Đề xuất xem xét lộ trình điều chỉnh thuế TTĐB hợp lý và bảo đảm mục tiêu chung

26/3/2025 Gốc

Đóng góp ý kiến vào dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), nhiều ĐBQH chuyên trách đề xuất xem xét lộ trình điều chỉnh thuế TTĐB hợp lý để vừa đảm bảo mục tiêu quản lý Nhà nước, hài hòa lợi ích sức khỏe cộng đồng, an sinh xã hội ổn định, phát triển sản xuất kinh doanh, tăng thu ngân sách; đồng thời đề nghị sớm sửa đổi Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá và bổ sung đối tượng không chịu thuế là xăng, điều hòa nhiệt độ...

Thực hiện Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 7, sáng 26/3, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc Nguyễn Đức Hải, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận về dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi).

Toàn cảnh Hội nghị

Tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, các vị đại biểu Quốc hội (ĐBQH) đã thảo luận tại Tổ, tại Hội trường về dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) (sửa đổi). Thực hiện nhiệm vụ được giao, trên cơ sở tổng hợp ý kiến thảo luận của các đại biểu Quốc hội (ĐBQH), Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính đã phối hợp chặt chẽ với Cơ quan soạn thảo (Bộ Tài chính) và các cơ quan liên quan để nghiên cứu, tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến về một số nội dung liên quan đến định hướng giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật tại phiên họp tháng 3/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Trên cơ sở ý kiến kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Thông báo kết luận số 5034/TB-TTKQH ngày 20/3/2025 của Tổng Thư ký Quốc hội, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính đã chủ trì, phối hợp với Cơ quan soạn thảo, Thường trực Ủy ban Pháp luật và một số cơ quan liên quan tiếp tục rà soát, chỉnh lý, hoàn thiện nội dung dự thảo Luật. Dự thảo Luật sau khi tiếp thu, chỉnh lý gồm 4 chương và 12 điều.

Không kiểm soát được chất lượng “bia cỏ” và ảnh hưởng đến việc làm, thu ngân sách

Trong khuôn khổ Hội nghị, các ĐBQH chuyên trách đã đóng góp ý kiến vào việc điều chỉnh thuế TTĐB đối với mặt hàng bia rượu, thuốc lá; đề xuất phương án giãn thuế TTĐB...

Phó Chủ tịch Quốc Nguyễn Đức Hải điều hành Hội nghị

Đóng góp ý kiến về điều chỉnh thuế TTĐB đối với ngành bia, đại biểu Nguyễn Duy Minh - Phó Trưởng Đoàn ĐBQH chuyên trách Tp.Đà Nẵng nêu quan điểm: Việc áp thuế cần được xem xét một cách thận trọng, toàn diện, đặc biệt là trên 3 khía cạnh về việc làm, thu ngân sách địa phương, thu ngân sách Nhà nước nói chung và sức khỏe người tiêu dùng.

Về tác động của việc áp thuế TTĐB với ngành bia đến việc làm, đại biểu Nguyễn Duy Minh cho rằng, ngành bia hiện nay đang tạo ra hàng triệu việc làm trực tiếp và gián tiếp trên cả nước, từ người nông dân trồng nguyên liệu, nhà máy sản xuất đến hệ thống vận chuyển, phân phối và bán lẻ. Việc tăng thuế đột ngột, mạnh tay như đề xuất như hiện nay sẽ khiến giá bia hợp pháp tăng cao, kéo theo sự sụt giảm tiêu thụ và doanh thu, buộc doanh nghiệp phải cắt giảm nhân sự. Theo một nghiên cứu độc lập, thu nhập của người lao động có thể giảm đến gần 4.600 tỷ đồng mỗi năm nếu thuế tăng như đề xuất. Điều này đe dọa đến sinh kế của hàng trăm nghìn lao động, đặc biệt tại các tỉnh, thành phố phụ thuộc rất nhiều vào ngành đồ uống.

