố giá tăng 6,6%. Sang tháng 02/2025, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng lại giảm 2,5% so với tháng 01/2025. Nhìn lại cả năm 2024 cũng có thể thấy cầu tiêu dùng vẫn còn khá yếu so với kỳ vọng, với mức tăng khoảng 9%, nếu loại trừ yếu tố giá chỉ tăng 5,9%. Trong khi đó, thời kỳ trước đại dịch Covid-19, mức tăng trưởng này thường đạt hai con số, điều đó cho thấy khó khăn của người dân vẫn còn hiện hữu, người dân đa phần vẫn thắt chặt chi tiêu, tiết kiệm nhiều hơn, chủ yếu chỉ mua sắm, tiêu dùng ở các nhóm hàng hóa, dịch vụ thiết yếu phục vụ đời sống như lương thực, thực phẩm, giáo dục, y tế…; hạn chế chi tiêu đối với các dịch vụ xã hội trong bối cảnh nền kinh tế còn nhiều bất định.

Theo ông, có những yếu tố nào có thể tác động đến cầu tiêu dùng trong năm nay?

Tôi cho rằng có một số yếu tố có thể ảnh hưởng đến nhu cầu tiêu dùng nội địa trong năm nay. Chẳng hạn như, để đạt được mức tăng trưởng trên 8%, Thủ tướng Chính phủ từng nhắc tới khả năng “phải hy sinh một phần lạm phát”, vì muốn đẩy tiền cho sản xuất, kinh doanh phải chấp nhận một phần lạm phát cao hơn, với chỉ số về lạm phát được đề nghị điều chỉnh lên bình quân khoảng 4,5 - 5%. Điều này có thể khiến giá hàng hóa tăng cao, trong khi thu nhập và việc làm không tăng kịp, khiến người dân càng thắt chặt chi tiêu.

Bên cạnh đó, một số dự thảo luật thuế dự kiến sẽ được trình Quốc hội xem xét thông qua tại Kỳ họp tháng 5 tới như Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), với đề xuất mức thuế mới tăng khá mạnh so với quy định hiện hành áp dụng đối với nhiều nhóm mặt hàng, ngành hàng. Trong quá trình thảo luận về Dự thảo Luật này, các chuyên gia, doanh nghiệp (DN) luôn bày bỏ lo ngại mức thuế mới sẽ làm tăng giá thành sản phẩm, từ đó có thể ảnh hưởng đến nhu cầu tiêu dùng.

Tuy nhiên, bên cạnh những quan ngại, nếu Chính phủ có các giải pháp “kích” cầu hiệu quả thì vẫn còn nhiều dư địa để thúc đẩy gia tăng tiêu dùng. Bởi lẽ với quy mô hơn 100 triệu dân, thị trường nội địa là “mảnh đất” tiềm năng cho tiêu dùng. Mặt khác, lĩnh vực thương mại điện tử của Việt Nam đang có tốc độ phát triển khá mạnh mẽ, đóng góp đáng kể vào việc gia tăng tổng mức tiêu dùng trong nước. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng được đánh giá là điểm đến hấp dẫn trong khu vực đối với khách du lịch quốc tế, hằng năm lượng khách quốc tế đến Việt Nam tăng trưởng khá tích cực, góp phần gia tăng cầu tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ trên thị trường.

Vậy, cần có những giải pháp như thế nào để “kích” cầu tiêu dùng, từ đó góp phần “đẩy” tăng trưởng kinh tế, thưa ông?

Khi xây dựng kịch bản kinh tế năm 2025, với mục tiêu tăng trưởng GDP trên 8%, Chính phủ xác định tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng (theo giá hiện hành) phải tăng 12% trở lên. Đây là một thách thức rất lớn, nếu không có những giải pháp đồng bộ, hiệu quả rất khó có thể đạt được mục tiêu đề ra.

Tôi cho rằng, về phía cầu, các giải pháp phải ưu tiên là tăng thu nhập và tăng tích lũy cho người dân để kích thích tiêu dùng trong dân cư. Theo đó, ở góc độ chính sách, cần đẩy nhanh tiến độ sửa Luật Thuế thu nhập cá nhân theo hướng nâng mức thu nhập chịu thuế, tăng mức giảm trừ gia cảnh, bổ sung các khoản giảm trừ, thiết kế bậc thuế phù hợp… để người dân có thêm khoản tiết kiệm và chi tiêu. Cùng với đó, việc thực hiện chính sách tiền tệ linh hoạt thông qua mở rộng tín dụng tiêu dùng, tăng cơ hội vay tiêu dùng, giảm chi phí vay cũng sẽ góp phần kích thích chi tiêu của người dân.

Để thu hút khách du lịch quốc tế, các quy định liên quan đến thủ tục xuất nhập cảnh, thị thực (visa) cần tiếp tục được cải cách mạnh mẽ hơn nữa theo hướng tạo điều kiện thuận lợi nhất cho khách du lịch đến Việt Nam; cùng với đẩy mạnh các chương trình quảng bá, giới thiệu điểm đến, nâng cao chất lượng, đa dạng hóa dịch vụ du lịch… để du khách nước ngoài lưu trú dài ngày hơn, chi tiêu nhiều hơn khi du lịch tại Việt Nam.

Song song với các giải pháp kích cầu, các chính sách hỗ trợ về phía cung cũng rất quan trọng. Theo đó, Chính phủ cần tiếp tục đẩy mạnh các biện pháp hỗ trợ DN thuận lợi trong hoạt động sản xuất, kinh doanh. Cụ thể, cần rà soát các chính sách thuế, nếu chưa thực sự cần thiết trong bối cảnh hiện nay thì không nên đề xuất tăng thuế, không tăng các khoản thu cho DN. Trường hợp vẫn buộc phải sửa đổi các luật thuế, thì cần đặt mục tiêu dài hạn, nên lùi thời hạn áp dụng thêm khoảng 2 - 3 năm nữa. Cùng với đó, cần tiếp tục thực hiện các chính sách gia hạn thời hạn nộp thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập DN, miễn, giảm tiền thuê đất cho DN, để hỗ trợ DN.

Đặc biệt, Chính phủ cần rà soát và sửa đổi ngay các quy định đang làm tăng chi phí cho DN. Ví dụ, với quy định về ký quỹ khi nhập khẩu giấy phế liệu để sản xuất, mỗi lô hàng DN đều phải ký quỹ từ 15 - 20% tổng giá trị lô hàng phế liệu nhập khẩu, một số tiền không nhỏ trong bối cảnh DN luôn cần nhiều vốn phục vụ sản xuất, kinh doanh, trong khi hầu như DN không có vi phạm. Có thể thay đổi cách quản lý này theo hướng quản lý rủi ro, thay vì áp dụng cứng với từng lô hàng cho mọi đối tượng như hiện nay, hoặc đồng loạt giảm bớt cho DN, nếu làm như vậy DN sẽ có thêm vốn đưa vào sản xuất, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn. Tương tự, các thủ tục về hoàn thuế giá trị gia tăng cũng cần được cải cách mạnh mẽ hơn, nhằm đảm bảo DN không bị ứ đọng vốn ở khoản thuế này… Tựu chung lại, các chính sách hỗ trợ về mặt tài chính cho DN sẽ tác động trực tiếp làm giảm chi phí sản xuất, giảm giá thành sản phẩm, từ đó góp phần kích thích tiêu dùng.

Xin trân trọng cảm ơn ông!./.

TUẤN MINH (thực hiện)