Đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt để giảm người dùng thuốc lá

Gánh nặng từ thuốc lá

Tại buổi tập huấn nâng cao năng lượng truyền thông do Bộ Thông tin và Truyền thông phối hợp Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá, Bộ Y tế tổ chức vào sáng 21/11, bà Phan Thị Hải, Phó giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá nhấn mạnh: "Sử dụng thuốc lá là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong sớm.

Thuốc lá chứa 7.000 hóa chất trong đó có 69 chất gây ung thư và là nguyên nhân gây nên 25 loại bệnh như: các bệnh ung thư, tim mạch, các bệnh về hô hấp và sinh sản".

Tại Việt Nam, sử dụng thuốc lá gây ra 85.500 ca tử vong mỗi năm. Hút thuốc lá thụ động gây ra 18.800 ca tử vong. Tổng cộng là 104.300 ca tử vong/năm vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá Sử dụng thuốc lá tạo nên gánh nặng bệnh tật, làm suy giảm chất lượng nguồn lao động:

Hơn 15 triệu người Việt Nam hút thuốc và hàng chục triệu người hút thuốc thụ động có nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến thuốc lá và tử vong sớm.

Gánh nặng bệnh tật do sử dụng thuốc lá sẽ rõ rệt hơn trong 10 - 20 năm tới khi những người hút thuốc hiện nay phải đối mặt với những tác động đến sức khỏe của việc sử dụng thuốc lá.

Cũng theo bà Hải, theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới, tổn thất kinh tế toàn cầu do thuốc lá gây ra mỗi năm là 1.400 tỷ đô la Mỹ.

Còn tại Việt Nam, theo ước tính sơ bộ của Hội Kinh tế Y tế Việt Nam năm 2022, tổng chi phí liên quan đến khám chữa bệnh, ốm đau và tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá là 108.000 tỷ đồng một năm (tương đương 1,14% GDP năm 2022).

Con số này lớn hơn gấp 5 lần so với đóng góp của nguồn thu thuế thuốc lá cho ngân sách quốc gia.

Cần tăng thuế để giảm người dùng thuốc lá

Bà Hải nhấn mạnh, từ năm 2019 đến nay (Theo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt) hiện nay Việt Nam đang áp dụng tính thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) theo tỷ lệ là 75% và giá tính thuế là giá xuất xưởng.

Tỷ lệ thuế thuốc lá tính theo giá bán lẻ (bao gồm TTĐB và giá trị gia tăng) chỉ chiếm trong khoảng từ 36,7-38,8%.

Tỷ lệ này thấp hơn nhiều so với trung bình của các quốc gia có thu nhập trung bình (59%), thấp hơn đa số các nước ASEAN (Thái Lan 81.3%, Indonesia 63.5%, Singapore 67,5%, Malaysia 51.6%).

Trong khi, mức thuế trên giá bán lẻ theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới là 70-75% trên giá bán lẻ.

"Với giá thuốc lá rất rẻ tại Việt Nam, thấp nhất 19 nước trong khu vực ở Tây Thái Bình Dương, khiến nhiều đối tượng dễ dàng tiếp cận, do vậy khó giảm người sử dụng thuốc lá.

Chúng ta phải tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá ở Việt Nam xây dựng mức thuế đủ cao, liên tục mới có ý nghĩa giảm dần đều việc sử dụng thuốc lá, nỗ lực đến 2030 có lộ trình thuế tiếp cận tới khuyến cáo của WHO", bà Hải đề xuất.

Còn theo ông Nguyễn Tuấn Lâm, Chuyên gia phòng chống tác hại thuốc lá của WHO, về mức thuế, để đảm bảo đạt được mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá theo Chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại thuốc lá tới năm 2030 đã được Thủ tướng phê duyệt, Bộ Y tế và Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị cần bổ sung mức thuế tuyệt đối với sản phẩm thuốc lá ở mức ít nhất 5.000 đồng/bao vào năm 2026 và tăng dần đạt 15.000 đồng/bao vào năm 2030, bên cạnh thuế tỷ lệ hiện tại.

Phương án khuyến nghị này của Bộ Y tế và WHO sẽ giúp giảm tỷ lệ hút thuốc ở nam và nữ sẽ giảm xuống dưới 36% và 1,0% tương ứng vào năm 2030, qua đó sẽ đạt được các mục tiêu Chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại của thuốc lá Việt Nam.

Với phương án này, cũng sẽ làm giảm đáng kể tổng số người hút thuốc, với mức giảm khoảng 696.000 người vào năm 2030 so với năm 2020; đồng thời, sẽ làm tăng doanh thu thuế hàng thực, đã điều chỉnh theo lạm phát, hàng năm lên 169%, tương ứng với việc thu thêm 29,3 nghìn tỷ đồng mỗi năm từ thuế từ thuốc lá so với năm 2020.

Vũ Vũ