Tầm nhìn mới và những câu hỏi cũ

Tuần lễ cấp cao APEC 2025, có thể nói, đã khép lại thành công tốt đẹp. Song, trên thực tế, những thách thức chiến lược đối với không ít quốc gia và vùng lãnh thổ tại khu vực này vẫn còn nguyên đó.

Thống nhất để hy vọng

Đúng như kỳ vọng, các nhà lãnh đạo APEC đã thông qua được Tuyên bố Gyeongju, khẳng định cam kết mạnh mẽ cùng thúc đẩy các động lực tăng trưởng mới, phát huy tiềm năng và thế mạnh của Diễn đàn, hướng tới mục tiêu xây dựng cộng đồng châu Á - Thái Bình Dương mở, năng động, tự cường và hòa bình vì thịnh vượng của tất cả người dân và các thế hệ tương lai. Các nhà lãnh đạo cũng nhất trí thông qua Sáng kiến trí tuệ nhân tạo APEC và Khuôn khổ hợp tác APEC về thay đổi nhân khẩu học, nhằm thúc đẩy hợp tác trước những xu thế phát triển mới của khu vực và thế giới.

Trước đó, ở phiên họp mang tên "Chuẩn bị cho một châu Á - Thái Bình Dương sẵn sàng cho tương lai", hội nghị khẳng định quyết tâm của các nền kinh tế APEC xây dựng một khu vực tự cường, sẵn sàng đối mặt thách thức, tăng trưởng kinh tế bền vững và mang lại lợi ích cho tất cả người dân. Trong bối cảnh thế giới và khu vực đứng trước nhiều biến động, cơ hội và thách thức đan xen, các nhà lãnh đạo nhấn mạnh vai trò then chốt của APEC là diễn đàn liên kết kinh tế hàng đầu khu vực và là vườn ươm, nơi thử nghiệm các ý tưởng sáng tạo, đột phá.

Khẳng định vai trò không thể thiếu của thương mại và đầu tư đối với phát triển và thịnh vượng của khu vực, các nhà lãnh đạo APEC cam kết tiếp tục đẩy mạnh liên kết kinh tế khu vực; tăng cường kết nối trên cả 3 phương diện: hạ tầng - thể chế - giao lưu nhân dân; hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ phát triển; thúc đẩy các nỗ lực thuận lợi hóa thương mại, các biện pháp tăng cường minh bạch và thương mại không giấy tờ, ủng hộ các nỗ lực bảo đảm chuỗi cung ứng tự cường trong khu vực và toàn cầu.

Hội nghị nhất trí: Các thành quả của khoa học công nghệ và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) phải hướng tới mục tiêu phục vụ con người. Các nhà lãnh đạo khuyến khích các nền kinh tế tự nguyện chia sẻ thông tin về các chính sách số và công nghệ thông tin phù hợp, nhằm đẩy nhanh hợp tác kinh tế khu vực; xây dựng hệ sinh thái AI an toàn, đáng tin cậy và dễ tiếp cận; đầu tư và phát triển hạ tầng tiết kiệm năng lượng và thân thiện môi trường.

Hội nghị tái khẳng định cam kết triển khai Lộ trình APEC về kinh tế số và internet; tăng cường năng lực tham gia của các thành viên vào quá trình chuyển đổi số thông qua hợp tác, đào tạo và nâng cao năng lực; đẩy mạnh hợp tác thu hẹp khoảng cách số, bảo đảm mọi người dân đều được tiếp cận và thụ hưởng các lợi ích của chuyển đổi số.

Để cùng nhau giải quyết các thách thức và chia sẻ lợi ích tăng trưởng, hội nghị cam kết tăng cường hợp tác nhằm ứng phó hiệu quả với các thách thức như an ninh năng lượng, an ninh lương thực, thiên tai và hiện tượng khí hậu cực đoan. Đặc biệt, trong bối cảnh khu vực đối mặt với những thay đổi về nhân khẩu học, các nhà lãnh đạo kêu gọi cần có cách tiếp cận tập thể, toàn diện, liên thế hệ về việc làm, giáo dục, y tế và tài chính công.

Quang cảnh Hội nghị cấp cao Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương 2025.

Tầm nhìn Việt Nam

Những mục tiêu được thống nhất trên hoàn toàn phù hợp với lập trường và định hướng chiến lược của Việt Nam. Như Chủ tịch nước Lương Cường phát biểu tại hội nghị: Thế giới đang chuyển mình nhanh chóng bởi tiến bộ vượt bậc của khoa học công nghệ, cùng những biến động sâu sắc về văn hóa, xã hội và môi trường, đòi hỏi các nền kinh tế APEC phải chủ động thích ứng, tăng cường hợp tác để nắm bắt cơ hội và vượt qua thách thức.

Để thích ứng với sự phát triển nhanh chóng của AI và định hình mô hình tăng trưởng bao trùm, bền vững và nhân văn hơn, Chủ tịch nước Lương Cường đề xuất 5 định hướng lớn hợp tác cho APEC. Theo đó, các thành viên APEC cần hình thành tầm nhìn chiến lược chung về phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và phát huy vai trò tiên phong trong quản trị kinh tế số và AI, đặc biệt là xây dựng các chuẩn mực, quy tắc cần thiết để bảo đảm cân bằng giữa động lực phát triển của doanh nghiệp với quyền lợi chính đáng của người dân và tiến bộ xã hội cũng như cơ hội bình đẳng giữa các nền kinh tế. Ngoài ra, APEC cũng cần chú trọng xây dựng hạ tầng đồng bộ, bền vững và hệ sinh thái số an toàn, đáng tin cậy cho sự phát triển kinh tế số ở khu vực.

