Di sản trăm năm

Nếu tính từ tác phẩm đầu tiên Quyền của các dân tộc thuộc địa đăng trên Báo Nhân đạo (ngày 18/6/1919) đến tác phẩm cuối cùng Thư trả lời Tổng thống Mỹ đăng trên Báo Nhân Dân ngày 25/8/1969 thì Hồ Chí Minh đã làm báo cả cuộc đời, để lại hơn 2.000 bài báo các loại; cũng đã sáng lập ra 9 tờ báo: Người cùng khổ (Le Paria - năm 1922); Quốc tế nông dân (1924); Thanh niên (1925); Công nông (1925); Lính Kách mệnh (1925); Thân ái (1928); Đỏ (1929); Việt Nam độc lập (1941); Cứu quốc (1942). Hồ Chí Minh đã sử dụng khoảng 150 bút danh viết nên những tác phẩm báo chí xuất sắc bằng nhiều thứ tiếng: Anh, Pháp, Nga, Hán, Việt,... Các bài báo, bài trả lời phỏng vấn của Người còn xuất hiện trên nhiều tờ báo: Thiên Tân (Tờ báo Mỹ xuất bản tại Bắc Kinh - Trung Quốc, năm 1919), tờ Yi Chê Pao (Triều Tiên, năm 1919); Nhân đạo; Đời sống thợ thuyền; tập san Inprekor (tiếng Đức); Dân chúng (Pari); Tạp chí Cộng sản (Pháp, năm 1921); Tiếng Kèn; Ngọn lửa nhỏ (năm 1923); Sự thật; Tin tức (Liên Xô); Quốc tế nông dân (năm 1924); Thông tin quốc tế; Những vấn đề hòa bình và chủ nghĩa xã hội; Sự thật,...

Người khai sinh ra nền BCCMVN bằng việc sáng lập ra tờ Báo Thanh niên, số đầu ra ngày 21/6/1925. Ngày đó đã trở thành truyền thống của báo chí cách mạng Việt Nam. Trong hơn 200 số báo, Nguyễn Ái Quốc trực tiếp chỉ đạo 88 số đầu (từ tháng 6/1925 đến tháng 4/1927). Năm 1941, Hồ Chí Minh về nước trực tiếp lãnh đạo phong trào cách mạng, Người sáng lập ra tờ Việt Nam độc lập. Đối với Báo Nhân Dân, Hồ Chí Minh đã viết về các chủ đề cấp thiết trong lĩnh vực kinh tế - xã hội, công tác xây dựng Đảng, về người tốt, việc tốt, về đấu tranh chống Pháp và Mỹ. Các tác phẩm báo chí mà Hồ Chí Minh để lại cho chúng ta là một kho tàng đồ sộ, phong phú, bao gồm nhiều thể loại như chính luận, tiểu phẩm, truyện, ký và thơ - ở thể loại nào Người cũng tỏ ra là cây bút hàng đầu.

Khi tiếp một đoàn nhà văn Liên Xô năm 1957, Hồ Chí Minh nói: “Tôi là cây bút tiểu phẩm, nhà chính luận. Gọi là nhà tuyên truyền tôi cũng không tranh cãi, nhà cách mạng chuyên nghiệp là đúng nhất”. Tại Đại hội lần thứ hai Hội Nhà báo Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Về nội dung viết, mà các cô các chú gọi là “đề tài”, thì tất cả những bài Bác viết chỉ có một “đề tài” là: chống thực dân đế quốc, chống phong kiến địa chủ, tuyên truyền độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Duyên nợ của Bác đối với báo chí là như vậy đó”.

Lời tổng kết giản dị đó chứa đựng những tư tưởng lớn về báo chí. Đó là tư tưởng chiến lược của báo chí: chiến lược thực hiện mục tiêu chung của cách mạng vừa mở ra đường hướng mới cho sự phát triển của BCCMVN, mà tư tưởng cốt lõi là vận động và giáo dục quần chúng giác ngộ cách mạng, đoàn kết họ thành lực lượng to lớn trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người. Những tác phẩm báo chí chính luận của Người đã tác động to lớn đến thế hệ trẻ Việt Nam. Nhiều người đã giác ngộ cách mạng, dám dấn thân vào con đường cứu nước do tác động của các bài chính luận này. Sau này, những tác phẩm báo chí của Hồ Chí Minh cùng với Báo Thanh Niên, tác phẩm Đường Kách mệnh và những bài giảng của Hồ Chí Minh tại các lớp chính trị ở Quảng Châu, Trung Quốc đã góp phần tạo cơ sở lý luận và tổ chức cho việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1930.

