Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV: Quy định về dẫn độ đồng bộ, chặt chẽ, khả thi

Quy định về dẫn độ tương thích với các điều ước quốc tế

Đại biểu Dương Văn Phước (Quảng Nam) bày tỏ sự thống nhất với việc tách các nội dung của Luật Tương trợ tư pháp (năm 2007) để xây dựng các luật mới tương ứng, trong đó có Luật Dẫn độ, nhằm hoàn thiện pháp luật về dẫn độ theo hướng đồng bộ, hiện đại, bảo đảm chặt chẽ, khả thi, phù hợp với pháp luật và thông lệ quốc tế; nâng cao hiệu quả truy bắt các đối tượng thực hiện hành vi phạm tội bỏ trốn ra nước ngoài; bảo vệ sự tôn nghiêm của pháp luật, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Liên quan đến nguyên tắc trong dẫn độ (Điều 4) và quy định cụ thể về điều kiện áp dụng "nguyên tắc có đi có lại" (Điều 5), theo đại biểu Dương Văn Phước, việc quy định các nguyên tắc trên là phù hợp. Tuy nhiên, ngoài việc quy định trường hợp áp dụng "nguyên tắc có đi có lại", việc dẫn độ cũng cần phải tuân thủ các nguyên tắc cơ bản khác của luật pháp quốc tế, như: nguyên tắc nhân đạo, nguyên tắc định tội danh kép… Do đó, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu, bổ sung thêm nội dung các nguyên tắc nêu trên cho thống nhất, đồng bộ với luật pháp quốc tế.

Cũng theo đại biểu, dự thảo Luật chỉ quy định "trong trường hợp cần thiết" trước khi quyết định việc áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong dẫn độ, Bộ Công an lấy ý kiến của Bộ Ngoại giao và các cơ quan có liên quan. Đại biểu đề nghị cần làm rõ, cụ thể hơn tiêu chí để xác định trường hợp nào là "trường hợp cần thiết" nhằm tránh tùy nghi khi áp dụng Luật.

Đại biểu Quốc hội TP Hà Nội Đỗ Đức Hồng Hà phát biểu. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà (Hà Nội) quan tâm đến phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng trong dự thảo Luật Dẫn độ. Đại biểu cho rằng cần sửa đổi, bổ sung đối tượng là "tổ chức quốc tế" hoặc "chủ thể được công nhận có quyền yêu cầu dẫn độ theo điều ước quốc tế" nhằm tạo điều kiện thi hành luật linh hoạt hơn trong các mối quan hệ hợp tác đa phương.

Theo đại biểu, trong dự thảo Luật cần bổ sung nguyên tắc ưu tiên áp dụng điều ước quốc tế về dẫn độ mà Việt Nam là thành viên khi có mâu thuẫn với luật nội địa; đồng thời cần bổ sung nguyên tắc bảo đảm quyền con người trong dẫn độ và làm rõ cụm từ "tập quán quốc tế" để bảo đảm tính minh bạch.
Cũng quan tâm vấn đề này, đại biểu Nguyễn Minh Đức (Thành phố Hồ Chí Minh) đề nghị chú trọng hơn đến một số nước, vùng lãnh thổ có số đông công dân Việt Nam sang lao động, học tập, sinh sống như: Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, vùng lãnh thổ Đài Loan…, đại biểu kiến nghị bên cạnh việc sửa đổi, bổ sung pháp luật, còn phải xúc tiến ký kết các hiệp định song phương với các địa bàn trọng điểm này, quy định chặt chẽ về chi phí thực hiện tương trợ tư pháp,...

Đại biểu cũng khẳng định sự cần thiết ban hành Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù nhằm hoàn thiện pháp luật về chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù theo hướng nhân đạo, toàn diện, cụ thể, đồng bộ, thống nhất, khả thi, ổn định; thúc đẩy hợp tác quốc tế trong chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù; giúp bảo đảm tốt hơn quyền con người của người đang chấp hành án phạt tù; góp phần hoàn thiện cơ sở pháp lý cho việc ký kết và thực hiện các điều ước quốc tế về chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù.

Quy định rõ trường hợp tình trạng khẩn cấp để bao quát thực tế đa dạng

Tại thảo luận tổ, nhiều đại biểu quan tâm cho ý kiến về Luật Tình trạng khẩn cấp. Đại biểu Nguyễn Thị Lan (Hà Nội) cho rằng, dự thảo đã quy định rõ các nguyên tắc cốt lõi, bám sát Hiến pháp 2013 và pháp luật quốc tế; trong đó, có nguyên tắc hạn chế quyền con người trong tình trạng khẩn cấp theo hướng cần thiết và không phân biệt đối xử; quy định rõ việc miễn trừ trách nhiệm để khuyến khích quyết định kịp thời của người thực thi công vụ.

Trong bối cảnh thiên tai, dịch bệnh, sự cố môi trường và những thách thức an ninh ngày càng phức tạp, hệ thống pháp luật hiện hành vẫn còn tản mạn và chủ yếu dựa trên Pháp lệnh về tình trạng khẩn cấp năm 2000 đã không còn phù hợp, việc ban hành Luật Tình trạng khẩn cấp sẽ giúp thiết lập khuôn khổ pháp lý thống nhất, minh bạch và hiệu quả, bảo đảm tính kịp thời và thống nhất trong chỉ đạo, điều hành, nâng cao khả năng huy động nguồn lực và xử lý hậu quả, đồng thời bảo vệ tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của người dân.

Đây cũng là bước tiến quan trọng để hoàn thiện thể chế pháp luật của Nhà nước pháp quyền, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế của đất nước trong giai đoạn mới, phù hợp với Hiến pháp 2013 - đại biểu đánh giá.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan đề nghị bổ sung và làm rõ thêm các loại tình trạng khẩn cấp, không chỉ giới hạn trong phạm vi thiên tai, dịch bệnh, an ninh quốc gia mà cần bổ sung trường hợp "tình trạng khẩn cấp do sự cố công nghiệp nghiêm trọng, biến đổi khí hậu" để bảo đảm bao quát thực tế đa dạng.

Đồng thời, đại biểu đề nghị bổ sung nguyên tắc bảo đảm công khai, minh bạch thông tin và tăng cường vai trò giám sát của Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam,... trong quá trình áp dụng biện pháp khẩn cấp. Đặc biệt, cần quy định chặt chẽ hơn các điều kiện miễn trừ trách nhiệm để tránh lạm quyền, bảo đảm quyết định của người thực thi công vụ phải dựa trên căn cứ khách quan, không vì mục đích vụ lợi cá nhân.

Xuân Tùng (TTXVN)