Chủ tịch nước khẳng định: Cần có niềm tin lẫn nhau - niềm tin vào hợp tác để xây dựng tương lai khu vực châu Á - Thái Bình Dương năng động, hiện đại, an toàn, hạnh phúc và thịnh vượng cho tất cả người dân.

Chia sẻ quan điểm của Việt Nam, Chủ tịch nước Lương Cường nhấn mạnh: Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là nền tảng cho giai đoạn phát triển mới gắn liền với tăng trưởng nhanh và bền vững; và "đổi mới sáng tạo là sự nghiệp của toàn dân, của toàn xã hội, đòi hỏi sự tham gia của mọi cấp, mọi ngành, cộng đồng doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế và của tất cả người dân".

Cân bằng chiến lược: đòi hỏi từ cục diện mới

Tuy nhiên, tại Busan, sự kiện tâm điểm đích thực thu hút sự chú ý của giới quan sát quốc tế lại là cuộc gặp song phương kéo dài 100 phút giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình - sự kiện không nằm trong chương trình nghị sự chính thức của APEC 2025. Cuộc gặp đánh dấu lần đầu tiên sau hơn 6 năm kể từ Hội nghị Thượng đỉnh G20 tại Osaka năm 2019, hai nhà lãnh đạo của hai cường quốc mới lại trực tiếp đối thoại.

Tổng thống Donald Trump đã có một chuỗi ngày bận rộn. Mặc kệ lưỡng viện Mỹ vẫn không thỏa thuận được dự thảo ngân sách mới và chính phủ liên bang vẫn tạm thời đóng cửa, ông tham dự Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 47 tại Jakarta, rồi bay sang Nhật Bản và Hàn Quốc - hành trình được xem là nhằm thể hiện nỗ lực khôi phục vai trò của Mỹ ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, đồng thời tạo nền tảng cho việc tái thiết quan hệ với Trung Quốc sau gần một thập niên cạnh tranh căng thẳng.

Cuộc "thương chiến Mỹ - Trung" vẫn tiếp tục gây ra những ảnh hưởng trầm trọng đối với guồng máy kinh tế toàn cầu. Cho đến thời điểm hai nhà lãnh đạo gặp nhau, mức thuế trung bình của Mỹ đối với hàng hóa Trung Quốc duy trì ở khoảng 60%, trong khi Bắc Kinh áp thuế trả đũa từ 20-30% đối với các mặt hàng nhập khẩu từ Mỹ. Kéo theo nó, là Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo tăng trưởng toàn cầu năm 2025 chỉ đạt 3,1%, trong khi thương mại hàng hóa suy giảm gần 1,2% so với năm trước do làn sóng chủ nghĩa bảo hộ lan rộng và chuỗi cung ứng toàn cầu tiếp tục đứt gãy. Không chỉ vậy, tình hình chính trị - an ninh toàn cầu cũng phủ những bóng đen u ám lên bầu không khí của cuộc hội đàm.

Do đó, khi cuộc hội đàm kết thúc và Tổng thống Mỹ Donald Trump hé lộ: Ông đã đồng ý giảm 10% thuế quan đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, qua đó đưa tổng mức thuế của Mỹ đối với hàng hóa Trung Quốc xuống còn khoảng 47%, đồng thời nói thêm rằng hai bên đã đạt được thỏa thuận kéo dài 1 năm về nguồn cung đất hiếm, có thể được gia hạn hằng năm, bởi "tất cả các vấn đề liên quan đến đất hiếm đã được giải quyết và điều này là vì lợi ích của cả thế giới", rõ ràng, dư luận quốc tế có cơ sở để tin rằng mối quan hệ giữa hai cường quốc kinh tế hàng đầu đã có những tiến triển tích cực.

Nói một cách ngắn gọn, đây là một điểm nhấn quan trọng, mở ra khả năng nối lại đối thoại chiến lược giữa Washington và Bắc Kinh sau thời gian dài gián đoạn. Tất cả các nền kinh tế trên thế giới, đặc biệt là ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, đều có thể được hưởng lợi từ sự "hạ nhiệt" đó.

Song, có lẽ vẫn là quá sớm nếu tin rằng "câu chuyện dài kỳ" này đã đi đến hồi kết. Nước Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump cũng như Trung Quốc đều nhận thức rất rõ về vị thế "nước lớn" của mình và cũng đều đang hướng đến những mục tiêu quan trọng nhằm củng cố hoặc phát triển vị thế ấy. Do đó, chuyện họ tiếp tục cạnh tranh chiến lược gay gắt, thông qua cách này hay cách khác, ở mức độ quyết liệt như thời gian qua hay chuyển sang "có kiểm soát" để tránh "lưỡng bại câu thương" vẫn là điều khó tránh khỏi.

Vì vậy, bên cạnh những cơ hội tiếp tục mở ra, Việt Nam nói riêng cùng các thành viên của khối ASEAN hay Diễn đàn APEC nói chung đều phải luôn tỉnh táo trước nguy cơ bị cuốn vào "những vùng nước xoáy", thông qua các đối sách chủ động và linh hoạt, đa phương hóa, đa dạng hóa và đa tầng hóa. Xét cho cùng, ở cục diện thế giới hiện tại, để tránh trở nên phụ thuộc, ngay cả những nền kinh tế phát triển như các thành viên Liên minh châu Âu cũng đang phải cố gắng mở rộng các lựa chọn cung ứng hay thị trường cho chính mình...

Mây Linh