Đề xuất siết quản lý bán hàng tràn lan vỉa hè, lề đường

Hệ thống chợ truyền thống và siêu thị còn có thể quản lý, các cửa hàng nhỏ lẻ tại vỉa hè, lề đường lại rất khó kiểm soát. Ảnh: Chí Hùng.

Chia sẻ tại tọa đàm "Nâng cao chất lượng, an toàn thực phẩm nông sản trong nước, chinh phục người tiêu dùng" do báo Tiền Phong tổ chức ngày 23/9, ông Nguyễn Văn Mười, Phó tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), cho biết thị trường hiện có 3 kênh tiêu thụ chính, bao gồm bán lẻ hiện đại, chợ truyền thống và các cửa hàng rải rác.

Trong khi chợ và hệ thống siêu thị còn có thể quản lý, các cửa hàng nhỏ lẻ lại rất khó kiểm soát.

Vì vậy, ông đề xuất cơ quan quản lý cần phát triển các điểm bán tập trung để dễ quản lý, giảm rủi ro cho người tiêu dùng, đồng thời hạn chế hình thức bán hàng rải rác, tràn lan trên vỉa hè, lề đường. Hoạt động bán lẻ cần được chú trọng hơn trong sự quản lý chặt chẽ với quy định nghiêm ngặt.

Các cơ sở sản xuất cũng cần đáp ứng tiêu chuẩn trước khi đưa sản phẩm ra thị trường. "Một nông dân mỗi năm có thể cung cấp hàng chục, thậm chí hàng trăm tấn rau, nhưng hiện vẫn chưa có biện pháp quản lý an toàn tương xứng. Đây chính là lỗ hổng quản lý cần được chú trọng siết chặt", ông nói.

Theo ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn, Phó cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Bộ Công Thương, tính đến 31/12/2024, cả nước có 8.274 chợ truyền thống, 276 trung tâm thương mại và 1.293 siêu thị.

Trong đó, chợ và trung tâm thương mại là nơi tập trung nhiều cơ sở kinh doanh, bao gồm cả kinh doanh thực phẩm. Siêu thị cũng được xem là một cơ sở kinh doanh thực phẩm có quy mô lớn.

Thực tế, siêu thị và trung tâm thương mại thường chú trọng các công tác bảo đảm ATTP, nhằm bảo vệ thương hiệu. Ngược lại, tại chợ truyền thống, việc kiểm soát còn nhiều hạn chế.

Phần lớn cơ sở kinh doanh thực phẩm tại chợ chủ yếu buôn bán hàng tươi sống, việc truy xuất nguồn gốc hàng hóa gặp khó khăn, trong khi kiến thức về ATTP của các tiểu thương còn nhiều hạn chế.

Ông Tuấn cho hay Bộ Công Thương đã ban hành Tiêu chuẩn quốc gia về chợ kinh doanh thực phẩm, khuyến khích địa phương áp dụng. Tuy nhiên, hạ tầng lạc hậu và quy trình quản lý phân tán khiến việc kiểm soát an toàn thực phẩm ở các địa điểm này chưa hiệu quả.

Về vấn đề này, ông Nguyễn Quý Dương, Phó cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT), nhìn nhận đối với lĩnh vực trồng trọt, khâu sản xuất là yếu tố quan trọng nhất trong bảo đảm an toàn thực phẩm.

Việt Nam hiện có khoảng 10 triệu hộ nông dân với diện tích rau khoảng 1,15 triệu ha và cây ăn quả khoảng 1,3 triệu ha. Nguồn cung này không chỉ phục vụ tiêu dùng trong nước mà còn dành cho xuất khẩu.

Do đó, chất lượng sản phẩm luôn được cả người tiêu dùng nội địa và các thị trường nhập khẩu đặc biệt quan tâm.

Theo ông Dương, muốn có thực phẩm an toàn thì gốc rễ phải bắt đầu từ sản xuất. Từ năm 2008, Bộ NN&MT đã ban hành quy định và khuyến khích sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, sau đó Chính phủ cũng có chính sách hỗ trợ.

Hiện nay, VietGAP và GlobalGAP là 2 hệ thống chứng nhận chính, tuy nhiên đây không phải là quy định bắt buộc mà chỉ mang tính khuyến khích, theo hướng thúc đẩy sản xuất an toàn, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường sinh thái.

Dù vậy, diện tích sản xuất theo tiêu chuẩn hiện nay còn rất khiêm tốn.

Theo kết quả điều tra 5 năm một lần, công bố năm 2024, tổng diện tích được chứng nhận VietGAP mới đạt khoảng 150.000 ha cho 6 nhóm cây trồng, trong đó riêng rau chỉ đạt hơn 8.000 ha trên tổng số 1,15 triệu ha - tức chưa đến 1% (khoảng 0,5-0,6%). Với cây ăn quả, diện tích trồng theo tiêu chuẩn VietGAP đạt khoảng 76.000 ha; chè khoảng 5.200 ha.

Thực tế, từ 2012 đến nay, nhiều chính sách khuyến khích phát triển nuôi trồng theo chuẩn VietGap và các tiêu chuẩn an toàn tương tự đã được ban hành. Song sau hơn một thập kỷ, diện tích sản xuất thực tế đạt chứng nhận an toàn còn quá ít.

Ngoài VietGAP, nông dân cũng có thể ký cam kết sản xuất an toàn trực tiếp với bên tiêu thụ, nhưng quy mô nhỏ lẻ và phân tán, chưa đủ tạo sức lan tỏa.

Ở góc độ quản lý, ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn đề nghị cần thống nhất một đầu mối quản lý an toàn thực phẩm.

Cùng với đó, cơ quan quản lý cần ưu tiên bố trí ngân sách cải tạo chợ, xã hội hóa đầu tư hạ tầng và tăng kiểm soát nguồn hàng, đặc biệt là thực phẩm tươi sống.

Anh Nguyễn