Di tích cấp tỉnh hang Ngườm Gảng - nơi phòng tuyến kiên cố, cản bước quân thù

Giữa lúc kháng chiến đang trên đà phát triển và giành được thắng lợi. Ngày 3/7/1949, Hội nghị đại biểu Đảng bộ tỉnh Cao Bằng lần thứ II được triệu tập tại đình chợ Nà Giàng. Nhưng do bị lộ tình hình căng thẳng, các đại biểu sơ tán lên hang Ngườm Gảng tiếp tục cuộc họp nhằm kiểm điểm việc thực hiện Chương trình công tác của Đại hội đại biểu lần thứ II đề ra và hoạch định chương trình công tác mới, nhằm đẩy nhanh cuộc kháng chiến thắng lợi.

Bậc thang dẫn xuống bên trong di tích lịch sử cấp tỉnh hang Ngườm Gảng.

Hội nghị đã kiện toàn Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh gồm 15 ủy viên chính thức và 2 dự khuyết. Đồng chí Bùi Bảo Vân tiếp tục được bầu làm Bí thư Tỉnh ủy và đồng chí Hoàng Đức Thạc (tức Lã) làm Phó Bí thư. Hội nghị cũng nhận định khả năng tàn quân Tưởng sẽ tràn vào biên giới Cao Bằng, câu kết với thực dân Pháp chống phá các mạng ta và cách mạng Trung Quốc. Do đó, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã có chủ trương chuẩn bị mọi mặt để đối phó với tàn quân Tưởng, đẩy mạnh mọi mặt hoạt động kháng chiến.

Trong lúc nhân dân đang gấp rút chuẩn bị thì ngày 18/12/1949, tàn quân Tưởng thuộc đạo quân Bạch Sùng Hy bị giải phóng quân Trung Quốc đánh đuổi chúng rút khỏi Hồ Nam, đã tràn qua biên giới vào Cao Bằng từ nhiều phía. Ngày 18/12/1949, khoảng 2.000 tên vượt qua Thủy Khẩu vào Tà Lùng, Quy Thuận huyện Phục Hòa (cũ). Chúng đến đâu cũng bị du kích ta chặn đánh diệt nhiều tên, thu nhiều vũ khí và quân trang quân dụng, buộc chúng phải chạy về Đông Khê.

Ngày 19/12/1949, khoảng 1.000 tên được trang bị nhiều vũ khí hiện đại do Vương Đình Kháng chỉ huy, tiến sát biên giới Hạ Lang, đến ngày 21/12/1949 chúng vượt sông Bắc Vọng qua Cách Linh, huyện Quảng Hòa (cũ) cũng bị quân ta chặn đánh diệt nhiều tên, thu nhiều vũ khí, quan trang, quân dụng, nhất là trận đánh ngày 23/12/1949 ở Phục Hòa đã gây cho địch nhiều thiệt hại, số còn sống sót chạy về Đông Khê.

Ngày 9/1/1950, có trên 3.000 tên của Bạch Sùng Hy, do tên Mã Hán Mần chỉ huy, tràn qua cửa khẩu Bình Mãng vào Sóc Giang, huyện Hà Quảng, định tiến thẳng về hướng thị xã Cao Bằng, đến làng Kép Ké bị quân ta chặn đánh, chúng quay về Sóc Giang lùng sục các vùng xung quanh. Đến ngày 14/1/1950, chúng tiến đến Nà Giàng, quân ta lợi dụng chỗ sơ hở và chủ quan của địch, sau một giờ chiến đấu ta tiêu diệt một bộ phận lớn quân địch. Phía Sóc Giang ta truy kích địch tới Đôn Chương, Bản Giới. Trong những ngày từ 15 - 18/1 địch đánh chiếm các đỉnh núi cao nhằm tiến sang Đào Ngạn, một bộ phận hướng về Luống Nọi để tiến về Nước Hai xuống thị xã Cao Bằng.

Tại đây chúng bị quân ta mai phục, từ núi Phia Đeng, hang Ngườm Gảng chặn đánh quyết liệt. Sau nhiều ngày quyết chiến tại Hà Quảng chúng không thể vượt qua để đi sang Mỏ Sắt về Nước Hai (Hòa An) và thị xã Cao Bằng. Đi đến đâu chúng cũng bị quân ta chủ động tiến công gây thiệt hại lớn. Chúng phải bỏ lại hàng trăm lừa, ngựa, nhiều súng đạn và xác chết. Số còn lại một số phải tạt ngang lên Lục Khu sang phố Trà Lĩnh, một số phải rút về cố thủ ở Sóc Giang, ý định dựa vào Pháp để cứu vãn tình thế.

Ba lần tàn quân Tưởng tràn vào tỉnh đã bị quân và dân ta tiêu diệt hơn 1.000 tên. Ý định dựa vào Pháp của chúng không thực hiện được, quân Pháp lại càng thêm hoang mang. Qua thực tế chiến đấu và chiến thắng quân Pháp và quân Tưởng, tinh thần quân và dân toàn tỉnh càng thêm phấn khởi và có những bước trưởng thành rõ rệt. Nhân dân yên tâm phấn khởi, tích cực xây dựng hậu phương vững chắc, làm chỗ dựa cho cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ở Cao Bằng.

Hang Ngườm Gảng còn là nơi hoạt động bí mật của các cán bộ cách mạng thời kỳ 1945 -1954. Trong thời gian hoạt động tại vùng này đồng chí Phạm Văn Đồng và các đồng chí lãnh đạo Trung ương đã nhiều lần đi lại từ Khuổi Slấn đến hang Ngườm Gảng gặp gỡ, chỉ đạo cán bộ bí mật hoạt động cách mạng.

Phía cửa hang được bao phủ bởi cây cối và thảm thực vật khá đa dạng, nhìn từ xa khó phát hiện địa điểm hang Ngườm Gảng.

Di tích hang Ngườm Gảng khá rộng nằm sâu trong lòng núi, cửa hang được bao phủ bởi cây cối và thảm thực vật khá đa dạng, nhìn từ xa khó phát hiện địa điểm đó cửa hang. Hang có một cửa chính xuống hang và một cửa phụ thông gió ngay sát bên phải đường xuống hang chính, hang có 3 tầng khác nhau với tổng chiều dài khoảng trên 60 m thoai thoải dần sâu xuống đáy hang. Hang có giá trị thẩm mỹ với cửa rộng, vòm cao thoáng, bên trong phân thành 3 khoang tương đối bằng phẳng khô ráo. Hai bên tường hang có nhiều nhũ đá đẹp.

Từ căn cứ cách mạng bí mật, nơi các cán bộ cách mạng đã từng hội tụ ý chí để vạch ra đường đi nước bước cho cuộc kháng chiến, đến vai trò là phòng tuyến kiên cố, chặn đứng bước tiến của tàn quân Tưởng, hang Ngườm Gảng đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình một cách trọn vẹn. Di tích Hang Ngườm Gảng ngày nay không chỉ là một địa điểm tham quan mà còn là bài học sống động về tinh thần đoàn kết, về ý chí không lùi bước trước bất kỳ thử thách nào. Di tích luôn là nguồn cảm hứng, là bài học truyền thống cách mạng quý báu cho các thế hệ mai sau tiếp tục gìn giữ và phát huy.

Xuân Lam