Đề xuất chiến lược tiêu úng vùng Tây Hà Nội

Sơ đồ minh họa

1. Mở đầu

Vùng Tây Hà Nội bao gồm các quận cũ trước đây như Hà Đông, Nam – Bắc Từ Liêm, Cầu Giấy, Thanh Xuân mở rộng. Đây là khu vực đô thị hóa nhanh nhưng thường xuyên chịu úng ngập cục bộ mỗi khi mưa lớn. Nguyên nhân không chỉ do lượng mưa cực đoan và địa hình trũng thấp, mà còn bởi hệ thống sông tiêu Nhuệ – Đáy mất tác dụng, khiến việc thoát nước phụ thuộc gần như hoàn toàn vào trạm bơm cơ giới. Vấn đề tiêu úng Tây Hà Nội vì vậy trở thành bài toán nan giải, cần có chiến lược tổng thể và bền vững.

2. Hiện trạng và thách thức

- Hệ thống sông Nhuệ, sông Đáy không còn vai trò tự chảy, tiết diện bị bồi lắng, ô nhiễm nghiêm trọng. - Các trạm bơm Liên Mạc, Tây Hà Nội, Yên Nghĩa hoạt động nhưng công suất hạn chế, phụ thuộc vào mực nước sông Hồng, sông Đáy. - Hồ điều hòa còn ít, diện tích bị thu hẹp (Mễ Trì, Văn Quán, Yên Sở) do áp lực đô thị hóa. - Đô thị hóa quá nhanh, bê tông hóa bề mặt, giảm khả năng thấm và trữ nước tự nhiên. - Quản lý và vận hành còn thiếu đồng bộ, công tác dự báo – cảnh báo chưa hiệu quả.

3. Giải pháp ngắn hạn (ứng phó tức thời)

- Nạo vét khơi thông sông, mương, cống ngầm trong toàn lưu vực. - Vận hành linh hoạt các trạm bơm, tiêu trước khi mưa lớn. - Tận dụng tối đa hồ điều hòa hiện có để trữ nước tạm thời. - Tăng cường quản lý rác thải, tránh tắc nghẽn cống rãnh. - Bố trí bơm dã chiến tại các điểm ngập trọng yếu (Hà Đông, Mỹ Đình, Nguyễn Xiển…).

4. Giải pháp trung hạn (5–10 năm)

- Xây dựng thêm hồ điều hòa mới, kết hợp công viên cây xanh. - Mở rộng công suất các trạm bơm Yên Nghĩa, Tây Hà Nội. - Hình thành mạng liên kết hồ – kênh – sông, tăng khả năng điều tiết. - Ứng dụng công nghệ quan trắc mưa – ngập theo thời gian thực. - Đưa yêu cầu thoát nước thành tiêu chí bắt buộc trong quy hoạch đô thị mới.

5. Giải pháp dài hạn (trên 10 năm)

- Khôi phục một phần vai trò tiêu thoát của sông Đáy. - Xây dựng thêm các trạm bơm siêu lớn đưa nước từ Nhuệ trực tiếp ra Hồng. - Áp dụng mô hình “Thành phố bọt biển – Sponge City” với vật liệu thấm, mái xanh, vườn mưa. - Quy hoạch đô thị gắn liền thủy lợi: bảo tồn hành lang sông, hồ, kênh. - Hợp tác quốc tế trong nghiên cứu và áp dụng công nghệ thoát nước tiên tiến.

6. Kết luận

Tiêu úng cho Tây Hà Nội là vấn đề phức tạp, mang tính hệ thống. Nếu chỉ dựa vào bơm cơ giới thì sẽ mãi rơi vào thế bị động. Chiến lược hữu hiệu cần đồng bộ cả ba trụ cột: (i) tăng năng lực bơm – hồ điều hòa; (ii) khôi phục vai trò sông tiêu; (iii) phát triển đô thị xanh thấm nước. Chỉ khi đó, Tây Hà Nội mới có thể thích ứng bền vững trước biến đổi khí hậu và mưa cực đoan.

GS.TS Trần Đình Hợi - Viện Nước, Môi Trường và Biến Đổi Khí hậu