Đền thờ Trung túc vương Lê Lai - điểm đến tâm linh hấp dẫn

Theo sách Đại Việt thông sử, năm 1419 khi nghĩa quân Lam Sơn bị giặc Minh vây hãm trên núi Chí Linh không còn đường rút lui, tình hình cấp bách, Lê Lai đã đổi áo bào cho Lê Lợi liều mình cứu chúa và bảo vệ lực lượng. Lê Lai đã bị bắt đem về Đông Đô tra tấn và xử chém. Sự hy sinh cao cả của Lê Lai đã góp phần quan trọng trong thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Ghi nhớ công ơn của ông, Lê Lợi cho lập đền thờ ông ở làng Tép (quê hương Lê Lai) và lệnh cho quân thần sau này làm giỗ Lê Lai trước ngày giỗ của mình một ngày, từ đó dân gian có câu “21 Lê Lai, 22 Lê Lợi”.

Đã thành thông lệ, hằng năm tại đền thờ diễn ra 2 lễ lớn là Lễ cầu an của người dân địa phương vào ngày 8 tháng giêng và lễ dâng hương vào ngày 21-8 âm lịch. Đây là hoạt động góp phần giáo dục truyền thống yêu nước, niềm tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ hôm nay.

Với vị trí đẹp mà theo thuyết phong thủy là đất tụ linh, tụ phúc, hổ chầu, long tụ, trải qua nhiều biến cố, thăng trầm của lịch sử, ngôi đền vẫn giữ được nét đẹp riêng hiếm có.

Đền có kiến trúc hài hòa 2 lớp nhà hình chữ “đinh” nằm trên vườn đồi ngoảnh hướng Đông Nam. Hướng này theo thuyết phong thủy là hướng thần linh, bát nhã (trí tuệ), thế đất long chầu hổ phục, tạo nên không gian khoáng đãng, thoáng mát. Đền thờ được xây vào năm Thái Hòa thứ 7, triều Vua Lê Nhân tông (1450). Đến năm Bảo Đại thứ 14 (1939) được trùng tu, tôn tạo lại bằng gạch, lợp ngói, cột, xà rui mè trong đền đều là gỗ lim. Trải qua nhiều biến cố, đến năm 1997, đền được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) trùng tu, tôn tạo lại nhà tiền đường trên nền móng cũ theo lối kiến trúc chồng rường giá chiêng, toàn bộ kiến trúc được lắp ghép thông qua hệ thống cột xà và kẻ bẩy có độ chính xác cao. Đề tài chạm khắc trang trí là vân mây sông nước, xen lẫn hoa lá cách điệu.

Bên cạnh Đền thờ Trung Túc Vương Lê Lai là Đền thờ Đức chúa bà nương A Thiện, vợ Lê Lai (hay còn gọi là Đền thờ Mẫu). Đền được xây dựng theo lối kiến trúc chữ Đinh, tiền đường và hậu cung liền nhau, tường xây bằng gạch dày với 3 vòm, trên có lưỡng long chầu nguyệt, phượng múa xen lẫn các họa tiết. Bên đầu hồi đắp nổi hình hổ phù, kiến trúc vì kèo đơn giản (chồng lên tường), vật liệu chủ yếu bằng gỗ lim lợp ngói.

Tại sân đền có 5 cây di sản tuổi đời hàng trăm năm.

Phía trước đền là hồ bán nguyệt thơm ngát hương sen.

Với những giá trị về mặt lịch sử, kiến trúc, văn hóa, Đền thờ Trung túc vương Lê Lai đã được công nhận là di tích lịch sử - văn hóa cấp Quốc gia.

Linh Hương