ĐBQH PHẠM TRỌNG NGHĨA: LÀM RÕ HƠN TÍNH CHẤT 'THẬT CẦN THIẾT' KHI THU HỒI ĐẤT TRONG DỰ THẢO LUẬT ĐẤT ĐAI (SỬA ĐỔI)

Toàn cảnh phiên thảo luận về dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) tại Kỳ họp bất thường lần thứ 5, Quốc hội khóa XV.

Xem xét, cụ thể hóa hơn chính sách bảo đảm và hỗ trợ đất cho đồng bào dân tộc thiểu số.

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa – Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lạng Sơn đánh giá cao cơ quan chủ trì thẩm tra, cơ quan soạn thảo và các cơ quan hữu quan đã khẩn trương, nghiêm túc, hết sức nỗ lực và trách nhiệm trong tiếp thu, giải trình ý kiến góp ý của Nhân dân và ý kiến của các đại biểu Quốc hội để chỉnh lý, hoàn thiện Dự thảo Luật. Đại biểu bày tỏ nhất trí cao với các chính sách lớn và nhiều quy định cụ thể đã được quy định trong Dự thảo Luật và cho rằng Dự án Luật đã đáp ứng yêu cầu trình Quốc hội thông qua. Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa cũng góp ý về một số nội dung cụ thể liên quan đến đất đai cho đồng bào dân tộc thiểu số, về thu hồi đất, về hiệu lực thi hành, về quy định chuyển tiếp.

Đối với quy định về đất đai cho đồng bào dân tộc thiểu số, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa đánh giá, so với các phiên bản trước, Dự thảo lần này có bước tiến rõ rệt trong quy định về đất đai cho đồng bào thiểu số với nhiều chính sách mới, đặc thù nhằm tạo cơ sở pháp lý tháo gỡ khó khăn về đất đai, tạo sinh kế ngày càng tốt hơn cho đồng bào dân tộc thiểu số.

Điều 16 Dự thảo Luật quy định về trách nhiệm của Nhà nước về đất đai đối với đồng bào. Theo đó, quy định Nhà nước có chính sách bảo đảm đất sinh hoạt cộng đồng cho đồng bào; có chính sách hỗ trợ đất đai cho đồng bào. Khoản 5, khoản 6 Điều này giao trách nhiệm cho chính quyền cấp tỉnh quyết định phù hợp điều kiện thực tế của địa phương; khoản 9 Điều này lại giao Chính phủ quy định chi tiết.

Tuy nhiên, trong Hồ sơ trình Kỳ họp bất thường lần thứ 5 lại chưa có Dự thảo văn bản quy định chi tiết của Chính phủ. Trong Dự thảo Nghị định quy định chi tiết thi hành Luật Đất đai trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 5 thì không có quy định về đất đai cho đồng bào dân tộc thiểu số.

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa - Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lạng Sơn

Trong khi đó, chính sách đất đai đối với đồng bào là nội dung cơ bản của Chính sách dân tộc. Theo quy định tại khoản 5 Điều 70 của Hiến pháp thì Quốc hội quyết định chính sách dân tộc. Do đó, kính đề nghị xem xét, cụ thể hóa hơn chính sách bảo đảm và hỗ trợ đất cho đồng bào tại Điều 16 (ví dụ như các vấn đề về hạn mức sử dụng đất, về diện tích tối thiểu được giao, về khu vực được giao đất...) làm cơ sở cho Chính phủ quy định chi tiết.

Thể hiện rõ tính chất “thật cần thiết” khi thu hồi đất.

Về thu hồi đất, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa nhất trí với việc liệt kê cụ thể các trường hợp quy định tại Điều 79 của Dự thảo Luật cũng như nhất trí với các căn cứ, điều kiện thu hồi đất tại Điều 80 của Dự thảo Luật.

Theo quy định của Hiến pháp 2013, để thu hồi đất, các dự án phát triển kinh tế - xã hội phải đáp ứng 3 điều kiện: thứ nhất, phải là trường hợp thật cần thiết; thứ hai, phải do luật định và thứ ba phải vì lợi ích quốc gia, công cộng. Đối chiếu với các yêu cầu này, quy định tại Điều 79 và Điều 80 chưa thể hiện rõ tính chất "thật cần thiết". Trên thực tế, có trường hợp thu hồi đất nằm trong 31 trường hợp quy định tại Điều 79 và đáp ứng quy định của Điều 80 nhưng công trình sau đó lại bị bỏ hoang, lãng phí, không đi vào cuộc sống do không thật cần thiết đối với Nhân dân, đối với sự phát triển kinh tế - xã hội. Trong Báo cáo giám sát tối cao về thực hành tiết kiệm chống lãng phí trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 4 cũng nêu cụ thể nhiều trường hợp dự án đất hoang hóa hóa, lãng phí. Do đó, đại biểu đề nghị xem xét bổ sung cụm từ "thật cần thiết" vào phần mở đầu của Điều 79 Dự thảo Luật.