Ban Chấp hành Hội Nhà báo Việt Nam tỉnh Sóc Trăng qua các thời kỳ Họp mặt nhân kỷ niệm 30 năm thành lập Hội. Ảnh: NGỌC HẢI

Trong những năm tháng đấu tranh giành lại được chính quyền, trong cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, ngòi bút chính luận của Hồ Chí Minh mở rộng hệ đề tài chống thực dân đế quốc, chống phong kiến địa chủ, tuyên truyền độc lập và chủ nghĩa xã hội thành hàng loạt các tên đề tài như xây dựng chính quyền, xây dựng Đảng, chiến lược, chiến thuật và nghệ thuật quân sự, xây dựng đời sống mới, xây dựng đạo đức mới, văn hóa mới, chống giặc “nội xâm”, đào tạo thế hệ cách mạng cho đời sau. Hồ Chí Minh đã kết hợp giữa vốn tri thức của nhân loại với văn hóa dân tộc, văn hóa phương Đông và phương Tây làm nền cho các bài báo. Những bài báo của Hồ Chí Minh thường có chiều sâu về tri thức xã hội, bề dày của văn hóa và trình độ điêu luyện về ngôn từ.

Hồ Chí Minh lựa chọn cho mình và dân tộc một phương thức hành động cách mạng hoàn toàn khác với các nhà cách mạng dân tộc đương thời, và Người cũng đã lựa chọn cho mình một phương thức hoạt động báo chí độc đáo. Đó là, trong bất cứ hoàn cảnh nào, điều kiện nào, Hồ Chí Minh vẫn luôn luôn coi hoạt động báo chí là quan trọng, coi báo chí là phương tiện chủ yếu để tuyên truyền, vận động và giáo dục quần chúng, là vũ khí sắc bén đấu tranh với quân thù.

Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của CMVN, là tài sản tinh thần vô giá của Đảng ta, nhân dân ta, dân tộc ta. Với hơn 50 năm hoạt động sáng tạo không ngừng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại di sản báo chí vô cùng to lớn và phong phú, trong đó thể hiện sinh động những quan điểm, tư tưởng của Người về cách mạng, về thời đại, về nhân dân, về kinh tế, chính trị, văn hóa và các lĩnh vực của đời sống xã hội. Di sản đó cũng thể hiện bản lĩnh tuyệt vời của ngòi bút, tài năng và sức sáng tạo của một nhân cách lớn, nhà báo cách mạng lớn - đó chính là “Tư tưởng Hồ Chí Minh về BCCMVN “.

Nội dung tư tưởng về BCCM của Hồ Chí Minh bao gồm những quan điểm toàn diện và sâu sắc của Người về vị trí, vai trò, chức năng và nhiệm vụ của báo chí chúng ta trong sự nghiệp cách mạng; về các tính chất cơ bản của báo chí mà chúng ta thường nói đến như tính chính trị, tính tư tưởng, tính chiến đấu, tính đảng, tính nhân dân (hay tính quần chúng), tính chân thật và tính khoa học...; về nghĩa vụ và trách nhiệm của người làm báo với tư cách là chiến sĩ trên mặt trận báo chí và là chiến sĩ tiên phong trong sự nghiệp cách mạng; về đạo đức báo chí và phong cách làm báo, viết báo...

Gần một thế kỷ qua, đến nay số lượng các cơ quan báo chí và đội ngũ làm báo đã trở nên vô cùng hùng hậu, với hơn 4 vạn người hoạt động trong lĩnh vực báo chí, trong đó gần hai mươi ngàn người được cấp thẻ nhà báo và khoảng hai mươi lăm ngàn người là hội viên Hội Nhà báo Việt Nam, đủ mọi loại hình báo chí từ truyền thống đến hiện đại, chúng ta tự hào đã có một nền báo chí theo kịp với sự phát triển của báo chí thế giới. Các thế hệ nhà báo cách mạng xứng đáng là những chiến sĩ xung kích trên mặt trận tư tưởng, văn hóa, như chính lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với những người làm báo cách mạng. Để phát huy vai trò, chức năng, nhiệm vụ, giữ vững tôn chỉ, mục đích, thì vấn đề văn hóa trong hoạt động báo chí phải được đặt lên hàng đầu. Trên “xa lộ thông tin”, BCCMVN phải giữ vững vai trò “truyền thông đại chúng chính thống”, hoàn thành trách nhiệm định hướng dư luận xã hội. Tiếp tục đẩy mạnh phong trào thi đua xây dựng cơ quan báo chí văn hóa và văn hóa người làm báo Việt Nam gắn với nội dung được nhấn mạnh trong bài viết của đồng chí cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng: “Phát huy hơn nữa truyền thống yêu nước và cách mạng vẻ vang, quyết tâm thực hiện thắng lợi mục tiêu phát triển đất nước Việt Nam ngày càng giàu mạnh, văn minh, văn hiến và anh hùng”.

Đất nước đang tiến bước mạnh mẽ tới những mục tiêu phát triển mới cũng là khi lịch sử đang đặt lên vai BCCMVN những sứ mệnh mới. Tư tưởng Hồ Chí Minh về BCCM luôn là chiếc “cẩm nang thần kỳ” cho những người lãnh đạo và quản lý báo chí, cho tất cả những ai coi báo chí như một trong những mặt trận xung kích trong công cuộc đấu tranh cách mạng của nhân dân ta vì độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, vì “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Nghiên cứu, học tập và làm theo tư tưởng Hồ Chí Minh về BCCMVN là trách nhiệm của tất cả những người làm báo, là một trong những động lực thúc đẩy sự nghiệp báo chí nước nhà tiếp tục thành công và ngày càng phát triển.

LÂM THANH