Đề xuất thành lập Hội đồng lúa gạo Quốc gia

Tại cuộc họp, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định, ngành lúa gạo không chỉ đóng vai trò nòng cốt đối với an ninh lương thực quốc gia mà còn là ngành có tiềm năng, thế mạnh, góp phần làm nên thương hiệu Việt Nam. Từ một nước nhập khẩu lương thực, Việt Nam đã đi đến tự chủ nguồn cung, cân đối lương thực, bảo đảm an ninh lương thực quốc gia và trở thành một trong số ít quốc gia được xem là cường quốc xuất khẩu gạo.

Năm 2023, Việt Nam sản xuất được 43,5 triệu tấn thóc, xuất khẩu tới 8,1 triệu tấn gạo, là mức cao nhất trong vòng 16 năm qua.

Năm 2024, sản xuất lúa gạo ước đạt khoảng 43,4 triệu tấn thóc, trong đó tổng khối lượng cho xuất khẩu ước đạt khoảng 7,6 triệu tấn. Riêng 7 tháng đầu năm 2024 lượng xuất khẩu gạo dự kiến tăng 5,8% so với cùng kỳ năm ngoái (YoY), đạt 5,18 triệu tấn; giá trị tăng đến 25,1% YoY, đạt 3,27 tỷ USD, giá xuất khẩu bình quân đạt 632,2 USD/tấn.

Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên tại sự kiện liên bộ chiều ngày 6/8.

Khó khăn từ nội tại đến khách quan của ngành lúa gạo

Dù đạt được những kết quả ấn tượng nhưng ngành lúa gạo cũng đang phải đối mặt với nhiều thách thức, khó khăn. Chỉ rõ tại cuộc họp, Bộ trưởng NN&PTNT Lê Minh Hoan cho rằng, các khung pháp lý hiện nay bộc lộ nhiều vấn đề cần xem xét, sửa đổi, bổ sung khi chưa tạo ra được động lực đủ mạnh và một môi trường thuận lợi cho người sản xuất và các thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo.

Trong khi đó, thông tin về số liệu liên quan không đầy đủ, xác thực, kịp thời và không phản ánh đúng thực tế gây khó khăn cho điều hành, quản lý sản xuất, xuất khẩu gạo trong những thời điểm nhạy cảm.

Ngành lúa gạo cũng còn một số hạn chế như sản xuất chưa theo quy hoạch dẫn đến dư thừa cục bộ ảnh hưởng đến người sản xuất; thu nhập người nông dân trồng lúa còn thấp.

Trong vấn đề xuất khẩu, theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, xuất khẩu gạo còn phụ thuộc vào các thị trường truyền thống, chưa đa dạng hóa thị trường, doanh nghiệp chưa chủ động nguồn nguyên liệu đầu vào, còn khó khăn trong quá trình giao dịch.

“Đặc biệt, mặc dù đã có thương hiệu nhưng doanh nghiệp chưa sử dụng trong hoạt động sản xuất, xuất khẩu, chưa tạo được thương hiệu sản phẩm gạo Việt Nam trong lòng người tiêu dùng nước ngoài,” Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhận định tại sự kiện liên bộ chiều 6/8.

Người đứng đầu ngành công thương cho rằng, nguyên nhân chủ yếu nhất là ngành lúa gạo vẫn thiếu một chính sách phát triển ổn định, vững chắc. Đồng thời, đầu tư của Nhà nước cho sản xuất lúa gạo, nhất là gạo xuất khẩu chưa xứng tầm (về giống, khoa học công nghệ, quy trình sản xuất, chế biến).

Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu thiếu chuyên nghiệp, cạnh tranh không lành mạnh, hoặc không nắm giữ phát triển thị trường, củng cố thương hiệu; sự phối hợp giữa các cấp, các ngành và công tác kiểm tra giám sát, xử lý chưa tốt…

Cần một cơ chế liên bộ để tháo gỡ khó khăn trước mắt và lâu dài

Trong bối cảnh mới, ngành lúa gạo đứng trước nhiều thách thức như biến đổi khí hậu, thị trường trong nước và thế giới diễn biến nhanh, xu thế tiêu dùng thay đổi, nhiều nguồn tài nguyên suy giảm, nhất là tài nguyên nước....