Rà soát quy định về hiệu lực thi hành và quy định chuyển tiếp

Về hiệu lực thi hành nêu trong dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), đại biểu Phạm Trọng Nghĩa – Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lạng Sơn cho biết, Điều 252 Dự thảo Luật quy định về hiệu lực thi hành. Theo đó, Luật Đất đai có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2025, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều này.

Theo quy định này, thời điểm có hiệu lực của Khoản 6 Điều 190 về việc giao khu vực biển để thực hiện hoạt động lấn biển và quy định tại Điều 248 về sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lâm nghiệp được dự kiến có hiệu lực trước 01/01/2025. Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa nhất trí với việc áp dụng quy định trở về trước đối với nội dung sửa đổi Luật Lâm nghiệp để nhanh chóng tháo gỡ khó khăn trong thực tiễn. Tuy nhiên, đề nghị giải thích rõ căn cứ và đánh giá tác động đối với quy định tại khoản 6 Điều 190 về việc giao khu vực biển. Đồng thời, đề nghị xác định cụ thể thời gian hồi tố trong khoản 2 Điều 252 Dự thảo Luật. Bên cạnh đó, cần rà soát lại quy định tại khoản 4 Điều 252 khi dự kiến giữ lại hiệu lực của một số điều khoản trong Luật Đất đai 2013.

Báo cáo số 724 ngày 14/1/2024 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã khẳng định, Dự án Luật Đất đai là dự án Luật lớn, có tính chất quan trọng đặc biệt, có tác động sâu rộng đến hoạt động phát triển kinh tế - xã hội và đời sống người dân. Dự thảo Luật trình Quốc hội tại Kỳ họp này sửa đổi 8 Luật hiện hành, bãi bỏ Nghị quyết số 132/2020/QH14 ngày 17 tháng 11 năm 2020 của Quốc hội và bãi bỏ 4 điều khoản có liên quan đến đất đai của 3 Luật.

Dự thảo có 7 điều quy định về chuyển tiếp từ Điều 253 đến Điều 259. Ngoài ra, Điều 260 quy định 15 trường hợp chuyển tiếp và khoản 16 Điều này giao Chính phủ quy định các trường hợp chuyển tiếp khác sau khi có sự đồng ý của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa nhấn mạnh, quy định về chuyển tiếp có tác động lớn đề quyền, lợi ích của các chủ thể trong quan hệ đất đai, nhất là quyền của người sử dụng đất. Vì vậy, đại biểu đề nghị xét bỏ quy định tại khoản 16 Điều 260 của Dự thảo Luật. Đồng thời, rà soát lại các quy định về chuyển tiếp để chỉ đưa vào Luật các quy định áp dụng dài hạn cùng với thời gian có hiệu lực của Luật.

Các quy đinh còn lại, áp dụng trong một thời gian ngắn, có tính chất thí điểm (ví dụ gắn với thời hạn thuê hoặc giao đất) thì đưa vào Nghị quyết thi hành Luật. Trong Báo cáo số 710 của Chính phủ cũng nêu vấn đề này.

Quốc hội cũng đã có thực tiễn ban hành Nghị quyết thi hành Hiến pháp 2013 và Nghị quyết thi hành các Luật, Bộ luật quan trọng như Luật Đất đai 2003, Bộ luật Dân sự 2005, Bộ luật Hình sự 2017....

Do đó, đại biểu đề nghị Chính phủ nghiên cứu, đánh giá kỹ, nếu cần thiết thì sớm xây dựng Dự thảo Nghị quyết thi hành Luật Đất đai 2024 để trình Quốc hội xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 7 bảo đảm thời gian có hiệu lực cùng với Luật. Chính phủ khẩn trương ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Luật và các văn bản quy định chi tiết để các quy định của Luật Đất đai mới sớm đi vào cuộc sống.

Lan Hương - Trọng Quỳnh