Đẩy nhanh đầu tư công - Quyết tâm chính trị và giải pháp thực thi: TP.HCM không thể chạy nước rút (Bài 2)

TP.HCM đi chậm là tất yếu

Nhìn nhận một cách khách quan, theo PGS-TS. Trần Đình Thiên, việc TP.HCM giải ngân chậm hơn cả nước là hợp lý. Không phải do thiếu quyết tâm, mà bởi cấu trúc phát triển hiện tại quá phức tạp. Thành phố vừa hợp nhất với Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, lại phải vận hành chính quyền hai cấp. Bộ máy vốn đã nặng nề, nay càng thêm cồng kềnh, điều hành khó khăn hơn và còn tác động trực tiếp đến môi trường kinh doanh và dòng vốn đầu tư. Trong bối cảnh ấy, đi chậm là tất yếu.

Thay vì tiếp tục dồn sức cho một cuộc chạy nước rút, vấn đề cần đặt ra là: TP.HCM có nên chọn con đường khác? Nếu nỗ lực quá sức mà hiệu quả thấp, thì có nên tính đến việc “chuyển” một phần thành tích sang năm sau để vừa đảm bảo tăng trưởng bền vững, vừa tránh rủi ro dàn trải? Đây là cách tiếp cận cần được cân nhắc thấu đáo, nhất là khi mục tiêu 8,5% tăng trưởng mà Thủ tướng đề ra vốn đã rất cao.

Ông Thiên viện dẫn một báo cáo trình Thủ tướng hồi tháng 7, cả nước hiện có khoảng 2.900 dự án bất động sản bị đình trệ, với hơn 6 triệu tỷ đồng vốn bị “chôn” lại. Riêng TP.HCM đã có gần 600 dự án ách tắc, tổng vốn lên tới 7 triệu tỷ đồng. Điều này cho thấy điểm nghẽn lớn không nằm ở tốc độ giải ngân, mà ở những dự án bị dừng lại giữa chừng. Nếu không tháo gỡ ách tắc, bao nhiêu vốn rót ra cũng chỉ nằm yên, hoặc tạo ra công trình dang dở, hiệu quả thấp. Vì vậy, ưu tiên hàng đầu phải là giải quyết triệt để các dự án này, thay vì chỉ chú trọng “xả vốn” trong ngắn hạn.

Cũng theo ông Thiên, TP.HCM phải coi đầu tư công như một công cụ tái định hình cấu trúc phát triển. Thành phố đã trở thành một “thế lực phát triển lớn”, với khát vọng vươn tầm cao mới. Chính vì vậy, thay vì chạy theo tư duy “tối đa hóa ngắn hạn”, TP.HCM cần giữ vững định hướng dài hạn, phân bổ lại nguồn lực theo những ưu tiên mới và dùng đầu tư công dài hạn để phục vụ mục tiêu này.

Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn cũng bày tỏ quan điểm cho rằng, điều quan trọng hơn cả là chất lượng của từng đồng vốn được giải ngân, bởi nếu dồn vốn ồ ạt vào những dự án thiếu hiệu quả thì rủi ro và hệ lụy sẽ rất lớn. Theo đó, TP.HCM cần tập trung ưu tiên cho những dự án hạ tầng then chốt, có khả năng tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh đến toàn bộ nền kinh tế và đời sống xã hội. Chỉ khi đó, đầu tư công mới thực sự trở thành động lực phát triển bền vững, chứ không dừng lại ở việc hoàn thành chỉ tiêu ngắn hạn.

Các chuyên gia nhấn mạnh, việc chạy theo số lượng dễ dẫn đến mất kiểm soát, không làm chủ tốc độ, và từ đó phát sinh rủi ro. Nếu bộ máy bị thúc ép chạy nhanh mà bỏ qua quy trình, sơ hở sẽ xuất hiện, gây hệ lụy cho cả cơ quan quản lý lẫn doanh nghiệp. Ngược lại, nếu quản lý chặt chẽ, bảo đảm hiệu quả từng đồng vốn, thành phố sẽ tạo dựng được niềm tin vững chắc nơi cộng đồng doanh nghiệp - yếu tố then chốt để khu vực tư nhân đồng hành.

“Từ những sức ép ngắn hạn hiện nay, TP.HCM có thể rút ra bài học để đề xuất thay đổi cơ chế đầu tư công theo hướng dài hạn, bền vững thay vì chỉ xử lý vụn vặt, có thể biến áp lực ngắn hạn thành cơ hội dài hạn, tạo đóng góp không chỉ cho thành phố mà còn cho cả quốc gia. Đầu tư công khi ấy không dừng lại ở việc hoàn thành chỉ tiêu từng năm, mà trở thành nền tảng để tái cấu trúc phát triển, nâng cao hiệu quả và khẳng định vị thế đầu tàu kinh tế của thành phố”, PGS-TS. Trần Đình Thiên nói.

Bên cạnh chỉ tiêu số lượng thì điều quan trọng hơn cả là chất lượng của từng đồng vốn được giải ngân

Mục tiêu cao để tạo niềm tin, phấn đấu

Theo PGS-TS. Trần Đình Thiên, kinh nghiệm những năm qua cho thấy, để thúc đẩy đầu tư công, hai yếu tố quan trọng nhất là niềm tin và cách thức vận hành bộ máy. Niềm tin ở đây chính là sự thay đổi trong tâm thế xã hội: từ chỗ nghi ngờ, bi quan trước những mục tiêu cao, nay nhiều người tin rằng hoàn toàn có cơ hội đạt được. Niềm tin này trở thành động lực để cả hệ thống cùng phấn đấu. Cùng với đó, bộ máy hành chính vốn trì trệ, thận trọng trước kia, nay đã hành động quyết liệt hơn. Khi Thủ tướng đã chỉ đạo, cả hệ thống được huy động như “ra mặt trận”, làm việc 3 ca, 4 kíp, “vượt nắng thắng mưa” để hoàn thành. Chính sự thay đổi này khiến các mục tiêu tăng trưởng không còn là khẩu hiệu, mà trở thành áp lực buộc cả bộ máy phải chuyển động.

Điển hình TP.HCM mới, sau hơn hai tháng triển khai bộ máy chính quyền địa phương hai cấp thì ở cấp xã, phường đã “trơn tru” hơn, cán bộ bớt sợ hãi và dám hành động hơn. Đây là tín hiệu tích cực, bởi nếu cấp cơ sở được tăng thêm thẩm quyền, kèm theo các “tổ đặc nhiệm” trực tiếp tháo gỡ vướng mắc, tiến độ giải ngân sẽ có bước chuyển rõ rệt. Đây không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà còn mang ý nghĩa tâm lý: khi cán bộ được bảo đảm và khích lệ, họ sẽ dám làm, doanh nghiệp cũng yên tâm hơn.

Ở tầm quốc gia, Chính phủ đang áp dụng cách tiếp cận toàn diện: “chỗ nào tắc thì phải tháo”. Các tổ công tác đặc biệt đã được thành lập, có thẩm quyền xuống tận địa phương xử lý từng dự án, từng vướng mắc cụ thể. Song song, hệ thống pháp luật về đầu tư công, đấu thầu, PPP cũng đã được Quốc hội thông qua và đi vào triển khai.

Hưng Khánh