Đề xuất miễn học phí ngành khoa học cơ bản: Cần nhưng chưa đủ

Sinh viên tìm hiểu về nguyên lý hoạt động của động cơ ô tô tại Trường Cao đẳng Lý Thái Tổ (Bắc Ninh). Ảnh: Khôi Nguyên

Giải pháp phải đồng bộ

TS Lê Đông Phương - nguyên cán bộ Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam cho rằng, để thu hút thí sinh theo học các ngành khoa học cơ bản là vấn đề phức tạp và đòi hỏi nhiều giải pháp. Ngay từ cấp THCS, chương trình và cách dạy Toán, Khoa học tự nhiên cần thay đổi để tăng sức hấp dẫn đối với học sinh. Cánh cửa vào cấp THPT công lập phải mở rộng theo hướng mỗi học sinh có nguyện vọng đều được học lớp 10.

Chương trình THPT phải sửa lại theo hướng cân đối giảm các môn/nhóm môn và có nội dung nâng cao (chuyên đề) cùng những hoạt động ngoại khóa gắn với STEM. Một vấn đề nữa, hoạt động hướng nghiệp cho học sinh THCS và THPT phải thực hiện bài bản, phù hợp để giúp các em chọn đúng con đường nghề nghiệp trong tương lai.

“Các trường cao đẳng và đại học cần chú ý mở rộng chương trình đào tạo ứng dụng, gắn với vấn đề thực tiễn để sinh viên và gia đình thấy giá trị của việc học và động viên con em theo học ngành liên quan đến lĩnh vực khoa học công nghệ. Các ngành học STEM ở đại học cần hỗ trợ tài chính cho sinh viên thông qua học bổng hoặc giảm học phí”, TS Lê Đông Phương trao đổi.

Là giáo viên Hóa học tại Hà Nội, thầy Vũ Khắc Ngọc cho hay, lãnh đạo Đảng và Chính phủ đã xác định, để đất nước phát triển bứt phá phải dựa trên nền tảng khoa học công nghệ. Tuy nhiên, các giải pháp đang tập trung vào tăng số lượng sinh viên theo học ngành khoa học cơ bản ở các trường đại học để mở rộng quy mô đào tạo. Trong khi, đây là những ngành học khó đòi hỏi đam mê và cần có quá trình tích lũy về tri thức.

Theo đó, ngay từ cấp THCS, chúng ta cần khuyến khích học sinh học môn mang tính khoa học (STEM). Kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 THPT không thể đóng khung vào ba môn Toán - Ngữ văn - Ngoại ngữ vì vô hình trung sẽ làm giảm đi sự yêu thích các môn khoa học của học sinh lớp 9. Do đó, ngay từ lớp 6, học sinh cần có cơ hội được tiếp cận môn học STEM và hứng thú, theo đuổi thì các trường đại học sau này mới có nguồn tuyển.

Theo thầy Ngọc, để thu hút sinh viên theo học các ngành STEM ở trường đại học cần có sự hỗ trợ như miễn học phí. Đồng thời, phải đầu tư về cơ sở vật chất trang thiết bị phục vụ giảng dạy, nghiên cứu cho các cơ sở giáo dục đại học. Đặc biệt, vấn đề giải quyết đầu ra cho người học STEM bằng việc thu hút các doanh nghiệp, tập đoàn công nghệ lớn trên thế giới về Việt Nam; tạo không gian khởi nghiệp cho sinh viên.

Học sinh cần được trang bị những kiến thức về STEM ngay từ cấp THCS, THPT. Ảnh minh họa: Khôi Nguyên

Tạo cơ hội cho người học

Chung nhận định trên, TS Đặng Văn Sơn - Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội), người có nhiều năm nghiên cứu về STEM nhấn mạnh, để giải quyết bài toán này cần xuất phát từ cấp học phổ thông; các trường đại học phải định hướng truyền thông về ngành khoa học cơ bản rõ ràng hơn, nhất là chương trình và cơ hội đầu ra cho sinh viên.

“Thực tế, không ít thầy cô dạy các môn Khoa học tự nhiên một cách nhàm chán, chưa tạo được hứng thú cho học sinh, thậm chí gây nên áp lực mỗi khi vào tiết học. Chúng ta phải thay đổi phương pháp giảng dạy và tư duy thì mới mong học trò yêu thích môn học này.

Ngoài ra, miễn học phí cho sinh viên ngành khoa học cơ bản chỉ đúng một phần, bên cạnh đó cần tăng số lượng học bổng cho các em”, TS Đặng Văn Sơn nói và nhìn nhận, một quốc gia muốn phát triển mạnh về khoa học công nghệ thì phải có nền khoa học cơ bản vững chắc.

Chúng ta cần có chiến lược tổng thể nhằm tạo điều kiện cho khoa học công nghệ phát triển bền vững. Trong đó, giáo dục khoa học cơ bản ở cấp phổ thông phải được chú trọng; không chỉ đơn thuần truyền tải kiến thức mà cần khơi dậy niềm yêu thích, giúp học sinh tiếp cận khoa học một cách tự nhiên.

Là cơ sở đào tạo đại học về lĩnh vực khoa học kỹ thuật, PGS.TS Triệu Hùng Trường - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Mỏ - Địa chất cho rằng, một trong những nguyên nhân khiến thí sinh không “mặn mà” với các ngành khoa học cơ bản là chương trình đào tạo khó hơn so với các khối ngành về kinh tế; thu nhập sau khi tốt nghiệp không cao. Không chỉ vậy, đầu tư về cơ sở vật chất cho các ngành kỹ thuật tốn kém gấp nhiều lần so với khối ngành khác.

Ông Trường thẳng thắn chỉ ra: Nếu đào tạo về kinh tế chỉ cần một chiếc máy tính, cái bút hoặc viên phấn; nhưng đào tạo về kỹ thuật phải có phòng thí nghiệm, phần mềm và luôn thay mới trong vài năm. Khoảng chục năm nữa nếu không có sự thay đổi, nước ta sẽ thiếu nguồn nhân lực lĩnh vực kỹ thuật. Một trong các giải pháp là đổi mới chương trình đào tạo, cập nhật những môn học mới phục vụ cho quá trình học tập, nghiên cứu của sinh viên ngành khoa học cơ bản.

“Để thu hút thí sinh giỏi và tuyển sinh tốt đối với các ngành khoa học cơ bản cần đầu tư đồng bộ thông qua các đề án. Ví dụ, đề án tuyển chọn và phát triển sinh viên tài năng, hoặc cơ chế đặt hàng trực tiếp từ Chính phủ nhằm tạo động lực và nguồn lực để phát triển các ngành khoa học cơ bản, chiến lược phục vụ phát triển quốc gia”, ông Trường chia sẻ thêm.

Khôi Nguyên