Di dời, tái định cư cho người dân vùng sạt lở: Cấp bách nhưng phải bền vững

Nơm nớp nỗi lo

Những năm gần đây, các hình thái thời tiết cực đoan như mưa lớn cục bộ, dông lốc, lũ lụt, sạt lở xảy ra với tần suất và cường độ ngày một lớn, biến nhiều vùng đất vốn yên bình trở thành những “điểm nóng” về thiên tai. Người dân sinh sống dọc bờ biển, sông, suối và các xã miền núi luôn nơm nớp nỗi lo mất an toàn trước nguy cơ ngập lụt, sạt lở, lũ quét.

Thực tế cho thấy, cơ sở hạ tầng phòng tránh thiên tai tại khu vực miền núi còn thiếu đồng bộ; kinh nghiệm và kỹ năng ứng phó của người dân còn hạn chế.

Khu tái định cư vùng sạt lở núi ở thôn Gò Tranh, xã Sơn Mai đưa vào sử dụng cuối năm 2024, giúp người dân ổn định đời sống. ẢNH: MỸ HOA

Xóm Ra Nhong, thôn Gò Khôn, xã Ba Dinh có địa hình hiểm trở, đi lại khó khăn, nên cứ đến mùa mưa bão là 35 hộ với hơn 130 nhân khẩu lại trĩu nặng âu lo vì sạt lở, lũ quét.

“Nhà ở dưới triền núi, phía trước là suối, phía sau là sườn dốc dựng đứng, đến mùa mưa, nước từ khe núi đổ xuống, kéo theo đất, đá tràn vào nhà nên chúng tôi phải sơ tán. Khi mưa ngớt mới dám trở về nhà. Chúng tôi sống trong thấp thỏm lo sợ mỗi mùa mưa bão”, ông Phạm Văn Thế, ở xóm Ra Nhong, thở dài.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa trình Chính phủ dự thảo “Đề án phòng, chống sạt lở đất, lũ quét miền Trung và miền núi phía bắc”. Đề án này nhằm chủ động phòng, chống, ứng phó hiệu quả, giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản do sạt lở đất, lũ quét gây ra, góp phần ổn định đời sống người dân và phát triển kinh tế, xã hội bền vững tại 22 tỉnh, thành phố khu vực miền Trung và miền núi phía bắc. Theo dự thảo, đến hết năm 2026, 100% các khu vực nguy cơ cao chưa có điều kiện bố trí di dân có phương án sơ tán khẩn cấp đến nơi an toàn khi phát hiện có nguy cơ xảy ra sạt lở đất, lũ quét.

Còn tại thôn Tê Pheo, xã Kon Đào, hàng chục hộ dân luôn trong tâm thế sẵn sàng sơ tán bởi bờ sông bị sạt lở, xâm thực nặng. Nhiều vị trí bị xói lở sâu, sát vách nhà dân. Ông Nguyễn Văn Tuấn, ở thôn Tê Pheo bày tỏ, trong một mùa mưa có khi người dân ở đây phải sơ tán, di dời hàng chục lần.

Vì vậy, người dân mong các cấp, ngành chức năng có biện pháp chống sạt lở, hoặc tạo điều kiện để di dời dân đến nơi ở mới đảm bảo an toàn, yên tâm sinh sống.

Cần giải pháp căn cơ

Đợt mưa lớn vừa qua làm gia tăng mức độ nguy hiểm tại khu vực từng bị nứt núi, trượt sườn đồi, ngập lụt và lũ quét; đồng thời xuất hiện nhiều điểm sạt lở mới như: Núi Gò Oát, ở thôn Ba Lang, xã Ba Vinh; thôn Roók Mẹt, xã Đăk Plô; thôn Trà Linh, xã Tây Trà Bồng; thôn Làng Mới, xã Ngọc Linh...

Điều này cho thấy mức độ phức tạp của tình trạng sạt lở và thách thức đặt ra cho chính quyền địa phương và ngành chức năng.

Chủ tịch UBND xã Ngọc Linh Đinh Xuân Hòa cho biết, đợt mưa lũ vừa qua đã làm sạt lở gần 3km đường, dẫn đến 430 hộ dân với hơn 1.700 người ở 5 thôn Ngọc Năng, Mô Pơ, Xà Ua, Ngọc Làng và Tư Răng bị cô lập hoàn toàn. Công tác cứu nạn, cứu hộ rất khó khăn, lực lượng chức năng phải mở đường tạm để tiếp cận, tiếp tế thuốc men và hàng hóa thiết yếu cho người dân.

“Dù chính quyền và người dân đã chủ động, nhưng thiên tai diễn biến khó lường, gia tăng cả về cường độ và mức độ. Vì vậy, các cấp, ngành chức năng cần có giải pháp căn cơ, trong đó cần tăng mức đầu tư cho chương trình bố trí ổn định dân cư. Đồng thời, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng các khu tái định cư, điểm định canh, định cư tập trung gắn với tạo sinh kế cho người dân vùng ảnh hưởng của thiên tai”, ông Đinh Xuân Hòa kiến nghị.

Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Võ Đoàn cho hay, để chủ động ứng phó với thiên tai, thời gian qua, tỉnh đầu tư hạ tầng và ứng dụng công nghệ để cảnh báo sớm qua việc lắp đặt, vận hành 79 trạm đo mưa tự động, 11 trạm đo mực nước tự động, 4 trạm cảnh báo ngập lụt tại các ngầm tràn và 2 trạm cảnh báo ngập sâu.

Dữ liệu được truyền trực tiếp về ứng dụng VRAIN và cơ sở dữ liệu phòng, chống thiên tai, nhờ đó các xã, phường, đặc khu có thể theo dõi tình hình mưa lũ, chủ động triển khai các phương án ứng phó cũng như sơ tán dân kịp thời, giảm thiểu rủi ro. Về lâu dài, tỉnh đã ban hành kế hoạch bố trí, sắp xếp ổn định dân cư vùng thiên tai giai đoạn 2026 - 2035 với những giải pháp đồng bộ, trong đó có việc triển khai 58 dự án di dời, tái định cư cho 4.317 hộ dân, góp phần giúp người dân an cư, lạc nghiệp.

MỸ HOA