Đi để thấy mình còn sống cùng lịch sử

Đêm trắng ký ức

Đại lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 đã khép lại trong âm vang quân nhạc, trong niềm xúc động của hàng triệu trái tim. Người ta có thể nói về sự hùng tráng của đội hình diễu binh, sự lộng lẫy của những khối diễu hành, hay vẻ đẹp của Thủ đô trong biển cờ hoa. Nhưng với nhiều người, hình ảnh xúc động nhất lại là những dòng người thức trắng đêm để chờ đón khoảnh khắc trọng đại, một khung cảnh gợi nhớ không khí giao thừa thiêng liêng của cả dân tộc.

Trong biển người ấy, nổi bật nhất chính là bóng dáng của những mái tóc bạc, những tấm lưng còng nhưng ánh mắt vẫn sáng rực niềm tự hào. Họ là những người cao tuổi, những cựu chiến binh từng đi qua lửa đạn, những công dân đã trải qua đủ những khúc quanh lịch sử. Họ chọn cách có mặt từ rất sớm, bất chấp tuổi tác, sức khỏe để hòa mình vào khoảnh khắc thiêng liêng của đất nước.

Những người cựu chiến binh thức trắng đêm cùng người dân để chờ đón ngày đại lễ. Ảnh: Hoàng Hòa

Trên vỉa hè phố Điện Biên Phủ đêm 1/9, cựu chiến binh Trần Ngọc Thể, 83 tuổi, nguyên là chiến sĩ lái xe Trường Sơn, ngồi lặng lẽ trên chiếc ghế xếp nhỏ. Trên tay ông là lá cờ đỏ sao vàng đã sờn mép, cũ đến mức chỉ cần nắm chặt hơn một chút là có thể rách. Ông bảo, ôngmang nó từ quê Hải Phòng lên Hà Nội, như mang theo cả một đời ký ức. “Ngày còn trai trẻ, tôi từng diễu hành mừng chiến thắng. Hôm nay, không thể sánh vai trong đội hình nữa, nhưng tôi vẫn muốn thấy đồng đội của thế hệ sau. Thức một đêm chẳng đáng gì. Còn được chứng kiến là còn thấy mình đang sống cùng lịch sử”, cựu chiến binh Trần Ngọc Thể nói, giọng run run nhưng dứt khoát.

Bên cạnh ông Thể, bà Bùi Thị Lập, 70 tuổi, cựu thanh niên xung phong, cùng mấy người bạn mang theo khăn gối, trải tạm trên bậc thềm vỉa hè làm chỗ nghỉ. Họ hàn huyên, nhắc lại chuyện năm xưa, khi từng bữa cơm phải chia nhau củ sắn, nắm cơm vắt, khi tiếng bom xé trời, còn tuổi xuân thì gửi vào chiến trường. Bà Lập cười, đôi mắt hoe đỏ: “Ngủ ngoài phố, chờ lễ, tuổi già này không ngại. Chúng tôi từng chịu mưa bom, thì một đêm gió sương có sá gì. Quan trọng là sáng mai, khi nghe tiếng quân nhạc, khi thấy quốc kỳ bay, tôi biết Tổ quốc mình đang trường tồn”.

Ông Trần Ngọc Thể, từng là chiến sĩ lái xe Trường Sơn. Ảnh: NVCC

Không chỉ có cựu binh hay thanh niên xung phong, còn có cả những đôi vợ chồng già, những cụ ông chống gậy, những cụ bà quấn khăn len, ngồi dựa vào nhau. Nhiều cựu chiến binh mặc nguyên quân phục, dải huân chương lấp lánh dưới ánh đèn đường. Trên ngực họ là ký ức, trên đôi mắt họ là niềm tự hào. Tất cả hòa vào dòng người như một lời khẳng định, lịch sử không chỉ ở sách vở, mà còn sống động ngay trên những gương mặt đời thường.

Có người hỏi, tại sao tuổi cao, sức yếu mà vẫn đi? Ông Nguyễn Đồng Khởi, 78 tuổi, cựu chiến binh từ Hải Phòng, từng chiến đấu trong cuộc chiến đấu 81 ngày đêm bảo vệ Thành cổ Quảng Trị, trả lời gọn ghẽ: “Vì tôi muốn chứng minh rằng, tôi còn sống, còn thở thì tôi còn có mặt cùng lịch sử dân tộc”.

Khoảnh khắc để đời

Khi ánh bình minh ngày 2/9 len lỏi qua hàng cây xà cừ, cả không gian quanh Quảng trường Ba Đình như bừng sáng. Trời chưa kịp nắng, nhưng không khí đã rực lên bởi sắc cờ đỏ sao vàng, bởi biển người chen kín vỉa hè, lòng đường. Những ánh mắt rạng rỡ, những bàn tay vẫy cao, những tiếng gọi nhau í ới. Cả Hà Nội như bước vào một thời khắc khác thường, tôi gọi đó là một “giao thừa” lịch sử. Bởi lẽ đêm hôm ấy, cả Thủ đô đã cùng nhau thức, cùng nhau chứng kiến thời khắc thiêng liêng mở ra một miền ký ức đặc biệt.

