Để nước sạch thật sự sạch

Nước sạch một số nơi chưa bảo đảm

Trong những năm gần đây, chương trình nước sạch nông thôn đã được triển khai rộng rãi tại nhiều tỉnh, thành. Nhờ đó, người dân nông thôn có cơ hội tiếp cận nguồn nước sạch thay thế cho nước giếng khoan thường bị ô nhiễm. Mặc dù đã đạt được một số tiến bộ, nhưng chất lượng nước sạch nông thôn tại nhiều nơi vẫn chưa bảo đảm. Điều này đặc biệt nghiêm trọng tại các khu vực lấy nước từ nguồn nước mặt, như sông ngòi, vốn đang bị ô nhiễm nặng nề.

Đơn cử là một số nhà máy nước sạch tại huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam đang nhận được sự chú ý đặc biệt của dư luận trong thời gian gần đây. Theo phản ánh của người dân, khoảng 2 năm trở lại đây, họ phát hiện nước mát họ đang sử dụng xuất hiện giun đỏ và có mùi lạ. Lo lắng cho chất lượng nguồn nước, có người dân đã mang nước đi kiểm tra và nhận được kết quả giật mình là nồng độ Nitrit trong nước tại nhiều nơi vượt quá nhiều lần so với tiêu chuẩn cho phép.

Đáng chú ý, Nitrit là một chất độc hại có thể gây ra các bệnh như ung thư, methemoglobinemia (bệnh máu xanh), và ảnh hưởng đến hệ thần kinh. Việc sử dụng nước nhiễm Nitrit trong thời gian dài có thể dẫn đến các dị tật bẩm sinh ở trẻ em.

Con kênh đầy rác thải nằm ngay sát sông Châu Giang - nơi cung cấp nguồn nước mặt cho nhiều nhà máy nước sạch ở huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. Ảnh: Nguyễn Quý

Cũng chính bởi lo ngại về chất lượng nguồn nước mà phần lớn các hộ dân nơi đây dù bỏ ra một số tiền không nhỏ để mua nước sạch về dùng nhưng lại không dám sử dụng nước sạch để ăn, uống. Họ chỉ dám dùng nguồn nước đó vào nhu cầu tắm rửa, giặt giũ hàng ngày.

Không chỉ nhà máy nước sạch sử dụng nguồn nước mặt mà ngay cả những khu vực sử dụng nước ngầm để làm nước sạch cũng đang gặp phải vấn đề. Nhiều nơi, nguồn nước ngầm bị ô nhiễm do chất thải công nghiệp và nông nghiệp, khiến chất lượng nước không đạt tiêu chuẩn an toàn. Điều này dẫn đến tình trạng nhiều hộ gia đình dù đã mua nước sạch nhưng vẫn không dám dùng để ăn, uống, do lo ngại về mức độ an toàn của nước.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng chất lượng nước sạch nông thôn chưa bảo đảm. Trước hết, nguồn nước mặt ở nhiều khu vực bị ô nhiễm nghiêm trọng bởi chất thải công nghiệp, nông nghiệp và sinh hoạt. Các con sông, kênh rạch trở thành nơi xả thải, gây ô nhiễm nguồn nước mà không qua xử lý đúng quy trình.

Bên cạnh đó, nhiều khu vực nông thôn chưa có hệ thống xử lý nước hiệu quả, dẫn đến nước cung cấp cho người dân không đạt chuẩn an toàn. Một nguyên nhân khác là thiếu đầu tư vào hạ tầng nước sạch và công tác quản lý yếu kém. Nhiều dự án nước sạch nông thôn chưa được triển khai đồng bộ và hiệu quả, khiến người dân vẫn phải sử dụng nguồn nước không bảo đảm. Thêm vào đó, nhận thức và kiến thức hạn chế của người dân về bảo vệ nguồn nước và sử dụng nước sạch cũng góp phần làm trầm trọng hơn tình trạng này.