Về thu ngân sách địa phương, ngành bia hiện nay đóng góp hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi năm cho ngân sách nhà nước bao gồm thuế TTĐB, thuế VAT và thuế thu nhập doanh nghiệp. Tuy nhiên, khi sản lượng tiêu thụ hợp pháp giảm mạnh thì các nguồn thu này sẽ bị suy giảm đáng kể. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến ngân sách trung ương mà còn trực tiếp tác động đến thu ngân sách của các địa phương có nhà máy bia, nơi mà nguồn thu này đóng vai trò rất quan trọng trong việc đầu tư phát triển hạ tầng y tế, giáo dục tại địa phương và trong bối cảnh là phải đặt ra mục tiêu tăng trưởng GDP tối thiểu là 8% trong năm 2025. Do vậy, việc điều chỉnh thuế cần phải được tính toán kỹ lưỡng để không tạo ra áp lực cho nguồn thu.

Các ĐBQH tham dự Hội nghị

Về sức khỏe cộng đồng, theo đại biểu Nguyễn Duy Minh, chính sách thuế phải góp phần bảo vệ sức khỏe của cộng đồng. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, việc tăng thuế quá nhanh, quá cao có thể gây tác động ngược. Giá bia hợp pháp tăng đột biến sẽ đẩy người tiêu dùng, nhất là nhóm thu nhập thấp chuyển sang các sản phẩm không chính thức, không kiểm soát được chất lượng “bia cỏ” hoặc bia nhập lậu. Điều này đã được một số tổ chức nghiên cứu có danh tiếng chứng minh. Qua báo cáo nghiên cứu hành vi của người tiêu dùng, nhiều mẫu bia đã bị phát hiện chứa hàm lượng methanol vượt ngưỡng, gây nguy cơ lớn về an toàn thực phẩm và đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe của người tiêu dùng. Việc này không những phá vỡ những mục tiêu ban đầu là bảo vệ sức khỏe mà còn làm gia tăng thị phần bia bất hợp pháp, gây thất thu ngân sách, làm méo mó thị trường. Chính sách thuế nếu không được thiết kế trên cơ sở khoa học, không có đánh giá tác động đầy đủ và thiếu sự tham vấn của cộng đồng doanh nghiệp sẽ dẫn đến hệ lụy ngoài mong muốn.

Từ những lý do nêu trên, đại biểu Nguyễn Duy Minh đề nghị Ban soạn thảo tiến hành đánh giá tác động toàn diện, minh bạch, có sự tham gia của các tổ chức nghiên cứu độc lập, đặc biệt là xem xét tác động đến việc làm và thu ngân sách địa phương.

Thứ hai là xem xét lộ trình điều chỉnh thuế hợp lý, có độ trễ tối thiểu 1 năm để doanh nghiệp có thời gian chuẩn bị và người tiêu dùng có thời gian thích nghi.

Thứ ba là nghiên cứu áp dụng phương pháp đánh thuế dựa trên hàm lượng cồn thay vì đánh thuế theo đánh đồng theo giá trị sản phẩm. Điều này phù hợp với xu hướng quốc tế, vừa công bằng, vừa góp phần định hướng tiêu dùng có trách nhiệm.

Đại biểu Nguyễn Duy Minh - Phó Trưởng Đoàn ĐBQH chuyên trách Tp.Đà Nẵng

Đồng thuận với quan điểm trên, đại biểu Hoàng Đức Thắng – Phó Trưởng Đoàn ĐBQH chuyên trách tỉnh Quảng Trị cho rằng, việc tăng thuế TTĐB đối với ngành bia là bao nhiêu, lộ trình, thời điểm áp dụng như thế nào thì cần phải nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng, hợp lý, khoa học và thực tiễn, nhất là đánh giá đầy đủ, đúng đắn những tác động không mong muốn nếu áp mức thuế mới này. Đặc biệt là trong bối cảnh các doanh nghiệp vẫn còn gặp khó khăn để duy trì tồn tại và phát triển sau đại dịch Covid-19.

Đại biểu Hoàng Đức Thắng nhận định, các phương án dự kiến tăng mức thuế TTĐB đều dẫn đến giá tăng cao, người tiêu dùng có thể sẽ tìm đến các sản phẩm rẻ tiền hơn và kích hoạt sản xuất thủ công, buôn lậu, vừa gây thất thu thuế, gia tăng rủi ro sức khỏe đối với người tiêu dùng và những hệ lụy khác làm cho mục đích tăng thuế không thể thực hiện được. Mặt khác, việc tăng thuế mặt hàng rượu, bia sẽ có tác động ảnh hưởng đến hàng chục mặt hàng đầu vào nguyên liệu và ảnh hưởng đến thu nhập, việc làm của hàng triệu người, trong khi họ chưa sẵn sàng cho việc thay đổi này sẽ tạo ra cú sốc làm quan ngại về việc làm và an sinh xã hội.