Nếu giao thừa Tết cổ truyền là khoảnh khắc khép lại một năm cũ, mở ra một năm mới thì “giao thừa lịch sử” 2/9 lại là khoảnh khắc nối liền hiện tại với quá khứ, gợi nhắc những hy sinh để có ngày hôm nay, đồng thời gieo vào lòng người niềm tin về tương lai. Người già tìm lại tuổi xuân, người trẻ được chạm vào ký ức. Trong sự cộng hưởng ấy, mọi thế hệ dường như gặp nhau, cùng đứng trên một dòng chảy thời gian chung mang tên Tổ quốc.

Những người cựu chiến binh hòa vào dòng người như một lời khẳng định, lịch sử không chỉ ở sách vở, mà còn đang sống động ngay trên những gương mặt đời thường. Ảnh: Hoàng Hòa

Tiếng kèn đồng, trống quân nhạc vang lên, từng nhịp bước rền vang của đoàn quân diễu binh làm rung động mặt đất. Dòng người vỡ òa vỗ tay, hô vang 2 tiếng “Việt Nam!”, cùng nhau hát vang Quốc ca Việt Nam. Trong khoảnh khắc ấy, những cựu chiến binh, những cụ ông, cụ bà đã thức trắng đêm, dường như quên hết mệt nhọc. Họ đứng bật dậy, nước mắt rưng rưng, bàn tay run run giơ cao lá cờ Tổ quốc.

Ông Thể, người đã kiên nhẫn đứng từ 3 giờ sáng, thì thầm như nói với chính mình: “Ngày xưa tôi cũng từng bước đi thế này, trong tiếng reo hò của đồng bào. Giờ nhìn lớp trẻ, thấy tuổi trẻ mình còn nguyên”. Câu nói gãy khúc, nhưng ánh mắt ông sáng rực.

Giữa đám đông, bà Dương Thị Dung, 75 tuổi, thời chiến từng là nữ chiến sĩ thông tin liên lạc, nắm chặt tay người cháu gái 10 tuổi. Bà kể: “Tôi đưa cháu đi để nó nhớ. Lịch sử không chỉ đọc trong sách. Lịch sử phải được thấy, được nghe, được cảm nhận. Thức một đêm đâu có hề gì. Tôi muốn để lại cho con cháu không chỉ lời kể, mà cả một trải nghiệm”.

Bà Dương Thị Dung muốn để lại cho con cháu không chỉ lời kể, mà cả một trải nghiệm.

Khi khối quân nhạc đi qua, một nhóm cựu chiến binh đồng loạt đứng nghiêm, giơ tay chào như một phản xạ tự nhiên. Trên gương mặt nhăn nheo của họ, giọt nước mắt rơi xuống, chan hòa với nụ cười. Họ không chỉ xem diễu binh, mà đang tái ngộ tuổi xuân, đang sống lại ký ức hào hùng.

Đại lễ khép lại, từng dòng người tản về. Phố phường trở lại nhịp thường nhật, nhưng trong lòng nhiều người, nhất là những mái đầu bạc, dư âm còn vang mãi. Tôi còn nhớ như in hình ảnh người cựu chiến binh Trần Ngọc Thể vừa cầm chặt lá cờ đỏ sao vàng đã in dấu của thời gian, vừa nói: “Đi một chuyến này, tôi thấy như mình trẻ lại, như còn một lần được sống cùng lịch sử”.

Phóng sự này tôi viết không chỉ muốn kể chuyện một đêm trắng, không chỉ để ghi lại khoảnh khắc rực rỡ của đại lễ, mà còn bởi đó là trải nghiệm riêng của một phóng viên trẻ như tôi, người được sinh ra và lớn lên trong hòa bình. Tôi không có ký ức về chiến tranh, không từng nếm trải những ngày bom đạn. Nhưng giữa biển người trên khắp các con phố quanh Quảng trường Ba Đình sáng 2/9, khi thấy những cụ già run run giơ tay chào đoàn quân đi qua, khi nghe giọng của những bác cựu chiến binh nghẹn lại trong từng lời kể, tôi bỗng thấy lịch sử hiện lên thật gần gũi, hữu hình và chạm tới trái tim mình.

Khoảnh khắc ấy, tôi nhận ra rằng, ký ức của dân tộc không chỉ nằm trong trang sách, mà hiện hữu trong ánh mắt những người đi trước, trong từng bước chân họ thức trắng đêm để “đi cùng lịch sử”. Và trách nhiệm của thế hệ trẻ, của những người làm báo hôm nay, chính là phải kể lại, phải lưu giữ, để ký ức ấy không bao giờ nhòa đi.

Minh Trang