Những giải pháp căn cơ, toàn diện

Theo các chuyên gia, để giải quyết vấn đề chất lượng nước sạch nông thôn, cần có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả. Trước hết, cần đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng nước sạch, xây dựng và cải tạo hệ thống xử lý nước hiện đại và đạt chuẩn. Việc này không chỉ giúp bảo đảm chất lượng nước cung cấp cho người dân mà còn giảm thiểu tác động của ô nhiễm nước đến môi trường.

Các dự án đầu tư cần được triển khai đồng bộ và giám sát chặt chẽ để bảo đảm hiệu quả và bền vững. Một giải pháp khác là tăng cường công tác quản lý, giám sát và xử lý ô nhiễm nguồn nước. Các cơ quan chức năng cần có các biện pháp mạnh mẽ hơn để kiểm soát và xử lý chất thải từ công nghiệp, nông nghiệp và sinh hoạt, tránh tình trạng xả thải trực tiếp ra môi trường. Đồng thời, cần tăng cường kiểm tra, giám sát chất lượng nước tại các khu vực nông thôn để phát hiện và khắc phục kịp thời các vấn đề.

Đặc biệt, các chuyên gia cho rằng, giải pháp quan trọng và mang tính bền vững nhất là công tác tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức của người dân về bảo vệ và sử dụng nước sạch. Điều này có thể thấy rõ nếu đặt vào vấn đề nước sạch tại huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.

Trước đây, khi lập dự án xây dựng các nhà máy nước sạch ở huyện này, sông Châu Giang được chọn là nơi cung cấp nguồn nước cho các nhà máy. Vào thời điểm khảo sát, nước sông Châu Giang bảo đảm đầy đủ các tiêu chí để sử dụng làm nước đầu vào cho các nhà máy nước sạch tại đây. Tuy nhiên, trong những năm trở lại đây, tốc độ đô thị hóa cùng với thói quen sinh hoạt, vứt rác bừa bãi ra môi trường khiến con sông Châu Giang ngày càng bị ô nhiễm. Từ đây cũng khiến cho chất lượng nước đầu vào của các nhà máy nước sạch bị ảnh hưởng.

Từ câu chuyện tại huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam có thể thấy, các chương trình truyền thông, giáo dục cần được triển khai rộng rãi để nâng cao ý thức của người dân về tầm quan trọng của nước sạch và cách bảo vệ nguồn nước sẽ có vai trò rất quan trọng trong chiến lược bảo vệ nguồn nước nói chung và nước sạch nông thôn nói riêng. Cộng đồng cần được trang bị kiến thức và kỹ năng để sử dụng nước một cách hiệu quả và an toàn, đồng thời cũng ý thức được việc bảo vệ môi trường nước sẽ góp phần quan trọng vào bảo đảm sức khỏe cho chính bản thân họ.

PGS.TS Bùi Thị An - Viện trưởng Viện Tài nguyên Môi trường và Phát triển cộng đồng cho biết, mặc dù đã có những quy chuẩn rất cụ thể về chất lượng nước nhưng việc tuân thủ quy chuẩn này vẫn còn bỏ ngỏ. Đây chính là nguyên nhân khiến nhiều nơi đang phải mặt với nỗi lo về chất lượng nước sinh hoạt. “Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng nguồn nước sinh hoạt không bảo đảm. Trong đó có hai nguyên nhân chính là công tác quản lý và khoa học công nghệ” - PGS.TS Bùi Thị An nhận định.

Chuyên gia cho rằng, vấn đề an ninh quốc gia là cần bảo đảm nguồn nước cho người dân trong sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp, công nghiệp…, bảo đảm chất lượng nguồn nước cho các khu vực cả thành thị và nông thôn. Mà muốn bảo đảm được chất lượng nước sinh hoạt cho người dân, cần đạt được hai yếu tố là cơ sở hạ tầng và công tác quản lý. Cơ sở hạ tầng cần phải đáp ứng nhu cầu tăng dân số cơ học để không bị quá tải, từ đó ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nước. Còn công tác quản lý thì phải được phân cấp triệt để, rõ ràng.

“Quản lý công, quản lý dự án, quản lý thi công, quản lý công nghệ, quản lý đầu ra. Chúng ta cần phân cấp triệt để, rõ ràng” - PGS.TS Bùi Thị An nhận định.

Nguyễn Quý