Đề xuất thống nhất UBND là cơ quan hành chính, làm việc theo chế độ thủ trưởng

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng phát biểu tại phiên họp.

Sáng 5/2, tại phiên họp thứ 42, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Trình bày tờ trình dự án luật, về mô hình tổ chức chính quyền địa phương, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, theo dự thảo, tại thành phố trực thuộc trung ương, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, thị trấn: tổ chức cấp chính quyền địa phương đầy đủ gồm có HĐND và UBND.

Tại quận, phường, xã thuộc đô thị (gồm: thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương) không tổ chức HĐND mà chỉ tổ chức UBND là cơ quan hành chính tại địa phương.

Đối với đơn vị hành chính (ĐVHC) nông thôn thì tại tỉnh, huyện, xã (trừ xã thuộc đô thị) tổ chức cấp chính quyền địa phương đầy đủ gồm có HĐND và UBND.

Đối với ĐVHC ở hải đảo, tổ chức phù hợp với quy mô dân số, diện tích tự nhiên, điều kiện địa lý, dân cư, yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định.

Còn với ĐVHC - kinh tế đặc biệt: tổ chức chính quyền địa phương do Quốc hội quy định khi thành lập ĐVHC - kinh tế đặc biệt đó.

Dự thảo quy định chung về cơ cấu tổ chức của UBND và giao Chính phủ quy định khung số lượng cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, cấp huyện, số lượng Phó chủ tịch, số lượng, cơ cấu UBND. Ngoài ra, quy định cơ chế hoạt động của UBND nơi tổ chức cấp chính quyền địa phương (có HĐND) và nơi không tổ chức cấp chính quyền địa phương (không có HĐND), đồng thời sửa đổi, bổ sung các quy định nhằm giải quyết các vướng mắc trong thực tiễn về hoạt động của UBND.

Dự thảo quy định tại nơi không tổ chức cấp chính quyền địa phương, Ủy ban nhân dân do Ủy ban nhân dân cấp trên trực tiếp thành lập, là cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, chịu trách nhiệm trước Nhân dân địa phương và cơ quan hành chính nhà nước cấp trên.

Thẩm tra sơ bộ, Thường trực Ủy ban Pháp luật cho rằng, quy định về tổ chức và hoạt động của UBND như dự thảo Luật chưa thể hiện rõ yêu cầu đổi mới về tổ chức và hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương; chưa có cơ chế để tăng cường tính tự chủ, chủ động, sáng tạo, tự chịu trách nhiệm của UBND. Quy định tại dự thảo cũng chưa phân định rõ phạm vi trách nhiệm giữa chủ tịch UBND với tập thể UBND, dẫn đến sự phức tạp, thiếu thống nhất trong mô hình tổ chức cơ quan hành chính ở địa phương vì tuy có cùng tên gọi là UBND nhưng UBND ở nơi có HĐND và nơi không tổ chức HĐND lại có nhiệm vụ, quyền hạn, nguyên tắc hoạt động và chế độ trách nhiệm khác nhau.

Do đó, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị quy định thống nhất theo hướng cả nơi tổ chức cấp chính quyền địa phương và nơi không tổ chức cấp chính quyền địa phương thì UBND đều được tổ chức theo mô hình cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, làm việc theo chế độ thủ trưởng. Chủ tịch UBND là người đứng đầu UBND, chịu trách nhiệm trước HĐND cùng cấp (đối với nơi có tổ chức HĐND), trước cơ quan nhà nước cấp trên và trước pháp luật về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của UBND. Chủ tịch, Phó chủ tịch UBND, các cơ quan chuyên môn, tổ chức, đơn vị trực thuộc (đối với cấp tỉnh, cấp huyện) hoặc công chức ở cấp xã sẽ là bộ phận hợp thành cơ cấu của UBND ở từng cấp.

Việc không duy trì các chức danh Ủy viên UBND đồng thời là người đứng đầu cơ quan chuyên môn của UBND cũng giúp cho việc phân tách nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm rõ ràng hơn của người đứng đầu các cơ quan này trong việc thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn của UBND và của cơ quan chuyên môn, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nói.

Liên quan đến về vấn đề này, Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định giải thích, hiện nay ở nước ta cùng với Luật Tổ chức chính quyền địa phương, các nghị quyết thí điểm và Luật Thủ đô thì đang có 2 loại mô hình UBND. Một loại theo Hiến pháp, tức là do HĐND bầu ra ở nơi chính quyền có HĐND, UBND. Còn ở nơi không tổ chức HĐND thì UBND do cơ quan cấp trên chỉ định, là cơ quan hành chính.

Dự thảo luật vẫn trình theo hướng như thế, nhưng Ủy ban Pháp luật đề xuất là nếu thực hiện một cuộc cách mạng về đổi mới, đề cao trách nhiệm và thẩm quyền thì nên có một hình thức chung UBND là cơ quan hành chính và hoạt động theo chế độ thủ trưởng, ông Định cho hay.

Phát biểu sau đó, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà thể hiện sự đồng tình của cơ quan soạn thảo và cho rằng đây là một cuộc cách mạng về tư duy trong vấn đề quản trị địa phương.

Kết luận, Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đề nghị làm rõ ưu điểm, nhược điểm, hiệu quả của phương án Ủy ban Pháp luật đề xuất, xem có vướng gì với Hiến pháp và các luật khác không, cần phải sửa đổi các cơ chế pháp lý thế nào. Các vấn đề trên cần báo cáo đầy đủ để Ban Thường vụ Đảng ủy Quốc hội và Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ xem xét, ông Định yêu cầu.

Nguyễn Lê