Đề thi lớp 10 môn ngữ văn: Ngữ liệu không có trong sách giáo khoa, phải làm sao?

Chỉ còn vài ngày nữa kỳ thi tuyển sinh lớp 10 năm học 2025-2026 tại TP HCM sẽ chính thức diễn ra.

Thầy Võ Kim Bảo, Tổ trưởng tổ ngữ văn - Trường THCS Nguyễn Du (quận 1), cho biết năm nay là năm đầu tiên học sinh cả nước thi tuyển sinh lớp 10 theo chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) 2018. Giữa cách ra đề thi cũ và cách ra đề thi mới có nhiều khác biệt. Chương trình mới chú trọng phát triển phẩm chất và năng lực người học. Chính vì vậy, học sinh cần rèn luyện nhiều, phát triển năng lực thật sự thay vì đối phó bằng cách học thuộc lòng. Đề thi chắc chắn sẽ không có bất kỳ nội dung nào có thể học thuộc lòng mà hoàn thành được bài. "Đây là nhận thức cơ bản mà thí sinh cần nắm để có thể hoàn thành tốt được bài thi"- thầy Bảo nhấn mạnh.

Thầy Võ Kim Bảo lưu ý: Đối với môn ngữ văn, học sinh nên ôn tập theo chuyên đề, không nên ôn tập theo thứ tự bài. Khi ôn tập theo chuyên đề, học sinh sẽ có cái nhìn toàn diện, kết nối kiến thức giữa các bài và kiến thức đã học ở các lớp 6, 7, 8.

Dưới đây là một số chuyên đề gợi ý:

1. Chuyên đề truyện (truyện ngắn, truyện truyền kỳ, truyện thơ Nôm, truyện trinh thám)

2. Chuyên đề thơ (kiến thức về thơ nói chung, thơ tự do, thơ song thất lục bát)

3. Chuyên đề văn bản thông tin (chú ý cách trình bày thông tin)

4. Chuyên đề văn bản nghị luận (chú ý mối quan hệ giữa các yếu tố trong văn bản nghị luận)

Thêm vào đó, học sinh cần ôn tập kiến thức nền tảng đã được học ở các lớp 6, 7, 8 như các biện pháp tu từ, các cách trình bày thông tin trong văn bản thông tin, các hình thức nghệ thuật trong văn bản văn học…

Khi làm bài thi, học sinh cần làm bài theo thứ tự, tránh đảo trật tự các câu hỏi khi làm bài bởi vì các nội dung trong đề thi sẽ thuộc 1 chủ đề thống nhất, câu hỏi trước sẽ là nền tảng để trả lời câu hỏi sau. Các câu hỏi, ngữ liệu trong bài sẽ được dùng để bổ trợ cho phần viết. Chính vì vậy, các câu hỏi trước có nhiệm vụ gợi ý và xây dựng nền tảng để học sinh hoàn thành tốt các phần sau.

Để hoàn thành tốt bài nghị luận xã hội, học sinh cần đọc thêm báo, theo dõi tin tức chính thống từ các phương tiện truyền thông để có cái nhìn đúng đắn, phù hợp và thu thập được một lượng bằng chứng nhất định có thể sử dụng trong bài viết của mình.

Câu trả lời cần được trình bày cụ thể, rõ ràng nhưng không dài dòng. Phân phối thời gian hợp lý giữa các phần. Tránh sa đà vào viết một nội dung quá dài mà mất thời gian để làm các câu khác.

Để có thể đạt được điểm cao trong bài thi, học sinh cần lưu ý:

- Trình bày rõ ràng, không được tùy tiện trong việc trình bày bài làm, tránh đảo chiều thứ tự câu hỏi. Các quy tắc cơ bản như lùi đầu dòng khi bắt đầu 1 đoạn văn mới, 1 dòng mới, gạch chân làm nổi bật đề mục… ít được chú ý sẽ gây khó khăn cho người chấm. Thêm vào đó, nhiều em viết chữ hơi khó đọc, nhiều chữ viết không cẩn thận cũng có thể tạo thành lỗi chính tả. Vì đó mà học sinh mất điểm đáng tiếc.

