Để nông dân thoát cảnh 'bán cả tạ sắn chưa bằng một ngày phụ hồ'

Bấp bênh theo giá sắn

Khoai mì (củ sắn) tại Tây Ninh nhiều năm qua vẫn giữ vai trò cây trồng chủ lực, gắn với đời sống và sinh kế của hàng chục ngàn hộ nông dân, đặc biệt tại các vùng biên giới.

Theo thống kê UBND tỉnh, hiện toàn tỉnh duy trì diện tích trồng sắn khoảng 59.000 – 63.000ha, đứng thứ hai cả nước, ước sản lượng năm 2025 khoảng 2,078 triệu tấn củ/năm, năng suất bình quân 33,3 tấn/ha, cao nhất cả nước.

Vùng trồng tập trung chủ yếu ở các xã Tân Phú, Tân Hội, Tân Đông, Tân Lập, Thạnh Bình, Cầu Khởi và Phước Vinh. Tuy nhiên, sự biến động mạnh của thị trường những năm gần đây cùng tình trạng sâu bệnh phức tạp đang đặt cây mì trước những thách thức lớn về hiệu quả sản xuất và tính bền vững của ngành chế biến.

Nguồn nguyên liệu nội tỉnh mới đáp ứng khoảng 50 – 55% nhu cầu, phần còn lại doanh nghiệp buộc phải thu mua từ các địa phương khác hoặc nhập khẩu từ Campuchia.

Hiện, toàn tỉnh có 65 cơ sở chế biến khoai mì, gồm 18 doanh nghiệp quy mô lớn với công suất 50 – 300 tấn/ngày và 47 cơ sở nhỏ dưới 50 tấn/ngày. Tổng công suất thiết kế đạt khoảng 4 triệu tấn củ/năm.

Thế nhưng, nguồn nguyên liệu nội tỉnh chỉ đáp ứng được 50 – 55% nhu cầu sản xuất, buộc doanh nghiệp phải thu mua từ các tỉnh khác hoặc nhập khẩu từ Campuchia.

Trao đổi với Người Đưa Tin, ông Nguyễn Quang Huy (chủ cơ sở chế biến tinh bột khoai mì Huy Hoàng tại Tân Châu) cho biết, vào thời điểm cuối vụ, cơ sở của và nhiều nhà máy trong tỉnh hầu như phải dựa hoàn toàn vào nguyên liệu nhập khẩu với giá khoai mì tươi về đến nhà máy khoảng 3.000 đồng/kg, trong khi giá tinh bột xuất khẩu không tăng, khiến doanh nghiệp khó có lãi.

Những biến động của thị trường quốc tế càng làm rõ sự bấp bênh của ngành khoai mì. Từ cuối năm 2024, nhu cầu nhập khẩu từ Trung Quốc - thị trường tiêu thụ hơn 90% sản lượng khoai mì Việt Nam giảm mạnh do giá nguyên liệu thay thế như bắp giảm sâu.

Khoai mì xuống giá, nhiều hộ nông dân đứng trước nguy cơ thua lỗ.

Theo ghi nhận của Người Đưa Tin, đầu năm 2025 đến nay, giá khoai mì tại Tây Ninh giao động khoảng 2.300 – 3.000 đồng/kg, có thời điểm rớt dưới 1.900 đồng/kg.

Giá thấp kéo dài khiến thu nhập của nông dân giảm sút nghiêm trọng. Trường hợp ông Nguyễn Văn Tuấn (ngụ xã Tân Châu) có hơn 2ha khoai mì. Gia đình ông Tuấn coi khoai mì là "cây trụ cột" mang lại thu nhập ổn định. Thế nhưng vụ này, chi phí đầu tư tăng cao trong khi giá bán giảm mạnh khiến ông lỗ. Công chăm sóc, phân bón, thuốc trừ sâu đều tăng.

Thuê nhân công đào khoai giờ ít nhất cũng 250.000 đồng/ngày, trong khi bán ra chỉ được 2.100 đồng/kg, không đủ trả tiền công. Bán cả tạ sắn chưa bằng một ngày phụ hồ.

Không chỉ khó khăn về giá, sản xuất khoai mì của Tây Ninh còn đối mặt thách thức từ sâu bệnh, đặc biệt là bệnh khảm lá và bệnh thối rễ, thối củ gây thiệt hại lớn. Thời tiết mưa nhiều từ đầu năm 2025 càng khiến năng suất giảm, chất lượng củ kém, kéo theo điểm bột thấp. Trước thực trạng đó, việc đổi mới giống và áp dụng khoa học kỹ thuật được xem là giải pháp cấp thiết.

Ổn định vùng trồng, bảo đảm nguồn cung bền vững

Trước tình thực trạng đó, Hội Nông dân tỉnh phối hợp Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp tổ chức hội thảo chuyên đề "Phát triển bền vững cây khoai mì tại Tây Ninh từ giống mới đến kỹ thuật canh tác và phòng trừ sâu bệnh", thu hút đông đảo hội viên, nông dân xã Tân Châu tham gia.

Tại đây, bà con được cập nhật thông tin về tình hình sản xuất, cơ cấu giống, các loại sâu bệnh chủ yếu và xu hướng phát triển cây mì trong thời gian tới. Đáng chú ý, Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc đã khảo nghiệm và công nhận giống khoai mì mới HL-RS15 tại huyện Tân Châu.

Ruộng mì trồng giống HL-RS15. (Ảnh: N.A).

