Đi khám vô sinh, mờ mắt... phát hiện u tuyến yên khổng lồ

“U tuyến yên là một trong 4 loại u trong sọ hay gặp nhất. U đa phần là lành tính, nhưng khi xuất hiện có thể mất cân bằng nội tiết tố, chèn ép các mô não hay dây thần kinh xung quanh, gây ra các biến chứng chảy máu, suy tuyến yên, co giật...”, PGS.TS Đồng Văn Hệ, Phó giám đốc Bệnh viện Việt Đức cho biết.

Đi khám mờ mắt... không ngờ u tuyến yên

Khoa Sọ não Cột sống 2 Bệnh viện Đa khoa Xuyên Á đã tiếp nhận hai trường hợp bệnh nhân bị u tuyến yên lớn.

Bệnh nhân H.T.L (48 tuổi, Bình Định) thường xuyên bị đau nhức đầu, mệt mỏi... nhưng nghĩ đó là những biểu hiện của bệnh đau cột sống cổ chèn ép. Gần đây bà bị mờ mắt, đi khám chụp MRI phát hiện có khối u tuyến yên kích thước lớn 3cm gây chèn ép dây thần kinh thị giác.

Tương tự, ông N.V.H (74 tuổi, Cà Mau) cũng mắc u tuyến yên lớn với kích thước 3,1cm chèn ép dây thần kinh khiến ông mờ mắt, đau đầu hơn 6 tháng nay.

Thăm khám cho bệnh nhân u tuyến yên lớn gây mờ mắt - Ảnh BVCC

ThS.BS.CKII. Huỳnh Văn Vũ, Phó Trưởng khoa Sọ não Cột sống 2 Bệnh viện Đa khoa Xuyên Á cho biết, hai bệnh nhân này đều có khối u tuyến yên lớn với kích thước 3cm gây chèn ép thần kinh. Trước khi nhập viện, cả hai đều thấy mắt mờ nên đi khám mắt nhưng không tìm được nguyên nhân cho đến khi chụp MRI não.

PGS.TS Đồng Văn Hệ cho biết, u tuyến yên nằm ở hố yên (ở nền sọ ngay phía sau gốc mũi). Tuyến yên tiết nhiều nội tiết tố (hormone) quan trọng điều khiển nhiều tuyến nội tiết khác của cơ thể. U tuyến yên là một trong 4 loại u trong sọ hay gặp nhất (u di căn não, u màng não, u tế bào thần kinh đệm và u tuyến yên).

Theo nhiều nghiên cứu, cứ 10 người trưởng thành có 1 người bị u tuyến yên. Những phần lớn những khối u tuyến yên này rất nhỏ, không có triệu chứng lâm sàng và không cần thiết điều trị. Bệnh nhân u tuyến yên phải điều trị chiếm tỷ lệ thấp. Mỗi năm, Bệnh viện Việt Đức điều trị cho hơn 400 bệnh nhân.

Ca phẫu thuật cho bệnh nhân u tuyến yên - Ảnh BVCC

Theo PGS.TS Hệ, biểu hiện của u tuyến yên không đơn giản chỉ là đau đầu, mờ mắt. Bởi tuyến yên có nhiều loại tế bào tuyến khác nhau, mỗi loại tế bào một loại hormone tương ứng và tác động lên các cơ quan hay tuyến nội tiết khác của cơ thể, gây rối loạn các hoạt động.

Dấu hiệu rối loạn nội tiết: Tăng tiết prolactin khiến người bệnh bị mất kinh nguyệt, chậm kinh nguyệt, rối loạn kinh nguyệt, vô sinh, tiết sữa ở vú (mặc dù không có thai, không có kinh). Nhiều người đi chữa vô sinh nhiều năm mới phát hiện bị u tuyến yên. Nam giới có thể bị giảm ham muốn tình dục, giảm hoặc mất cương, bất lực.

Tăng tiết nội tiết tố tăng trưởng GH (growth hormone), khiến người bệnh bị to đầu, trán dô, cằm rộng, môi dày, da thô, bàn chân và ngón chân to, bàn tay và ngón tay to…

U tuyến yên tăng tiết ACTH gây bệnh Cushing. Người bệnh thường có dấu hiệu tăng cân, có vết rạn da ở bụng, đùi, tay… cơ nhẽo, bụng to, tay chân nhỏ.