- Trước khi bắt tay vào viết bài, học sinh cần đọc đề thật cẩn thận, đọc hết đề 1 lượt sau đó mới đọc lại câu đầu tiên để làm bài. Việc đọc hết đề giúp học sinh hình dung được ý tưởng chính của đề thi mà có sự kết nối hợp lý trong quá trình làm bài. Đọc hết đề cũng giúp học sinh tránh được việc chủ quan đọc câu hỏi không trọn vẹn mà đã bắt tay vào làm dẫn đến lạc đề, trả lời không đủ ý.

- Nhớ rõ quy tắc: Câu hỏi trước làm nền tảng cho câu hỏi sau. Học sinh cần tránh việc đảo thứ tự câu hỏi. Điều đó làm mất đi tính logic trong tư duy. Đặc biệt, các câu hỏi ở phần đọc hiểu chính là sự gợi ý cho câu hỏi ở phần viết.

- Ở phần đọc hiểu, học sinh cần trình bày câu hỏi ngắn gọn, rõ ràng nhưng phải viết câu trả lời thành câu văn có đầy đủ chủ ngữ, vị ngữ. Không nên chỉ viết đáp án một cách quá ngắn gọn, tránh dùng các ký hiệu lạ để đánh dấu câu trả lời như dấu * hay dấu mũi tên…

- Ở phần viết, học sinh cần chú ý yêu cầu viết đoạn văn hay viết bài văn. Cấu trúc dung lượng của đoạn văn và bài văn hoàn toàn khác nhau. Đề thi sẽ nêu lệnh rất cụ thể về nội dung cần viết. Học sinh có thói quen trình bày tất cả những điều mình biết vào bài làm. Đây là một sai lầm nghiêm trọng dẫn đến lạc đề. Vì thời lượng có hạn, đề thi chỉ yêu cầu học sinh phân tích, bình luận, làm rõ một vài khía cạnh nhất định của vấn đề.

Học sinh tham dự ngày hội tư vấn tuyển sinh lớp 10 do Báo Người Lao Động tổ chức. Ảnh: NLĐO

Một số vấn đề mới cần lưu ý trong đề thi tuyển sinh lớp 10:

- Chắc chắn ngữ liệu hoàn toàn mới, không có trong cả ba bộ sách giáo khoa. Điều giúp việc học văn, dạy văn thực tế hơn, đồng thời việc kiểm tra cũng phản ánh đúng hơn năng lực và phẩm chất của người học. Học sinh cần chủ động đọc thêm các văn bản có cùng thể loại đã học để có thêm nhiều trải nghiệm thực tế.

- Đề thi sẽ ra 2 ngữ liệu (trước đây chỉ 1 ngữ liệu). Ngữ liệu 1 là văn bản văn học, ngữ liệu 2 là văn bản nghị luận hoặc văn bản thuyết minh. Đề thi có 2 ngữ liệu nên độ "phủ" của đề là khá cao. Học sinh cũng tránh được việc đoán đề, học tủ trong quá trình học, từ đó xây dựng được kế hoạch học tập phù hợp hơn.

- Phần nghị luận văn học chỉ còn 2 điểm với yêu cầu là viết 1 đoạn văn (trước đây là 4 điểm, yêu cầu viết bài văn hoàn chỉnh). Năng lực cảm thụ văn học của mỗi người là khác nhau, chưa kể có phần là do năng khiếu. Chính vì vậy, với mức điểm là 2 sẽ phù hợp hơn với số đông học sinh. Thêm vào đó, học sinh cũng cần trang bị kỹ năng làm bài cẩn thận, đề không yêu cầu phân tích toàn bộ tác phẩm mà chỉ yêu cầu nghị luận về một khía cạnh nhất định.

- Phần nhiều điểm nhất là viết bài văn nghị luận xã hội. Trước đây, có 2 kiểu bài là nghị luận về một tư tưởng, đạo lý và nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống. Các kiểu bài này ít nhiều liên quan đến 2 kiểu bài sẽ ra trong đề thi: Nghị luận về một vấn đề đời sống hoặc nghị luận về một vấn đề cần giải quyết. Có thể tham khảo các ý tưởng của các bài văn viết theo 2 kiểu bài cũ nhưng cần biết chọn lọc vì kỹ năng, kỹ thuật và yêu cầu của bài viết đã có nhiều khác biệt.

Đặng Trinh