ĐBQH Lê Thanh Vân: Giám sát hoạt động của báo chí là cần thiết và có ý nghĩa quan trọng

PV: Phát biểu tại hội trường Quốc hội vừa qua, ông có đề cập đến tình trạng cản trở báo chí tác nghiệp và đề nghị đưa chuyên đề giám sát việc thực hiện chính sách pháp luật trong hoạt động báo chí vào chương trình giám sát của Quốc hội. Vậy, ông có thể nói rõ hơn về vấn đề này được không?

ĐBQH Lê Thanh Vân: Tại hội trường Quốc hội, tôi đã phát biểu và đề nghị đưa chuyên đề giám sát việc thực hiện chính sách pháp luật trong hoạt động báo chí vào chương trình giám sát của Quốc hội. Đề xuất này là dựa trên các căn cứ thực tế:

Thứ nhất là Luật Báo chí đã ban hành được 29 năm, sửa đổi 2 lần vào năm 1999 và 2016. Việc sửa đổi cơ bản đã góp phần củng cố và tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với báo chí, làm cho việc quản lý báo chí theo đúng luồng, có trật tự hơn. Măt khác, tạo ra không gian về pháp lý cho phóng viên, nhà báo tác nghiệp thuận lợi hơn nhưng việc sửa đổi bổ sung vẫn còn những vấn đề chưa lường trước được so với thực tiễn đặt ra.

Thứ 2 là qua thực tiễn thực hiện Luật Báo chí cho thấy, về cơ bản các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị xã hội, tổ chức kinh tế, cá nhân có thẩm quyền đều tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động báo chí. Tuy nhiên, vẫn còn có những hiện tượng ngăn cản, né tránh thậm chí có những trường hợp hành hung nhà báo tác nghiệp.

Đại biểu Lê Thanh Vân

Thứ 3 là ngay cả hoạt động báo chí cũng có những trường hợp lợi dụng diễn đàn công khai để đưa tin viết bài, đăng tải thiên vị cho lợi ích nhóm, thậm chí lăng xê đánh bóng tên tuổi cá nhân.

Ba vấn đề trên có thể diễn ra một cách vô tình hay cố ý nhưng dù sao cũng thiếu sự giám sát chặt chẽ của cơ quan dân cử trong đó có vai trò của Quốc hội. Vì vậy, tôi đề nghị nếu không giám sát tối cao ở Quốc hội thì có thể giám sát ở UBTVQH hoặc giao cho Ủy ban Văn hóa Giáo dục Thanh thiếu niên nhi đồng của Quốc hội giám sát để một mặt kiểm tra xem các quy định trong Luật Báo chí hiện nay có gì cần tiếp tục sửa đổi, bổ sung hay không; có những quy định nào không còn phù hợp thực tiễn để sửa đổi.

PV: Bên cạnh những mặt được của báo chí thì cũng có thông tin phản ánh về tình trạng phóng viên nhũng nhiễu, tiêu cực, thậm chí đe dọa tống tiền cán bộ, doanh nghiệp, làm xấu đi hình ảnh báo chí nói chung, ông có nắm được thông tin đó không?

ĐBQH Lê Thanh Vân: Có hiện tượng đó, nên tôi đã khái quát lý do chúng ta cần phải giám sát. Rõ ràng trên thực tế có hiện tượng phóng viên hoặc giả phóng viên, thậm chí mạo danh phóng viên để lợi dụng quyền tự do ngôn luận cá nhân, tính công khai minh bạch để đe dọa, khủng bố tinh thần cá nhân, doanh nghiệp để trục lợi.

Thời gian qua, Cơ quan điều tra đã khởi tố một số vụ án liên quan đến vi phạm này, một số phóng viên, nhà báo đã bị xử lý theo quy định của pháp luật. Đó là một hiện tượng không thể không nhìn nhận dưới góc độ sự lạm dụng quy định của Luật Báo chí. Mặt khác, báo chí phản ánh đúng diễn biến, đúng sự kiện và không có vi phạm về nội dung kể cả hoạt động của tổ chức chính trị, cá nhân chính trị gia, nhưng vì lý do gì mà bị gỡ mà quy trình sử dụng quyền lực đó không minh bạch. Tôi được biết rất nhiều bài báo bị gỡ chỉ vì có những tin nhắn mang tính chất chỉ đạo.

Vậy nên phải làm rõ động cơ, mục đích nếu như không vì sự bảo vệ tôn chỉ mục đích, tính đúng đắn của các quy định trong chính sách pháp luật về báo chí thì đó là vì động cơ, mục đích gì?

PV: Vậy việc giám sát hoạt động của báo chí có ý nghĩa như thế nào trong giai đoạn hiện nay, thưa ông?

ĐBQH Lê Thanh Vân: Tôi cho rằng việc giám sát hoạt động của báo chí là rất cần thiết và có ý nghĩa quan trọng. Qua giám sát, Quốc hội biết được những quy định của mình đặt ra có phù hợp với thực tiễn hay không, có mở đường cho các quan hệ báo chí phát triển; có ngăn cản hoạt động tác nghiệp của các cơ quan báo chí hay không. Trên cơ sở đó sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.

Ý nghĩa tiếp theo là thông qua hoạt động giám sát để chấn chỉnh lại công tác, hoạt động của báo chí, của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền có hiện tượng lạm dụng báo chí hay không. Đó là việc lạm dụng quyền năng của mình để chế ước hoạt động báo chí; lợi dụng quy định của Luật Báo chí để lăng xê đánh bóng cho lợi ích nhóm, lợi ích cá nhân... Đồng thời ngăn chặn tình trạng hành hung, ngăn cản báo chí tác nghiệp.