Đây là giống có thời gian sinh trưởng 8 – 10 tháng, năng suất hơn 30 tấn/ha, hàm lượng tinh bột 28 – 31%, đặc biệt kháng bệnh khảm lá và chống chịu tốt với rệp sáp, chổi rồng, thối củ.

Trong vụ Hè Thu 2025, nông dân địa phương đã xuống giống 12 ha HL-RS15. Dự kiến đến tháng 3/2026, diện tích nhân giống có thể đạt hơn 120 ha, sẵn sàng phục vụ sản xuất đại trà.

Theo ông Dương Thanh Phương, Trưởng Trạm Khuyến nông khu vực Tân Châu, đơn vị đang phối hợp nông dân theo dõi đặc tính giống, hoàn thiện quy trình kỹ thuật để chuyển giao rộng rãi trong thời gian tới. Việc đưa giống mới không chỉ giúp đa dạng hóa cơ cấu giống mà còn hỗ trợ giảm rủi ro, tăng năng suất và chất lượng, giúp nông dân yên tâm đầu tư.

Trong bối cảnh nhu cầu nguyên liệu của ngành chế biến ngày càng cao, Tây Ninh đang triển khai nhiều giải pháp nhằm ổn định vùng trồng và bảo đảm nguồn cung lâu dài.

Tổng công suất thiết kế đạt khoảng 4 triệu tấn củ/năm.

Ông Nguyễn Đình Xuân, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, để chủ động nguồn cung cho chế biến và hướng đến một chuỗi sản xuất bền vững, ngành Nông nghiệp tỉnh triển khai các nhóm giải pháp như: ổn định vùng nguyên liệu trong tỉnh, duy trì diện tích 55.000–62.000ha tại những vùng đất phù hợp; tổ chức lại sản xuất theo chuỗi liên kết "Doanh nghiệp – hợp tác xã – nông dân", tăng tính ổn định của nguồn cung.

Bên cạnh đó, nhân rộng các giống năng suất cao, kháng bệnh như HN1, HN5, KM419; tăng cường cơ giới hóa, ứng dụng kỹ thuật để giảm chi phí, nâng hàm lượng tinh bột; đồng thời áp dụng mã số vùng trồng và truy xuất nguồn gốc đáp ứng yêu cầu xuất khẩu.

Tỉnh cũng chú trọng hỗ trợ doanh nghiệp đa dạng hóa thị trường, mở rộng xuất khẩu, đầu tư dây chuyền chế biến sâu để nâng cao giá trị gia tăng.

Tăng cường liên kết sản xuất và mở rộng hợp tác biên giới

Một giải pháp quan trọng khác để bảo đảm nguồn nguyên liệu ổn định cho ngành chế biến là mở rộng hợp tác quốc tế. Mới đây, tại phường Tân Ninh đã diễn ra Hội nghị xúc tiến thương mại giữa Liên đoàn Sắn Campuchia và Hiệp hội Sản xuất tinh bột mì Tây Ninh.

Tại hội nghị, ông Lê Hữu Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội khoai mì Việt Nam, đại diện Hiệp hội Sản xuất tinh bột mì tỉnh Tây Ninh cho biết. hội nghị nhằm thiết lập mối quan hệ hợp tác lâu dài trong sản xuất, chế biến và tiêu thụ khoai mì; thúc đẩy thương mại biên giới; hình thành chuỗi cung ứng nguyên liệu bền vững; qua đó nâng cao giá trị xuất khẩu và phát huy vai trò cầu nối kinh tế của Tây Ninh giữa Việt Nam và Campuchia.

Ký kết hợp tác giữa Liên đoàn sắn Campuchia và Hiệp hội sản xuất tinh bột mì Tây Ninh. (Ảnh: M.D - V.Đ).

Chủ tịch Liên đoàn Sắn Campuchia Oknha Chray Sun bày tỏ mong muốn sau khi ký kết hợp tác, phía Tây Ninh sẽ tăng cường chuyển giao khoa học – kỹ thuật trong canh tác cho nông dân và doanh nghiệp Campuchia nhằm nâng cao năng suất, chất lượng nguyên liệu.

Ông đồng thời đề nghị các cơ quan chức năng của Việt Nam tạo điều kiện thuận lợi trong vận chuyển khoai mì qua các cửa khẩu.

Theo bà Châu Thị Lệ, Phó Giám đốc Sở Công Thương Tây Ninh, sự hợp tác này mang ý nghĩa quan trọng khi vừa hỗ trợ tiêu thụ khoai mì tươi cho nông dân Campuchia, vừa góp phần ổn định nguồn nguyên liệu cho các nhà máy của tỉnh.

Đây cũng là nền tảng để nâng cao chuỗi giá trị ngành khoai mì, thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu và tăng cường quan hệ hợp tác kinh tế – thương mại xuyên biên giới giữa Tây Ninh và các tỉnh của Campuchia.

Trong bối cảnh ngành khoai mì chịu sức ép lớn từ thị trường và chi phí sản xuất, việc Tây Ninh chủ động triển khai đồng bộ các giải pháp từ giống, kỹ thuật, tổ chức sản xuất đến mở rộng hợp tác quốc tế được xem là hướng đi then chốt.

Những nỗ lực này giúp bảo đảm nguồn nguyên liệu ổn định, nâng cao giá trị sản xuất, cải thiện thu nhập cho nông dân và củng cố vị thế của Tây Ninh như trung tâm chế biến khoai mì lớn nhất cả nước.

Đoàn Vũ