Đẩy mạnh phân cấp, số hóa để nâng cao hiệu quả công tác dự trữ

Bước chuyển tư duy rõ nét trong công tác dự trữ

Theo đại biểu Điểu Huỳnh Sang (đoàn Đồng Nai), sau 12 năm triển khai Luật Dự trữ quốc gia, hệ thống pháp lý đã cơ bản hình thành và tạo nền tảng cho hoạt động dự trữ. Tuy vậy, thực tiễn phát sinh nhiều vướng mắc, trong đó có việc sử dụng hàng dự trữ quốc gia để bảo đảm an sinh xã hội nhưng chưa được quy định cụ thể trong luật.

Đại biểu Điểu Huỳnh Sang (đoàn Đồng Nai) phát biểu

Trong bối cảnh kinh tế – xã hội và an ninh quốc gia đang đối mặt nhiều thách thức, vai trò của hệ thống kho dự trữ quốc gia ngày càng quan trọng. Tuy nhiên, đại biểu chỉ ra, hiện nay các kho chủ yếu được xây dựng từ nhiều năm trước, hệ thống phục vụ xuất nhập hàng chủ yếu là thủ công, các thiết bị cân đo kiểm tra chưa được tích hợp vào hệ thống quản lý dữ liệu, dẫn đến tình trạng khó kiểm soát tồn kho, mất nhiều thời kiểm kê, giảm tính linh hoạt, kịp thời khi ứng phó tình huống khẩn cấp cũng như giảm hiệu quả sử dụng ngân sách.

Do đó, đại biểu thống nhất với việc số hóa hàng dự trữ quốc gia, coi đó là yêu cầu cấp thiết. Để đạt hiệu quả đồng bộ, đại biểu cho rằng cần có chính sách đầu tư lâu dài và quy hoạch tổng thể từ trung ương đến địa phương. Đại biểu đề nghị ban soạn thảo cần làm rõ về nguồn lực đầu tư hiện đại hóa các kho dự trữ theo tiêu chí công nghệ hiện đại, cùng với công tác quản lý, vận hành, phân tích dữ liệu các kho dự trữ quốc gia.

Đánh giá cao tinh thần đổi mới trong lĩnh vực dự trữ, đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Vĩnh Long) cho rằng, dự thảo đã có bước điều chỉnh tư duy rất rõ nét từ quản lý, điều hành sang hình thành, quản lý, sử dụng dự trữ quốc gia. Đồng thời, dự thảo tách bạch hai nhóm mục tiêu quan trọng.

Một là dự trữ để ứng phó các tình huống đột xuất cấp bách như thiên tai, dịch bệnh, cứu đói, bảo đảm an sinh xã hội quốc phòng, an ninh. Hai là, dự trữ phục vụ mục tiêu chiến lược gồm ổn định kinh tế vĩ mô, điều tiết thị trường và giảm thiểu tác động của đứt gãy chuỗi cung ứng.

Theo đại biểu, định hướng này là rất đúng đắn nhưng để triển khai hiệu quả thì Luật cần phân định rõ hơn ranh giới giữa dự trữ quốc gia và dự trữ chiến lược. Bởi hai tầng dự trữ này khác nhau về mục tiêu, thời hạn luân chuyển, mức tồn kho tối thiểu, nguồn lực tài chính, phương thức mua bán, nhập bù cũng như cách thức xã hội hóa và quy động nguồn lực ngoài ngân sách.

Đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Vĩnh Long)

Phân cấp, phân quyền giúp hàng dự trữ được xuất cấp kịp thời

Đối với nguyên tắc quản lý, sử dụng và luân phiên hàng dự trữ, đại biểu Thạch Phước Bình lưu ý, dự thảo đã bỏ quy định không được sử dụng hàng dự trữ quốc gia để kinh doanh. Điều này có thể dẫn tới bị lợi dụng. Do đó, đại biểu đề nghị bổ sung trở lại nguyên tắc không thương mại hóa mục tiêu dự trữ quốc gia. Việc luân phiên đổi hàng phải minh bạch công khai, không tạo kẽ hở cho lợi ích nhóm.