Đại biểu Hoàng Đức Thắng – Phó Trưởng Đoàn ĐBQH chuyên trách tỉnh Quảng Trị

Để hài hòa lợi ích của Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng, đại biểu Hoàng Đức Thắng ủng hộ áp dụng phương án thuế theo phương án 1 của dự thảo Luật nhằm tạo điều kiện để doanh nghiệp, thị trường, người tiêu dùng có thời gian thích nghi với việc tăng thuế mới; đồng thời đảm bảo mục tiêu quản lý Nhà nước và điều tiết tiêu dùng, hướng tới mục đích hài hòa lợi ích sức khỏe cộng đồng, an sinh xã hội ổn định, phát triển sản xuất kinh doanh, tăng thu ngân sách cho Nhà nước trong bối cảnh chúng ta đang nỗ lực để thúc đẩy tăng trưởng chung của nền kinh tế quốc dân.

Đề nghị sớm sửa đổi Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá

Đề cập về quy định thuế TTĐB đối với thuốc lá, đại biểu Đỗ Thị Lan - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội, Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh thống nhất với quy định về đối tượng chịu thuế TTĐB đối với thuốc lá, thống nhất với quy định của Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá. Quy định như vậy cũng phù hợp với đối tượng chịu thuế đã quy định trong Luật Thuế TTĐB hiện hành, chỉ có thuốc lá điếu, xì gà và chế phẩm khác từ cây thuốc lá là đối tượng chịu thuế TTĐB và phù hợp với Nghị quyết 173 của Quốc hội. Trong đó cấm sản xuất, kinh doanh, xuất, nhập khẩu, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng gây hại cho sức khỏe con người từ năm 2025. Do đó, đại biểu Đỗ Thị Lan đề nghị không quy định các loại thuốc lá khác, thuốc lá mới, nhất là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là đối tượng chịu thuế TTĐB.

Về thuế suất đối với mặt hàng thuốc lá, hiện còn có ý kiến khác nhau. Vì vậy, đại biểu Đỗ Thị Lan thống nhất tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng bổ sung quy định mức thuế tuyệt đối áp dụng đối với bao thuốc lá 20 điếu và xì gà có trọng lượng 20 gam/điếu. Đối với các bao thuốc lá có số lượng khác với quy định trên thì giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết, sau khi báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Đại biểu Đỗ Thị Lan - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội, Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh

Về việc bổ sung phương pháp tính thuế tuyệt đối đối với thuốc lá, đại biểu Đỗ Thị Lan thống nhất phương pháp tính thuế tuyệt đối đối với thuốc lá và lộ trình tăng thuế theo phương án 2 của dự thảo thảo Luật, vì các lý do đã được phân tích trong Báo cáo của Ủy ban Kinh tế và Ngân sách.

Về tổ chức thực hiện (Điều 12), dự thảo Luật có 2 phương án. Theo đó, phương án 2 bổ sung quy định: Trường hợp các sản phẩm thuốc lá mới được phép nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam theo quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá hoặc văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành, các sản phẩm thuốc lá mới sẽ thuộc đối tượng chịu thuế TTĐB và áp dụng mức thuế tiêu thụ đặc biệt như mức thuế TTĐB quy định đối với mặt hàng thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các dạng khác dùng để hút, hít, nhai, ngửi, ngậm và Giao Chính phủ quy định việc áp dụng thuế TTĐB cụ thể đối với từng loại sản phẩm thuốc lá mới trong trường hợp được phép nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam.