Suy tuyến yên: Khối u tuyến yên chèn ép tế bào tuyến yên lành, làm suy tuyến yên, giảm tiết các nội tiết tố, gây các dấu hiệu như bất lực, vô sinh, rụng lông, mệt mỏi, da khô, chậm phát triển, chậm dậy thì ở trẻ em…

Đặc biệt, triệu chứng khởi phát suy tuyến yên thường diễn ra nhanh chóng, thậm chí đe dọa đến tính mạng gồm có: Đau đầu một cách dữ dội; Khó mở mí mắt, gây ra tình trạng nhìn đôi, cơ mặt tê liệt; Mất thị lực ngoại vi hay mất thị lực toàn bộ ở một hoặc cả hai mắt; Nôn, buồn nôn, tụt huyết áp do suy thượng thận cấp; Tính cách thay đổi do một trong những động mạch tại não (động mạch não trước) bị thu hẹp đột ngột.... Chứng suy tuyến yên là vấn đề nghiêm trọng cần nhanh chóng điều trị.

Một số trường hợp chảy máu trong u tuyến yên, có thể gây suy tuyến yên cấp với các dấu hiệu đau đầu dữ dội, nhìn mờ nhanh. Suy tuyến yên do u tuyến yên chảy máu là một cấp cứu ngoại khoa thần kinh cần phải xử trí nhanh, đúng và kịp thời.

Dấu hiệu rối loạn nhìn: Ước tính 40 – 60% người bị u tuyến yên sẽ đối mặt với tình trạng suy giảm thị lực (nhìn đôi hoặc mờ), tê bì mặt… do chèn ép dây thần kinh III, IV, V.

Dấu hiệu khối u chèn ép gây tăng áp lực trong sọ: U chèn ép gây tăng áp lực trong sọ như đau đầu, nôn, buồn nôn, rối loạn ý thức… thậm chí hôn mê.

Biểu hiện u tuyến yên - Ảnh BSCC

Đe dọa sức khỏe nghiêm trọng

PGS.TS Đồng Văn Hệ khẳng định, hiện nay các nhà khoa học chưa tìm ra nguyên nhân chính xác của u tuyến yên, chỉ có rất ít trường hợp bệnh nhân bị u tuyến yên do di truyền.

U tuyến yên thường không phải là ung thư nên không di căn đến các bộ phận khác của cơ thể, nhưng nếu không được chữa trị đúng cách, kịp thời, u tuyến yên có thể gây ra những vấn đề sức khỏe nặng nề.

Khi tăng trưởng, chúng có thể chèn ép lên các thần kinh và mạch máu quan trọng. Khối u phát triển sẽ dẫn đến tình trạng mất thị lực hoàn toàn, thần kinh thị giác bị hủy hoại nặng...

Khi khối u to ra đột ngột, tuyến yên sẽ bị tổn thương. Lúc này, khối u có thể ngăn cản quá trình cung cấp máu hoặc dẫn đến tình trạng chảy máu vào tuyến yên.

Ngoài ra, người bệnh có thể bị co giật, suy giảm nhận thức nếu khối u tuyến yên đè lên thùy thái dương giữa.

Hiện, có nhiều phương pháp được sử dụng để điều trị u tuyến yên. Khi khối u gây chèn ép thần kinh thị giác, người bệnh sẽ được chỉ định phẫu thuật để cắt bỏ khối u. Với đa số trường hợp, u tuyến yên được cắt bỏ qua đường mũi hoặc qua các xoang. Tuy nhiên, một số u không thể phẫu thuật qua các đường trên, mà phải mổ cắt bỏ u xuyên qua sọ.

Xạ trị được sử dụng để giảm thể tích khối u. Có thể phối hợp xạ trị với phẫu thuật hoặc sử dụng xạ trị đơn độc ở những bệnh nhân không thể phẫu thuật. Ngoài ra, người bệnh có thể sử dụng các loại thuốc giúp giảm thể tích khối u khi việc phẫu thuật ít có khả năng chữa khỏi.

PGS.TS Hệ nhấn mạnh, bản thân khối u hoặc việc cắt bỏ khối u có thể dẫn đến mất cân bằng nội tiết vĩnh viễn, người bệnh phải điều trị bằng liệu pháp bổ sung hormone suốt đời.

Cách phòng ngừa bệnh u tuyến yên

Để hạn chế nguy cơ mắc bệnh u tuyến yên, mỗi người cần áp dụng một số phương pháp dưới đây:

Áp dụng chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất, nhiều rau củ quả; Hạn chế dùng thuốc lá, bia, rượu, chất kích thích; Ngủ đủ giấc; Luyện tập thể dục đều đặn; Tránh stress và luôn giữ cho bản thân tinh thần thoải mái.

Đặc biệt, có thể làm xét nghiệm di truyền nếu cha/mẹ hoặc anh/chị/em bị u tuyến yên. Thăm khám sức khỏe thần kinh định kỳ cũng là cách hiệu quả đề phòng ngừa u tuyến yên.

Thúy Nga