Ý nghĩa thứ 3 là để hướng đến nền báo chí minh bạch, cách mạng, cần có hoạt động giám sát để tìm ra những mặt được và chưa được cũng như những nguyên nhân và hạn chế để có giải pháp phù hợp; giúp Chính phủ chỉ đạo các cơ quan quản lý báo chí, cơ quan báo chí và cả đội ngũ phóng viên ngày càng chuyên nghiệp hơn, hạn chế đến mức thấp nhất những vi phạm pháp luật có thể xảy ra nhằm đảm bảo cho nền báo chí thực sự minh bạch, vì mục đích tối thượng là bảo vệ Nhà nước, bảo vệ lợi ích nhân dân.

Qua giám sát có thể kiểm tra xem đạo đức nghề nghiệp của nhà báo, loại bỏ khỏi đội ngũ nhà báo những cá nhân vi phạm pháp luật, không còn phẩm chất đạo đức, lợi dụng danh nghĩa nhà báo để đe nẹt, dọa dẫm, trục lợi; ngăn chặn hiện tượng mượn danh nhà báo; giống như hiện tượng ngoài xã hội đóng giả công an để lạm dụng, trá danh cán bộ công quyền để trục lợi… cần được phát hiện và ngăn chặn kịp thời.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

ĐB Nguyễn Mai Bộ, Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng An ninh của Quốc hội:

Tôi đánh giá cao vai trò báo chí thời gian vừa qua, đặc biệt là trong 2 năm gần đây. Những thông tin mà ĐBQH nêu hoặc chất vấn trước Quốc hội đều được báo chí truyền tải và qua đó Chính phủ và các ngành chức năng vào cuộc xử lý kịp thời. Ví dụ, tại nghị trường tôi đã chất vấn ý kiến về chủ đầu tư chiếm dụng quỹ bảo trì nhà chung cư. Báo chí đăng tải và đưa thông tin đến với người dân. Ngay sau đó, chính Bộ trưởng Bộ Xây dựng đã họp với thanh tra, pháp chế của bộ về vấn đề mà đại biểu chất vấn. Tới đây, Bộ trưởng Bộ Xây dựng sẽ có yêu cầu thanh tra, đề nghị khởi tố nếu chủ đầu tư chiếm dụng quỹ bảo trì của cư dân…

Tuy nhiên, với tư cách một người đã có nhiều năm kinh nghiệm làm ở cơ quan pháp luật, tôi cũng muốn nhắn nhủ tới báo chí khi đưa tin về những vụ án trong công cuộc đấu trong phòng chống tội phạm. Mỗi vụ án đều phụ thuộc vào tiến độ điều tra nên hôm nay, ngày mai kết quả khác nhau là chuyện bình thường.

Ví dụ một vụ án ban đầu khởi tố là tội cố ý gây thương tích nhưng qua ngày mai điều tra có thể sang tội giết người. Vì vậy báo chí chỉ nên đưa tin phản ánh sự kiện, không nên định tội danh, dễ dẫn tới sau này sẽ khó cho cơ quan xét xử.

ĐB Phạm Văn Hòa, Phó trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp:

Báo chí đã góp phần quan trọng khi tham gia phanh phui những vụ tiêu cực, tham nhũng, lãng phí. Từ những thông tin ban đầu của báo chí, các cơ quan chức năng đã vào cuộc giải quyết.

Bản thân tôi rất tin tưởng kênh thông tin của báo chí, cũng như sẵn sàng trao đổi thông tin với phóng viên, bởi báo chí tuyền tải được những vấn đề mà cử tri quan tâm. Vì vậy, tôi cho rằng, các cơ quan, đơn vị, địa phương nên sẵn sàng trao đổi, cung cấp thông tin cho báo chí theo quy định của pháp luật trên tinh thần chia sẻ, khách quan, trung thực.

Chúng ta đã có Luật Báo chí, khi tác nghiệp, báo chí có những quyền được pháp luật quy định. Cho nên cơ quan nào đó, ai đó có hành vi cản trở báo chí tác nghiệp, kể cả cung cấp thông tin không đúng sự thật thì phải xử lý nghiêm minh.

ĐB Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội:

Báo chí Việt Nam đã phản ánh sinh động cuộc sống, đáp ứng thông tin cho xã hội và người dân. Điều quan trọng, báo chí không chỉ tập trung ở đô thị, trung du, đồng bằng, mà đã có mặt trên tất cả các tuyến biên giới của cả nước, gắn bó với cơ sở. Nói cách khác, báo chí đã phác họa lên bức tranh tổng thể về các vùng miền của đất nước…

Tôi cũng rất ấn tượng khi báo chí đã tham gia vào các hoạt động từ thiện nhân đạo. Qua thông tin các hoạt động của xã hội, đời sống nhân dân, nhiều cơ quan báo chí đã kêu gọi các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, người dân ủng hộ những hoàn cảnh khó khăn, hiểm nghèo và chính cơ quan báo chí cũng làm từ thiện nhân đạo.

Thời gian tới, báo chí nên chú trọng hơn trong việc đánh giá những mặt được, đáng khen, cùng với đó, tiếp tục là ngòi bút sắc tham gia vào công cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng.

Mai Thoa(Thực hiện)