Đại biểu Đỗ Thị Lan đề nghị không quy định như phương án 2 vì một số lý do: Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và Luật Thuế TTĐB hiện hành không quy định thuốc lá mới. Thuốc lá mới, bao gồm thuốc lá điện tử có tác hại nghiêm trọng đối với sức khỏe của người sử dụng (thông tin này từ các Báo cáo của Bộ Y tế; báo cáo của các bệnh viện trong nước và thông tin cập nhật từ một số nước trên thế giới). Nhiều nước đã cấm mua bán, sử dụng một số loại số thuốc lá mới có chứa chất độc hại. Nghị quyết số 173/2024/QH15 của Quốc hội đã quy định cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Theo đại biểu Đỗ Thị Lan, việc giữ Điều 12 như phương án 2 của Dự thảo Luật và quan điểm của cơ quan soạn thảo là để bảo đảm xác lập căn cứ pháp lý đầy đủ để có thể triển khai thực hiện ngay trong trường hợp sản phẩm thuốc lá mới được phép nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam là không phù hợp với chủ trương của Đảng về chăm sóc sức khỏe nhân dân; không phù hợp với nguyên tắc xây dựng, ban hành văn bản pháp luật được quy định tại Luật ban hành các văn bản quy phạm pháp luật và không thống nhất với quy định cấm thuốc lá điện tử thuốc lá nung nóng đã quy định tại Nghị quyết số 173/2024/QH15 của Quốc hội. Do đó, đại biểu Đỗ Thị Lan đề nghị bỏ điều 12 của dự thảo luật.

Để thống nhất trong hệ thống pháp luật về thuốc lá và tạo cơ sở pháp lý về phòng chống tác hại của thuốc lá, đầu tư kinh doanh, xuất nhập khẩu thuôc lá, quy định về thuế đối với thuôc lá và giải quyết các vấn đề liên quan đến thuốc lá, đại biểu Đỗ Thị Lan đề nghị Quốc hội, Chính phủ sớm sửa đổi Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá.

Trong khuôn khổ Hội nghị, các ĐBQH còn cho ý kiến việc bổ sung đối tượng không chịu thuế là xăng và điều hòa nhiệt độ; nêu quan điểm về áp dụng thuế TTĐB đối với xe ô tô pick-up chở người; xe ô tô pick-up chở hàng cabin kép, xe ô tô hybrid...

Thứ trưởng Bộ Tài chính Cao Anh Tuấn giải trình trước Hội nghị

Giải trình tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Tài chính Cao Anh Tuấn nhấn mạnh, việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt nhằm điều tiết và hành vi tiêu dùng. Với mặt hàng điều hòa nhiệt độ, trước đây đặt vấn đề là mặt hàng xa xỉ, nhưng nay đã là mặt hàng phổ thông, được các gia đình sử dụng nên Ban soạn thảo dự án Luật sẽ cùng với các cơ quan liên quan rà soát để có phương án điều tiết phù hợp.

Về mặt hàng xăng, Thứ trưởng Bộ Tài chính Cao Anh Tuấn cho biết đã áp thuế này từ rất lâu và nhiều nước cũng đánh cả thuế TTĐB (thu theo tỷ lệ phần trăm) và thuế bảo vệ môi trường (thu thuế tuyệt đối). Hơn nữa, mức thuế với xăng sinh học đang được đề xuất thu ở mức thuế thấp hơn để khuyến khích dùng loại xăng này.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải phát biểu kết luận Hội nghị

Phát biểu kết luận Hội nghị, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, nhìn chung, các ĐBQH đánh giá cao tinh thần làm việc nghiêm túc của cơ quan soạn thảo, thẩm tra và các cơ quan hữu quan, sự chỉ đạo sâu sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đối với dự án Luật Thuế TTĐB (sửa đổi). Các ý kiến đều nhất trí với nhiều nội dung đã được tiếp thu, chỉnh lý và đóng góp thêm quan điểm để hoàn thiện dự án Luật.

Những ý kiến của các ĐBQH đã được ghi âm, ghi chép đầy đủ; đề nghị Tổng thư ký Quốc hội tổng hợp và có báo cáo gửi tới ĐBQH, đồng thời gửi đến các cơ quan liên tiếp thu và hoàn thiện dự án Luật. Ủy ban thường vụ Quốc hội phối hợp với Chính phủ chỉ đạo cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan có liên quan nghiêm túc tiếp thu ý kiến của các ĐBQH thảo luận và ý kiến của các Đoàn ĐBQH để tiếp tục hoàn thiện dự án Luật theo đúng quy định, trình Quốc hội thảo luận, xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 9 tới.

Một số hình ảnh tại Hội nghị: