ĐBQH nêu lý do cần thiết ban hành Luật Tình trạng khẩn cấp

Chiều 23/6, Quốc hội thảo luận tại tổ về dự án Luật Tình trạng khẩn cấp, dự án Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, dự án Luật Dẫn độ.

Dự liệu cho tương lai và cho những vấn đề không mong muốn

Tham gia góp ý kiến về dự án luật Tình trạng khẩn cấp, ĐBQH Vũ Huy Khánh (đoàn Bình Dương) nhấn mạnh, đây là dự án đã được chuẩn bị rất kỹ, bảo đảm đúng quy trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật.

Về mặt cơ sở pháp lý, ông Khánh cho biết, cách đây hơn 25 năm, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành pháp lệnh về tình trạng khẩn cấp. Đây là pháp lệnh thuộc bảo vệ bí mật Nhà nước ở cấp độ cao nên cũng ít người có điều kiện tiếp cận.

ĐBQH Vũ Huy Khánh.

Trên thực tế, cũng chưa áp dụng pháp lệnh này để ban bố về tình trạng khẩn cấp. Đặc biệt là trong giai đoạn chống dịch Covid-19 cũng đã có những ý kiến và cũng đã có những vấn đề đặt ra là phải xem xét các yếu tố đã đến mức ban bố chưa? Tuy nhiên cơ quan có thẩm quyền chưa ban bố tình trạng khẩn cấp.

"Để dự liệu cho tương lai và cho những vấn đề không mong muốn nhưng cũng có thể xảy ra. Và khi xảy ra thì cần một văn bản quy phạm pháp luật có cái giá trị pháp lý cao của Quốc hội ban hành để điều chỉnh và áp dụng trong bối cảnh không bình thường ở mức độ cao nhất. Cho nên, Bộ Quốc phòng đã được Chính phủ giao chủ trì xây dựng dự án Luật này", ông Khánh thông tin.

Đi vào nội dung cụ thể, đại biểu Khánh cho biết, khái niệm chung về tình trạng khẩn cấp, trong dự án luật đã đề cập. Theo đó, định nghĩa tình trạng khẩn cấp về an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, định nghĩa về tình trạng khẩn cấp đối với các thảm họa, trong đó như dịch bệnh…

Tuy nhiên, theo đại biểu, xuyên suốt dự thảo luật vào các điều khoản cụ thể có điều chỉnh một tình trạng khẩn cấp đó là tình trạng khẩn cấp về quốc phòng. Nhưng trong dự thảo luật chưa thấy xuất hiện về định nghĩa giải thích về tình trạng khẩn cấp về quốc phòng.

"Mong các vị ĐBQH cho ý kiến thêm là có cần thiết phải có định nghĩa về tình trạng khẩn cấp về quốc phòng ngay trong luật này, thay vì hiện nay đã được quy định trong luật quốc phòng", đại biểu nói.

Thêm nữa, ông cho rằng khi xây dựng dự thảo luật này, ngoài các vấn đề về nhận diện thế nào là tình trạng khẩn cấp và sau đó ban bố, rồi công bố và quyết định áp dụng các biện pháp, thì hiện nay theo tinh thần dự thảo luật quy định khi ban bố tình trạng khẩn cấp thì các mức độ khác nhau sẽ áp dụng các biện pháp, bao gồm cả những biện pháp đang được hiện diện quy định trong dự thảo luật này và một số biện pháp được viện dẫn sang các luật có liên quan.

Ví dụ như Luật Phòng thủ dân sự cấp độ 1, 2, 3, luật về phòng chống bệnh truyền nhiễm… Do đó, vấn đề đặt ra là quy định thế nào để đến khi ban bố tình trạng này ra, các cơ quan được giao thẩm quyền nhận diện được ngay và áp dụng được ngay.

Bảo đảm công khai, minh bạch thông tin

Quan tâm đến nguyên tắc hoạt động trong tình trạng khẩn cấp, ĐBQH Nguyễn Thị Lan (đoàn Hà Nội) cho rằng, dự thảo đã quy định rõ các nguyên tắc cốt lõi, bám sát Hiến pháp 2013 và pháp luật quốc tế.

Trong đó có nguyên tắc hạn chế quyền con người trong tình trạng khẩn cấp theo hướng cần thiết và không phân biệt đối xử; quy định rõ việc miễn trừ trách nhiệm để khuyến khích quyết định kịp thời của người thực thi công vụ.

ĐBQH Nguyễn Thị Lan.

Tuy nhiên, để hoàn thiện dự thảo luật, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét bổ sung và làm rõ thêm một số điểm. Cụ thể, cần quy định rõ hơn về nguyên tắc hạn chế quyền con người, quyền công dân không chỉ "thật sự cần thiết" mà còn phải "tương xứng với tính chất và mức độ nguy hiểm của tình trạng khẩn cấp" để bảo đảm đúng tinh thần Hiến pháp 2013 và các điều ước quốc tế.

Đồng thời, bổ sung nguyên tắc bảo đảm công khai, minh bạch thông tin và tăng cường vai trò giám sát của Quốc hội, MTTQ Việt Nam và các tổ chức nhân quyền trong quá trình áp dụng biện pháp khẩn cấp. Đặc biệt, cần quy định chặt chẽ hơn các điều kiện miễn trừ trách nhiệm để tránh lạm quyền, bảo đảm quyết định của người thực thi công vụ phải dựa trên căn cứ khách quan, không vì mục đích vụ lợi cá nhân.

"Những bổ sung này sẽ giúp Điều 3 hoàn thiện hơn, vừa bảo đảm kịp thời, hiệu quả ứng phó tình trạng khẩn cấp, vừa bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân", bà Lan kiến nghị.

Nhấn mạnh sự cần thiết phải ban hành Luật Tình trạng khẩn cấp, đại biểu Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm (đoàn Hà Nội) cho rằng, cần định nghĩa cụ thể, chi tiết về các loại tình trạng khẩn cấp (an ninh, y tế, thiên tai, quốc phòng…) và tiêu chí rõ ràng để kích hoạt. Đồng thời, xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực chặt chẽ, nhất là với quyền hạn đặc biệt của Thủ tướng, các lực lượng vũ trang.

"Cơ quan soạn thảo cần rà soát tính thống nhất với các luật hiện hành, tránh chồng lấn, mâu thuẫn pháp luật. Trong đó, tăng cường bảo vệ quyền con người bằng cách quy định nguyên tắc, điều kiện và giới hạn rõ ràng của các biện pháp khẩn cấp", đại biểu Thích Bảo Nghiêm kiến nghị.

Hoàng Thị Bích