Đề xuất đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với sản phẩm nhựa dùng một lần

Thói quen sử dụng đồ nhựa một lần làm giảm khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu của hệ sinh thái.

Tình trạng ô nhiễm môi trường từ rác thải nhựa đang đặt ra những thách thức nghiêm trọng về môi sinh và ngân sách cho nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, mỗi năm Việt Nam phát sinh khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa, trong đó từ 0,28 đến 0,73 triệu tấn bị xả ra biển. Tuy nhiên, chỉ khoảng 27% trong số này được tái chế, còn lại chủ yếu bị chôn lấp hoặc phát tán ra môi trường. Mỗi năm, người Việt Nam sử dụng hơn 30 tỷ túi ni-lông, trung bình mỗi ngày một gia đình dùng khoảng 4 túi ni-lông.

Từ thành phố đến vùng nông thôn, từ rừng núi cho đến đại dương, ô nhiễm rác thải nhựa đang trở thành một “bóng ma” hiện hữu, làm thay đổi môi trường sống và các quá trình tự nhiên, làm giảm khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu của hệ sinh thái, đe dọa trực tiếp đến sinh kế, sức khỏe cộng đồng.

Thực tế, nhiều địa phương hiện phải sử dụng ngân sách để bù chi phí xử lý rác do mức thu phí hiện tại không đủ trang trải. Điều này đi ngược nguyên tắc "người gây ô nhiễm phải trả tiền", làm tăng gánh nặng cho tài chính công và làm chậm tiến trình thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững.

Trước thực trạng trên, nhiều đại biểu Quốc hội đề xuất đưa sản phẩm nhựa dùng một lần vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt nhằm hạn chế tiêu dùng, khuyến khích chuyển đổi sang các sản phẩm thân thiện với môi trường.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lệ Thủy (Đoàn Đại biểu tỉnh Bến Tre) cho rằng, mức độ sử dụng túi ni-lông hiện nay đang ở mức báo động và cần có chính sách mạnh mẽ để kiểm soát. Với công nghệ xử lý rác thải hiện nay chủ yếu là chôn lấp thì 100 năm mới phân hủy được các loại bao ni-lông này.Trên cơ sở đó, đại biểu đề nghị mở rộng cơ sở thuế và áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với sản phẩm bao bì nhựa khó phân hủy.

“Việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với bao bì nhựa vừa tiết kiệm được ngân sách, vừa điều chỉnh được hành vi tiêu dùng, vừa bảo đảm mục tiêu phát triển bền vững”, đại biểu nói.

Theo các đại biểu, thuế tiêu thụ đặc biệt không chỉ là biện pháp tài chính hiệu quả để giảm phát thải, mà còn tạo động lực cho doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh, sản phẩm sinh học phân hủy, từ đó từng bước thay đổi hành vi tiêu dùng trong xã hội.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Minh Tâm (Đoàn Đại biểu tỉnh Quảng Bình) nhấn mạnh, việc bổ sung đối tượng chịu thuế đặc biệt là túi ni-lông sẽ góp phần thực hiện các mục tiêu quốc gia về giảm thiểu rác thải nhựa vào năm 2025.

Theo đó đến năm 2025, Chính phủ Việt Nam đặt mục tiêu giảm thiểu 50% rác thải nhựa trên biển và đại dương; 80% các khu, điểm du lịch, cơ sở kinh doanh dịch vụ lưu trú du lịch và dịch vụ du lịch khác ven biển không sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần và túi ni-lông khó phân hủy; bảo đảm tối thiểu một năm hai lần phát động tổ chức chiến dịch thu gom, làm sạch các bãi tắm biển trên toàn quốc; 80% các khu bảo tồn biển không còn rác thải nhựa…

Đại biểu nêu rõ, thực tế thời gian qua, mặc dù trên các phương tiện truyền thông đã đưa tin rất nhiều về các tác hại của túi ni-lông đối với môi trường cũng như sức khỏe của con người. Tuy nhiên, việc dùng túi ni-lông vẫn còn phổ biến, gây ảnh hưởng lớn đến môi trường và nguy hại đến sức khỏe của người dân.

“Nếu không có các chế tài đủ mạnh, chúng ta cũng sẽ khó thực hiện các cam kết về môi trường đã đề ra. Do đó, tôi đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc để bổ sung đối tượng trên vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt”, Đại biểu Nguyễn Minh Tâm đề xuất.

Đại biểu Phạm Thị Thanh Mai (Hà Nội) đề nghị cần song song giữa việc đánh thuế và xây dựng lộ trình loại bỏ dần túi ni-lông khỏi thị trường trong nước, để doanh nghiệp có thời gian điều chỉnh hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Việc đưa sản phẩm nhựa dùng một lần vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, nếu được thực thi với lộ trình hợp lý, sẽ là bước đi quan trọng trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững.

Thái Tuấn