Đề cập tới nội dung về phân cấp, phân quyền, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) thống nhất cao với quy định trong dự thảo về tăng cường phân cấp, phân quyền cho các bộ, ngành và địa phương trong quản lý hàng dự trữ quốc gia, đặc biệt là thẩm quyền quyết định nhập, xuất nhằm nâng cao tính chủ động và trách nhiệm. Theo đại biểu Hòa, quy định này là “rành mạch, cụ thể”, giúp xác định rõ trách nhiệm của Bộ Tài chính và của từng bộ, ngành chuyên môn.

Đại biểu dẫn ví dụ thực tiễn từ đợt lũ lụt tại miền Trung thời gian qua, khi cơ chế phân cấp cho từng bộ ngành và UBND cấp tỉnh đã giúp việc xuất hàng cứu trợ diễn ra rất nhanh chóng, kịp thời, không phải chờ chỉ đạo của Thủ tướng hay Bộ trưởng Bộ Tài chính. Ông cho rằng, đây là minh chứng rõ rệt cho sự cần thiết của phân quyền mạnh mẽ trong lĩnh vực này.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng đề nghị cần quy định rõ vai trò của Bộ Tài chính – cơ quan vừa tham mưu, vừa giúp Chính phủ quản lý nhà nước về dự trữ quốc gia – với trách nhiệm của các bộ ngành như Nông nghiệp, Y tế, Quốc phòng, Công an trong bảo quản hàng dự trữ quốc, dự trữ chiến lược. Việc này theo ông nên được giao cho Chính phủ quy định chi tiết để đảm bảo rõ ràng.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp)

Về xã hội hóa hàng dự trữ quốc gia, đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng chủ trương này rất thực tiễn và đã mang lại hiệu quả lớn trong thời gian qua, nhất là trong lĩnh vực y tế, lương thực và xây dựng – giao thông vận tải. Lấy ví dụ từ Đồng Tháp, đại biểu cho biết, thời gian qua hầu hết các kho lương thực đã được xã hội hóa, chuyển giao cho các doanh nghiệp tư nhân quản lý và họ đã làm rất tốt.

Tuy nhiên, ông đề nghị cần phân định rạch ròi giữa hàng dự trữ quốc gia có thể xã hội hóa và những mặt hàng dự trữ chiến lược không được xã hội hóa, bởi có những mặt hàng phải do Nhà nước quản lý.

Xác định các ngưỡng an toàn dự trữ và ngưỡng can thiệp thị trường

Tại Điều 17, dự thảo luật có quy định về danh mục hàng dự trữ quốc gia. Đại biểu Lê Thị Thanh Lam (đoàn Cần Thơ) lưu ý phạm vi mục tiêu của dự trữ quốc gia hiện rất rộng, từ phòng chống thiên tai, dịch bệnh đến bảo đảm an ninh cũng như điều tiết thị trường.

Với phạm vi lớn như vậy, đại biểu cho rằng việc chỉ quy định danh mục là chưa đủ. Do đó, bà đề nghị bổ sung cơ sở pháp lý để Chính phủ xác định ngưỡng an toàn dự trữ đối với các mặt hàng thiết yếu như năng lượng, lương thực cũng như ngưỡng can thiệp thị trường nhằm kích hoạt kịp thời các biện pháp điều tiết thị trường khi thị trường xảy ra biến động.

Theo đó, đại biểu đề xuất chỉnh lý khoản 2 theo hướng Chính phủ ban hành sửa đổi bổ sung danh mục hàng dự trữ quốc gia theo quy định tại khoản 1 điều này và phân công các bộ, cơ quan ngang bộ quản lý hàng dự trữ quốc gia trên cơ sở các ngưỡng an toàn dự trữ và ngưỡng can thiệp thị trường. Quy định này thì sẽ giúp danh mục dự trữ quốc gia không chỉ đầy đủ mà còn linh hoạt, có khả năng phản ứng nhanh với các biến động lớn của thị trường và tình huống khẩn cấp, đại biểu nêu ý kiến.

Sau khi các đại biểu Quốc hội đóng góp ý kiến, thay mặt cơ quan soạn thảo, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã có phát biểu giải trình làm rõ các vấn đề đại biểu quan tâm./.

Hoàng Yến