Đề nghị tăng cường quản lý, xử lý rác thải điện tử, pin mặt trời

Lo ngại ô nhiễm môi trường pin xe điện, pin mặt trời

Chiều nay, Quốc hội tiếp tục nghe và thảo luận tại hội trường về Báo cáo của Đoàn Giám sát và dự thảo nghị quyết của Quốc hội liên quan kết quả giám sát chuyên đề "việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành".

Đại biểu Nguyễn Thị Huế lo ngại ô nhiễm môi trường từ rác thải điện tử, pin xe điện và pin mặt trời (Ảnh: Media Quốc hội).

Đại biểu Nguyễn Thị Huế (Đoàn Thái Nguyên) chỉ rõ, dù Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và các văn bản hướng dẫn có quy định về thu gom chất thải đặc thù như pin điện tử, tấm quang năng gắn với trách nhiệm tái chế của nhà sản xuất nhưng thực tế hạ tầng thu gom, tái chế cho các loại chất thải này còn hạn chế.

Đại biểu nhìn nhận, rác thải công nghệ và pin năng lượng mặt trời đang nổi lên như thách thức nghiêm trọng đối với môi trường toàn cầu. Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ kéo theo lượng lớn thiết bị điện tử, linh kiện, pin mặt trời hết hạn sử dụng, tạo ra những nguồn rác thải chứa nhiều kim loại nặng và hóa chất độc hại như chì, thủy ngân, cadimi, crom, asen có thể ngấm vào đất, nước, gây ô nhiễm nghiêm trọng và ảnh hưởng sức khỏe như ung thư, rối loạn thần kinh, vô sinh.

"Theo Liên hợp quốc năm 2022, thế giới tạo ra khoảng 62 triệu tấn rác thải điện tử, nhưng chỉ 17% được tái chế đúng cách. Tại Việt Nam, phần lớn rác thải điện tử vẫn được xử lý thủ công hoặc chôn lấp, trong khi hệ thống thu gom, công nghệ tái chế và quy định pháp lý còn chưa đồng bộ", đại biểu Huế dẫn chứng.

Theo thống kê, nước ta hiện có 8 nhà máy sản xuất tấm quang năng, khoảng hơn 130 dự án nhà máy điện mặt trời quy mô lớn đang được vận hành và dự kiến lượng tấm pin mặt trời thải ra tăng từ 9.000 tấn vào năm 2030 lên 128.000 tấn vào năm 2045.

"Khi lượng chất thải được phát sinh nhiều hơn trong tương lai sẽ phát sinh yêu cầu xử lý, tái chế đối với loại chất thải đặc thù này", đại biểu Huế nhấn mạnh.

Đại biểu dẫn quy định chất thải điện tử, pin xe điện tử, tấm quang năng thải thuộc danh mục sản phẩm bao bì phải được tái chế kèm theo tỷ lệ tái chế và quy cách tái chế bắt buộc tại Nghị định 08/2022. Trách nhiệm thu hồi, xử lý hoặc thực hiện đóng góp cho hoạt động tái chế các loại chất thải thuộc nhà sản xuất. Song, đại biểu Huế cho rằng, thực tế, việc thu gom xử lý chất thải điện tử, pin năng lượng còn phụ thuộc rất nhiều cơ sở hạ tầng, chế tài xử lý và ý thức trách nhiệm của người dân.

Đồng quan điểm, đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn Lâm Đồng) đề nghị quan tâm xử lý, tái chế đối với cánh quạt điện gió. Theo ông, qua nghiên cứu, mặc dù thiết kế khác nhau giữa các nhà sản xuất, hầu hết tuabin gió đều có cấu tạo từ sợi cacbon, lõi bên trong bằng gỗ balsa hoặc bọt và vỏ sợi thủy tinh. Đây là những loại vật liệu rất khó tái chế.

Theo đại biểu Mai, tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26), Việt Nam đã cam kết mức phát thải ròng bằng 0 năm 2050, tham gia tuyên bố toàn cầu về chuyển đổi điện than sang năng lượng sạch, tham gia liên minh hành động thích ứng toàn cầu.

Trong khi đó, một cánh quạt gió thông thường có niên hạn 20 năm. Đồng nghĩa với việc thời gian tới, các chất thải quang năng và cánh quạt điện gió ngày càng cao do phát triển điện mặt trời, điện gió ngày càng nhiều.

Đại biểu Dương Khắc Mai đề nghị có chính sách hỗ trợ cho nghiên cứu công nghệ xử lý rác thải điện tử, pin mặt trời, cánh quạt điện gió (Ảnh: Media Quốc hội).

Siết trách nhiệm doanh nghiệp, khuyến khích đầu tư công nghệ tái chế

Từ những thực trạng trên, đại biểu Nguyễn Thị Huế đề nghị ba giải pháp cần triển khai đồng bộ, góp phần bảo vệ môi trường khỏi rác thải điện tử.

Trong đó, chú trọng giải pháp về chính sách và quản lý, yêu cầu nhà sản xuất, nhập khẩu phải thu hồi và tái chế sản phẩm khi hết vòng đời, đồng thời thiết lập tiêu chuẩn quốc gia cho việc thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải công nghệ, pin năng lượng mặt trời; khuyến khích kinh tế tuần hoàn, tái sử dụng linh kiện, vật liệu, giảm khai thác tài nguyên thô.

Thứ hai là giải pháp về công nghệ, cần chú trọng phát triển công nghệ tái chế sạch, tách silicon, bạc, nhôm, thủy tinh từ pin năng lượng mặt trời để tái sử dụng; xây dựng nhà máy xử lý tập trung như áp dụng công nghệ nhiệt hóa học an toàn thay cho xử lý thủ công. Nghiên cứu pin thế hệ mới như sử dụng pin perovskite hoặc pin hữu cơ dễ tái chế, ít kim loại nặng.

Thứ ba là giải pháp tăng cường tuyên truyền, ngăn tình trạng vứt rác điện tử, pin điện tử bừa bãi, khuyến khích mô hình đổi rác điện tử lấy quà, hỗ trợ doanh nghiệp xanh có sáng kiến xử lý, tái chế rác thải công nghệ.

Đại biểu Dương Khắc Mai nêu quan điểm, ngoài việc tiếp tục rà soát, nghiên cứu, đề xuất các cơ chế khuyến khích đầu tư cho các cơ sở xử lý, tái chế, cần phải có nguồn lực quan tâm đầu tư, chính sách hỗ trợ phù hợp cho nghiên cứu, làm chủ công nghệ xử lý hiệu quả các loại chất thải đặc thù trên.

Yến Chi