Đề xuất cơ chế 'bù chênh lệch' để người dân không bị thiệt thòi khi thu hồi đất

Góp ý vào dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định về một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai, tại khoản 7 Điều 3 của dự thảo Nghị quyết đã đưa ra 2 phương án: Phương án 1 là việc bồi thường, hỗ trợ tái định cư đối với diện tích đất còn lại áp dụng như trường hợp nhà nước thu hồi đất.

Phương án 2 là trường hợp tổng số tiền bồi thường, hỗ trợ theo phương án bồi thường, hỗ trợ tính trên 1 đơn vị diện tích thấp hơn trung bình giá đất đã thỏa thuận thì người có đất bị thu hồi sẽ được nhận thêm số tiền còn thiếu so với mức trung bình đó. Nhà đầu tư có trách nhiệm chi trả số tiền chênh lệch này cho người có đất bị thu hồi và được tính vào chi phí đầu tư của dự án.

Nhiều đại biểu đã lựa chọn phương án 2 trong bồi thường, hỗ trợ, tái định cư vì cho rằng hợp lý hơn, đảm bảo hài hòa lợi ích của Nhà nước, người dân và nhà đầu tư.

Đại biểu Đỗ Thị Việt Hà (đoàn Bắc Ninh) cho hay, phương án bị thu hồi trong trường hợp dự án đã thỏa thuận được trên 75% diện tích đất sẽ bảo đảm quyền lợi chính đáng của người có đất. Việc bổ sung cơ chế thanh toán phần chênh lệch sẽ giúp người dân nhận được mức bồi thường không thấp hơn mặt bằng giá đã thỏa thuận và bảo đảm sự công bằng, hạn chế khiếu nại và phù hợp với bản chất cơ chế tự thỏa thuận khi thu hồi phần diện tích còn lại, phần chênh lệch do nhà đầu tư chi trả và được tính vào chi phí dự án, không làm tăng gánh nặng cho ngân sách.

Đại biểu Đỗ Thị Việt Hà (đoàn Bắc Ninh)

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Phòng) cho hay, căn cứ theo Điều 78, 79 Luật Đất đai 2024 thì giá thu hồi đất được xác định dựa trên bảng giá đất do nhà nước công bố tại thời điểm thu hồi đất làm cơ sở để tính bồi thường và hỗ trợ. Do vậy, nếu 75% diện tích đất thu hồi trước đó theo giá thỏa thuận thông thường là theo giá thị trường, còn 25% diện tích thu hồi sau theo bảng giá đất do nhà nước công bố thường sẽ thấp hơn, thậm chí thấp hơn nhiều so với giá thị trường thì sẽ có sự so sánh về lợi ích, quyền lợi giữa các hộ dân có đất bị thu hồi, không tạo sự đồng thuận và đặc biệt là dễ phát sinh khiếu kiện.

Ngoài ra, bà Nga cũng cảnh báo nguy cơ nhà đầu tư lợi dụng khoảng trống pháp lý để trục lợi: “Mặt khác, đây cũng có thể trở thành quy định để nhà đầu tư lợi dụng trục lợi sau khi đã thu hồi được 75% diện tích đất thì 25% diện tích còn lại có thể nhà đầu tư sẽ cố tình thỏa thuận chậm để được áp dụng thu hồi theo bảng giá đất của nhà nước nhằm tiết kiệm chi phí”.

Bà Nga đánh giá phương án 2 là lựa chọn tốt nhất trong bối cảnh hiện nay vì đây là phương án hài hòa lợi ích của Nhà nước, người dân và nhà đầu tư; bảo đảm người dân ở phần diện tích còn lại được hưởng mức bồi thường không thấp hơn mức giá trung bình đã thỏa thuận trước đó, giảm thiểu nguy cơ tranh chấp và ngăn chặn việc lợi dụng chính sách.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Phòng)

Đồng đồng tình với một số ý kiến của các đại biểu phát biểu trước, đại biểu Nguyễn Thị Thu Thủy (đoàn Gia Lai) cho biết, thực tiễn sau khi thu hồi đất chúng ta quan tâm không chỉ là 75% đồng thuận mà kể cả 25% tỷ lệ không đồng thuận, vì tỷ lệ cũng tiềm ẩn những vấn đề dễ gây bất ổn về mặt xã hội, về mặt an ninh, trật tự tại địa phương, tỷ lệ khiếu nại, khiếu kiện các quyết định, hành vi hành chính liên quan đến đất đai.

Bà Thủy cũng nhấn mạnh vai trò của tham vấn, đối thoại và sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà đầu tư với chính quyền địa phương trong toàn bộ quá trình trước, trong và sau khi thu hồi đất. Đại biểu Thủy nói: “Việc đánh giá tác động đối với phần diện tích không đồng thuận có ý nghĩa quan trọng, giúp nhận diện các vấn đề thực tiễn, tác động kinh tế - xã hội và giảm phản ứng xã hội.”

Theo đại biểu Nguyễn Thị Thu Thủy, tăng cường minh bạch và đối thoại sẽ giúp người dân hiểu rõ mục tiêu chính sách, nâng cao mức độ đồng thuận, đồng thời giúp cơ quan quản lý lường trước khó khăn để điều chỉnh kịp thời, hạn chế chồng chéo pháp luật và củng cố niềm tin của người dân vào chính quyền. Khi sự tin cậy được tăng cường, người dân sẽ đồng hành cùng địa phương trong quá trình phát triển.

Đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương (đoàn Khánh Hòa) nêu quan điểm: “Theo tôi, cần quy định chọn phương án 2, vì phương án 2 có lợi hơn cho người có đất bị thu hồi, khắc phục được phần nào hạn chế về áp giá đền bù thường thấp hơn so với giá thị trường, gây thiệt thòi cho người có đất bị thu hồi. Quy định này cũng xác định rõ trách nhiệm tài chính của nhà đầu tư và việc quy định minh bạch sẽ thuận lợi hơn trong triển khai thực hiện”.

Đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương (đoàn Khánh Hòa)

Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho hay, khoản 7 Điều 3 của dự thảo Nghị quyết đã đưa ra 2 phương án như các đại biểu nêu: Phương án 1 là việc bồi thường, hỗ trợ tái định cư đối với diện tích đất còn lại áp dụng như trường hợp nhà nước thu hồi đất.

Phương án 2 là trường hợp tổng số tiền bồi thường, hỗ trợ theo phương án bồi thường, hỗ trợ tính trên 1 đơn vị diện tích thấp hơn trung bình giá đất đã thỏa thuận thì người có đất bị thu hồi sẽ được nhận thêm số tiền còn thiếu so với mức trung bình đó. Nhà đầu tư có trách nhiệm chi trả số tiền chênh lệch này cho người có đất bị thu hồi và được tính vào chi phí đầu tư của dự án.

Bộ trưởng Thắng cho biết: “Trên cơ sở ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội thảo luận tại tổ và ngày hôm nay, Chính phủ sẽ phối hợp với cơ quan thẩm tra nghiên cứu lựa chọn phương án xem xét báo cáo với Quốc hội”.

Ánh Phương/VOV.VN