Đề xuất 152.000 tỷ đồng mở rộng cao tốc Bắc - Nam: Những tuyến đường nào sẽ được đầu tư?

Theo quy hoạch, tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông dài khoảng 2.055km, quy mô từ 6 - 12 làn xe. Đến nay, 1.652km đã đưa vào khai thác. Khoảng 388km đang thi công thuộc giai đoạn 2021-2025, chủ yếu quy mô 4 làn xe hạn chế. Tính đến hết năm 2025, còn khoảng 1.222km cao tốc 4 làn hạn chế, gồm các đoạn: Cửa khẩu Hữu Nghị - Chi Lăng (43km), Mai Sơn - Cam Lộ (465km), Quảng Ngãi - Phan Thiết (580km) và Mỹ Thuận - Cà Mau (134km).

Để đáp ứng nhu cầu vận tải và thuận lợi triển khai, Bộ Xây dựng kiến nghị trước mắt chỉ đầu tư mở rộng đoạn Hà Nội - TP Hồ Chí Minh, gồm 18 dự án thành phần với chiều dài khoảng 1.144km. Các đoạn Mỹ Thuận - Cần Thơ - Cà Mau (149km) chưa xem xét mở rộng do nhu cầu vận tải chưa cao, điều kiện thi công khó khăn, nguồn vật liệu khan hiếm. Trong 18 đoạn tuyến, có 3 đoạn đang thu phí theo hợp đồng BOT; 15 đoạn còn lại đầu tư công, sau khi hoàn thành sẽ phải thu phí theo quy định.

Bộ Xây dựng khẳng định việc mở rộng cao tốc sẽ triển khai theo phương thức PPP, hợp đồng BOT.

Bộ Xây dựng đề xuất mở rộng ngay lên 6 làn xe theo quy hoạch, với sơ bộ tổng mức đầu tư hơn 152.000 tỷ đồng. Về phương thức đầu tư, sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 68 (ngày 4/5/2025) về phát triển kinh tế tư nhân, đã có 10 doanh nghiệp đề xuất tham gia dự án. Bộ Xây dựng khẳng định việc mở rộng cao tốc sẽ triển khai theo phương thức PPP, hợp đồng BOT, phù hợp định hướng huy động nguồn lực tư nhân.

Về phương án phân chia các đoạn tuyến, Bộ Xây dựng cho biết: các đoạn phía Bắc (Mai Sơn - QL45 - Nghi Sơn - Diễn Châu) và phía Nam (Vĩnh Hảo - Phan Thiết - Dầu Giây) có hiệu quả tài chính cao, trong khi các đoạn miền Trung hiệu quả thấp, cần vốn nhà nước hỗ trợ. Do đó, Bộ đề xuất kết hợp các đoạn tuyến để bảo đảm đồng bộ và giảm tối đa vốn Nhà nước.

Đối với 3 đoạn đang khai thác BOT (Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm, Cam Lâm - Vĩnh Hảo, dài 178km, tổng mức đầu tư khoảng 25.343 tỷ đồng), Bộ đã làm việc với nhà đầu tư. Tuy nhiên, do tính hấp dẫn thấp, các nhà đầu tư đề nghị cần vốn Nhà nước hỗ trợ. Theo Luật Đường bộ 2024, Bộ sẽ tiếp tục đàm phán; trường hợp cần thiết có thể ghép với các đoạn khác để nâng tính khả thi. Đối với 15 đoạn đã và đang đầu tư công (966km, vốn khoảng 126.758 tỷ đồng), Bộ nghiên cứu nhiều phương án phân chia.

Cụ thể, với phương án 2 dự án (phía Bắc và phía Nam): Ưu điểm là quy mô đủ lớn để các đoạn hiệu quả cao hỗ trợ đoạn hiệu quả thấp; hạn chế tối đa vốn Nhà nước; thuận lợi trong quản lý, khai thác. Nhược điểm là quy mô lớn, yêu cầu nhà đầu tư có năng lực mạnh.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã cho ý kiến, nhiều doanh nghiệp quan tâm như Xuân Trường, VIDIFI (phía Bắc); Đèo Cả, Sơn Hải (phía Nam). Phương án 5 - 6 dự án, ưu điểm là vốn nhỏ, dễ thu hút nhà đầu tư. Nhược điểm là các dự án gần Hà Nội, TP Hồ Chí Minh dễ hấp dẫn, trong khi miền Trung ít được quan tâm, phải có vốn Nhà nước hỗ trợ, dẫn tới nguy cơ triển khai thiếu đồng bộ.

Đã có 4 doanh nghiệp quan tâm đến phương án này. Bộ Xây dựng nhận định: Phân chia ít dự án sẽ giúp rút ngắn thời gian thu phí tổng thể, tăng tính đồng bộ, tối ưu chi phí. Phương án 2 dự án là phù hợp nhất. Bộ cũng cho biết sẽ nghiên cứu phạm vi đầu tư để giảm vốn Nhà nước, khuyến khích liên danh nhà đầu tư. Trường hợp cần thiết sẽ đề xuất cơ chế đặc thù, báo cáo Quốc hội tại kỳ họp tháng 10/2025.

Ngoài ra, các đoạn do Nhà nước đầu tư (Cao Bồ - Mai Sơn, Cam Lộ - La Sơn, La Sơn - Hòa Liên, Hòa Liên - Túy Loan) sau khi hoàn thành sẽ được thu phí. Bộ dự kiến kết hợp thu phí với các đoạn BOT để đồng bộ, tối ưu chi phí vận hành, bảo trì. Tiến độ thực hiện: sau khi hoàn thành thiết kế cơ sở, dự kiến thi công khoảng 2 năm. Toàn tuyến mở rộng dự kiến hoàn thành giai đoạn 2026-2030. Một số đoạn có thể khởi công sớm nhất quý II/2026 và đưa vào khai thác cuối năm 2028.

Theo đánh giá, các tuyến cao tốc Bắc-Nam phía Đông được đầu tư mở rộng không chỉ giúp đảm bảo an toàn giao thông, việc lưu thông trên toàn tuyến của người dân được thuận lợi mà còn tạo ra thị trường xây dựng, công ăn việc làm, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế khi xác định lại các mục tiêu đột phá, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công; có thể sớm giải ngân được nguồn vốn trong năm 2025-2026; tạo ra tuyến đường có chất lượng dịch vụ khai thác tiện nghi, an toàn.

Ngoài ra, các dự án cao tốc này cũng tận dụng điều kiện sẵn có về giải phóng mặt bằng thuận lợi cho thi công. Đối với cao tốc Bắc-Nam giai đoạn 2021-2025 đang thi công có thể tận dụng về phương tiện, máy móc, nhân lực, lán trại sẵn có trên công trường để giảm được các chi phí liên quan huy động, giải thể công trường so với việc đầu tư sau này; tận dụng được các mỏ vật liệu có sẵn đang cung cấp cho dự án do thủ tục đóng/mở mỏ vật liệu xây dựng mất nhiều thời gian, chi phí, trường hợp mở rộng giai đoạn sau sẽ phát sinh các thủ tục, chi phí này.

Đặng Nhật