Để áo dài trở thành di sản văn hóa của Việt Nam và thế giới

Theo PGS.TS. Bùi Hoài Sơn, Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam, áo dài gắn bó với đời sống của người dân nước ta từ xa xưa. Nếu như áo dài phụ nữ là trang phục tôn vinh vẻ kín đáo, dịu dàng làm toát lên nét duyên dáng, thanh lịch của người con gái Việt Nam, thì áo dài nam lại là trang phục mang nét trang trọng, nghiêm cẩn, tạo nên tâm hồn, tính cách của người đàn ông. “Trang phục áo dài, văn hóa mặc áo dài là một nét văn hóa sống động, đại diện cho văn hóa Việt Nam cần được bảo vệ và phát huy giá trị trong bối cảnh xã hội đương đại” - PGS.TS. Bùi Hoài Sơn chia sẻ.

Hành trình để áo dài được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và xa hơn là của nhân loại còn nhiều việc phải làm. Tuy nhiên, giới chuyên môn cho rằng, rất cần thiết có nhiều hoạt động lan tỏa giá trị của áo dài Việt. Thực tế gần đây, không ít chương trình về áo dài đã tạo được dấu ấn với người dân trong và ngoài nước.

Trình diễn áo dài trong chương trình “Thế giới trong áo dài Việt” vừa qua tại Hà Nội.

“Thế giới trong áo dài Việt” là chương trình vừa diễn ra tại Hà Nội, giới thiệu 600 bộ trang phục áo dài từ 15 bộ sưu tập của 15 nhà thiết kế Việt Nam, lấy ý tưởng từ văn hóa các quốc gia. Khán giả đã được chiêm ngưỡng nét sang trọng của hoàng gia Thái Lan, những hoa văn cung đình của Ấn Độ, hình bóng của bộ hanbok Hàn Quốc, những câu chuyện thần thoại của Hy Lạp, hình tượng hoa tuylip của Hà Lan hay biểu tượng của nền văn hóa Nga... Các nhà thiết kế như Minh Hạnh, Ngọc Hân, Cao Duy, Công Huân, Chu La, Cao Minh Tiến, Huệ Thi... đã khai thác các yếu tố văn hóa, mỹ thuật của các quốc gia và đưa vào các họa tiết, hoa văn trang trí, các phụ kiện trong trang phục áo dài Việt. Chương trình được đánh giá cao, qua đó góp phần tôn vinh áo dài, góp thêm tiếng nói để áo dài trở thành di sản của Việt Nam và thế giới như lộ trình đang hướng tới.

Đầu năm 2021, nhiều điểm di tích lịch sử, không gian giao lưu văn hóa của khu phố cổ Hà Nội cũng đã diễn ra một chuỗi hoạt động gồm triển lãm, trình diễn, hội thảo, tọa đàm về trang phục áo dài trong dòng chảy văn hóa Việt Nam thu hút sự quan tâm của dư luận. Cùng với đó, nhiều chương trình, sự kiện diễn ra rộng khắp trên cả nước để tôn vinh áo dài, như: Lễ hội áo dài, chương trình “Áo dài - Di sản văn hóa Việt Nam”, Tuần lễ áo dài Việt Nam trên toàn quốc nhận được sự hưởng ứng rất lớn của công chúng.

Trong khi đó, từ năm 2018 đến nay, Bảo tàng Áo dài tại TP. Hồ Chí Minh đã sưu tầm, tổ chức trưng bày “Áo dài di sản văn hóa” trong nhiều sự kiện triển lãm, hội thảo với quy mô lớn, nhỏ khác nhau. Theo bà Huỳnh Ngọc Vân, Giám đốc Bảo tàng Áo dài, từ những hoạt động này đã góp phần giúp người dân và du khách có thêm nhận thức về vai trò, giá trị văn hóa của áo dài đối với đời sống tinh thần người Việt.

Trên phương diện quốc tế, áo dài đã trở nên quen thuộc với bạn bè năm châu. Minh chứng rõ nét nhất là nhiều người đẹp Việt đã chọn áo dài làm trang phục truyền thống tại các cuộc thi hoa hậu thế giới. Đó là bộ áo dài người đẹp Trương Thị May trình diễn trên sân khấu Miss Universe, lấy ý tưởng từ hoa sen và những họa tiết hoa sen cổ được thêu tay tỉ mỉ, sau đó chuyên trang sắc đẹp Missosology xếp hạng là bộ trang phục đẹp nhất châu Á. Ở cuộc thi Miss Grand International, thí sinh Huyền My cũng làm mọi người say đắm với bộ áo dài màu đỏ, cùng điểm nhấn là chiếc mấn màu vàng hoàng gia chạm trổ tinh xảo. Hoặc người đẹp Tường San lọt “Top 10 trang phục dân tộc xuất sắc Miss International 2019” với áo dài lấy cảm hứng từ hình ảnh rồng chầu về hướng mặt trời thường thấy trong kiến trúc của người Việt.

Tại nhiều cuộc bàn tròn gần đây, không ít ý kiến cho rằng, áo dài cần được vinh danh, bởi dù sao đây vẫn chỉ là “di sản truyền miệng”. “Cần phải làm hồ sơ di sản cho áo dài để đưa vào danh mục di sản của nhân loại, để áo dài chính thức được ghi danh, tránh được những hệ lụy như chúng ta thấy trong một thời gian dài như sử dụng áo dài không hợp lý hay câu chuyện về bản quyền” - nhà thiết kế Huệ Thi chia sẻ.

Quỳnh Phạm