Đề xuất thí điểm giá điện hai thành phần từ năm 2026

Hiện, Việt Nam áp dụng cơ chế giá điện một thành phần, tức tiền điện được tính dựa trên sản lượng tiêu thụ. Cách tính này được đánh giá chưa phản ánh chính xác toàn bộ chi phí mà ngành điện phải bỏ ra, như khấu hao tài sản, vận hành đường dây, trạm biến áp...

Theo cơ chế giá điện hai thành phần, ngoài tiền trả theo sản lượng điện (kWh), khách hàng còn phải thanh toán thêm chi phí theo công suất đăng ký (kW). Nghĩa là, mỗi khách hàng sẽ trả cố định hàng tháng cho phần công suất đã đăng ký với nhà cung cấp, kể cả khi không sử dụng, thay vì để ngành điện gánh chi phí và phân bổ lại qua điều chỉnh giá như hiện nay.

Theo dự thảo, cơ chế giá điện hai thành phần sẽ được triển khai thí điểm theo 4 giai đoạn.

Giai đoạn 1 (từ nay đến giữa năm 2026): Bộ Công Thương lựa chọn nhóm doanh nghiệp sản xuất lớn đang tham gia mua bán điện trực tiếp với các đơn vị phát năng lượng tái tạo để khảo sát dữ liệu, phân tích đặc điểm sử dụng điện và đề xuất cách tính phù hợp.

Giai đoạn 2 (từ tháng 1 đến tháng 6/2026): Thực hiện thí điểm trên giấy, tức phát hành hóa đơn song song (không thanh toán thực tế) cho khách hàng tham gia, kèm hướng dẫn chi tiết về cơ chế giá điện hai thành phần.

Giai đoạn 3 (từ tháng 7/2026 đến tháng 7/2027): Triển khai thí điểm chính thức trong một năm. Cơ quan quản lý sẽ theo dõi, đánh giá mức độ thay đổi nhu cầu, hành vi sử dụng điện, phản ứng của khách hàng và doanh thu bán điện, đồng thời nghiên cứu điều chỉnh cấu trúc biểu giá.

Giai đoạn 4 (từ tháng 8/2027): Đánh giá tổng thể và mở rộng áp dụng giá điện hai thành phần cho các nhóm khách hàng khác.

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) có trách nhiệm xây dựng, tính toán và đề xuất giá bán lẻ điện hai thành phần trình Bộ Công Thương phê duyệt, đồng thời phối hợp triển khai theo lộ trình.

Tại Nghị quyết 70 về đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, Bộ Chính trị đã yêu cầu cải cách cơ chế giá điện, tiến tới xóa bỏ tình trạng bù chéo giữa các nhóm khách hàng và vùng miền. Ông Nguyễn Anh Tuấn - Tổng giám đốc EVN cho rằng áp dụng cơ chế giá hai thành phần là cần thiết và phù hợp với mục tiêu này.

Trước đó, trong báo cáo đề án giá điện hai thành phần tháng 11/2024, EVN và đơn vị tư vấn đã đề xuất thí điểm cho nhóm khách hàng sản xuất tiêu thụ điện lớn, phân chia theo 3 cấp điện áp: Cao áp (từ 110kV trở lên), trung áp (từ 6kV đến dưới 110kV) và hạ áp (dưới 6kV). Theo đó, giá công suất (đồng/kW/tháng) sẽ tính theo cấp điện áp, trong khi giá điện năng (đồng/kWh) áp dụng theo ba khung giờ: Bình thường, cao điểm và thấp điểm.

Theo các chuyên gia, việc áp dụng cơ chế giá điện hai thành phần là bước cải cách cần thiết trong bối cảnh Việt Nam chuyển đổi sang thị trường điện cạnh tranh ở cả khâu phát điện, bán buôn và bán lẻ. Tuy nhiên, cơ chế này sẽ tác động không nhỏ đến người sử dụng điện, bởi số tiền thanh toán có thể tăng hoặc giảm tùy mức độ tiêu thụ và công suất đăng ký.

Do đó, quá trình áp dụng cần có lộ trình phù hợp, song song với việc truyền thông để tạo sự đồng thuận của xã hội và cộng đồng doanh nghiệp. Việc giải thích rõ ràng lợi ích dài hạn, minh bạch cơ chế tính toán và giám sát quá trình thực thi là điều kiện then chốt để cải cách thành công.

Ngọc Nga