Trước tình hình trên, để hướng đến mục tiêu đa giá trị, sản phẩm, thị trường, đa dạng nguồn thu nhập, nâng cao khả năng chống chịu biến đổi khí hậu, giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ và sử dụng hiệu quả tài nguyên..., bên cạnh sự quản lý chuyên ngành của các Bộ, ngành lúa gạo cần có một cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các Bộ, ngành, địa phương trong việc điều phối các hoạt động chung.

Chính vì vậy, tại sự kiện, Bộ NN&PTNT và Bộ Công Thương đã thống nhất việc đề xuất thành lập Hội đồng lúa gạo Quốc gia.

Bộ trưởng NN&PTNT Lê Minh Hoan cho rằng, các khung pháp lý hiện nay bộc lộ nhiều vấn đề cần xem xét, sửa đổi, bổ sung khi chưa tạo ra được động lực đủ mạnh và một môi trường thuận lợi cho người sản xuất và các thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo.

Trên cơ sở góp ý của các đại biểu tại hội thảo, Bộ Công Thương và Bộ NN&PTNT sẽ tiếp thu và hoàn chỉnh dự thảo để trình Chính phủ trong thời gian sớm nhất. Hai bộ mong tiếp tục nhận góp ý của các bộ, ngành, địa phương. Đồng thời giao cơ quan chức năng của hai bộ tiếp tục nghiên cứu, phối hợp chặt chẽ, hiệu quả để Hội đồng lúa gạo Quốc gia hoạt động hiệu quả.

Cơ chế hoạt động của Hội đồng lúa gạo Quốc gia

Tại sự kiện, ông Nguyễn Anh Sơn - Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương cho biết, Bộ Công Thương đã dự thảo Tờ trình trình Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ phụ trách và hồ sơ liên quan về thành lập Hội đồng lúa gạo Quốc gia. Ngày 1/8/2024, Bộ Công Thương đã có công văn số 5017/BCT-XNK gửi đến các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội để xin ý kiến trước khi báo cáo Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ phụ trách.

Một số nội dung bao gồm, thành viên Hội đồng gồm một Chủ tịch Hội đồng (Phó Thủ tướng Chính phủ); hai Phó Chủ tịch thường trực Hội đồng (Bộ trưởng Công Thương và Bộ trưởng NN&PTNT); Ủy viên Hội đồng là đại diện lãnh đạo các Bộ Tài nguyên và Môi trường, Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Khoa học và Công nghệ, Ngoại giao; đại diện lãnh đạo UBND một số địa phương.

Về chức năng, Hội đồng lúa gạo Quốc gia là tổ chức phối hợp liên ngành tham mưu giúp Thủ tướng Chính phủ nghiên cứu, chỉ đạo, phối hợp giải quyết các vấn đề quan trọng, liên ngành đối với sự phát triển ngành hàng lúa gạo.

Sự kiện do Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên và Bộ trưởng NN&PTNT Lê Minh Hoan đồng chủ trì.

Hội đồng có nhiệm vụ nghiên cứu đề xuất với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về chủ trương, chiến lược, cơ chế, chính sách tạo môi trường pháp lý minh bạch, hiệu quả, đảm bảo ổn định và phát triển thị trường, thúc đẩy phát triển ngành hàng lúa gạo toàn diện, hiệu quả. Từ đó góp phần đảm bảo anh sinh xã hội và an ninh lương thực quốc gia, phát triển sản xuất, xuất khẩu hướng tới mục tiêu bền vững.

Hội đồng có nhiệm vụ nghiên cứu, tư vấn, khuyến nghị, đề xuất với Thủ tướng Chính phủ phương hướng, giải pháp để giải quyết những vấn đề quan trọng, liên ngành trong việc xây dựng và tổ chức thực hiện các chủ trương, chiến lược, cơ chế, chính sách thúc đẩy sự phát triển ngành lúa gạo.

Đồng thời giúp Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo, phối hợp giữa các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND tỉnh, thành phố và cơ quan, tổ chức liên quan trong việc giải quyết những vấn đề quan trọng, liên ngành trong quá trình phát triển ngành lúa gạo.

Hội đồng giúp Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ điều phối, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện các chiến lược, chương trình, cơ chế, chính sách, đề án có tính liên ngành về lúa gạo. Cho ý kiến về chiến lược, chương trình, cơ chế, chính sách... liên quan đến ngành hàng lúa gạo thuộc thẩm quyền quyết định của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành để thu thập thông tin, phân tích đánh giá về tình hình sản xuất, xuất khẩu ngành hàng lúa gạo.

Lê Hồng Nhung