Dị ứng thức ăn làm sao để nhận biết?

Sốc phản vệ nguy kịch sau khi ăn tôm

Các bác sĩ Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Giang vừa xử trí thành công ca bệnh bị phản vệ sau khi ăn tôm. Bệnh nhân tên là N.T.H. (71 tuổi, trú tại TP Hà Giang) vào viện trong tình trạng khó thở, lưỡi sưng phù nhiều, chèn ép vào đường thở.

Người nhà bệnh nhân cho biết, cùng ngày vào viện thì bệnh nhân có ăn tôm, sau đó xuất hiện đau tức nghẹn vùng cổ, lưỡi sưng phù nhanh chóng, che lấp hết khoang miệng, bệnh nhân khó thở nhiều.

Bệnh nhân lúc vào viện trong tình trạng khó thở cấp, nguy cơ ngạt thở do chèn ép có thể ngừng thở bất cứ lúc nào. Ngay lập tức các bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng và răng hàm mặt đã được tập hợp để cùng xử trí bệnh nhân.

Sau khi hội chẩn, các chuyên khoa thống nhất chẩn đoán: Phản vệ tại chỗ mức độ nguy kịch, có thể phải mở khí quản cấp trong tình trạng chèn ép đường thở tăng.

Bệnh nhân được xử trí theo phác đồ điều trị phản vệ. Sau 1 giờ tình trạng của bệnh nhân đã cải thiện, lưỡi đỡ sưng phù, đỡ khó thở. Sau 12 giờ điều trị bệnh nhân đã trở về trạng thái bình thường.

Nguyên nhân gây dị ứng thức ăn

Nguyên nhân gây tình trạng dị ứng thức ăn thường là do trong các loại thực phẩm có chứa nhiều histamin và những chất hóa học trung gian làm giãn mao mạch, thoát huyết tương... Kết quả là làm các chất đọng lại trong cơ thể và gây phù nề.

Theo nghiên cứu những chất thường dễ gây ra dị ứng thức ăn là protein có nguồn gốc động vật hoặc thực vật. Bởi các loại protein này thường bền với nhiệt, khi nấu ở thiệt độ cao, chúng vẫn giữ được cấu trúc ban đầu hoặc các enzyme tiêu hóa không phân hủy được các protein này nên dễ gây dị ứng.

Khi hệ thống miễn dịch xác nhận nhầm các chất trong thức ăn là có hại, chúng sẽ giải phóng ra kháng thể IgE nhằm vô hiệu hóa các chất này gây ra tình trạng dị ứng.

Một số phản ứng dị ứng không qua trung gian IgE thường biểu hiện trên đường tiêu hóa.

Trẻ em thường dễ bị dị ứng thức ăn hơn so với người lớn.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ gây dị ứng thức ăn

Tuổi tác: Trẻ em thường dễ bị dị ứng với thức ăn hơn so với người lớn, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ mới biết đi. Có ý kiến cho rằng nguyên nhân là do hệ miễn dịch của trẻ phát triển chưa hoàn thiện và dễ phản ứng với các yếu tố lạ trong thực phẩm.

Di truyền: Một số trường hợp dị ứng thức ăn là do di truyền, con cái có nguy cơ cao bị dị ứng với một loại thức ăn nào đó nếu bố mẹ chúng cũng dị ứng.

Thói quen: Thói quen ăn uống không khoa học thường dễ dẫn đến tình trạng dị ứng thực phẩm. Một số thực phẩm dễ gây dị ứng như hải sản, các loại hạt, sữa, trứng…

Ngoài ra, các yếu tố môi trường như không khí, nguồn nước cũng có thể gây ảnh hưởng đến tình trạng dị ứng thực phẩm ở người.

Biểu hiện của dị ứng thức ăn

Dị ứng thức ăn có biểu hiện rất đa dạng, phức tạp và phụ thuộc vào độ tuổi, loại thức ăn, tình trạng sức khỏe...

Các dấu hiệu dị ứng phổ biến nhất khi bị dị ứng thức ăn qua trung gian IgE là:

Dị ứng thức ăn nổi mề đay: Biểu hiện lâm sàng trên da hay gặp nhất, thường xuất hiện sau ăn một vài phút tới 1 giờ và biến mất sau một thời gian nhất định.

Viêm mũi/viêm kết mạc dị ứng: Thường xuất hiện kèm theo các triệu chứng toàn thân. Bệnh nhân thường cảm thấy ngạt mũi, ngứa mũi, chảy nước mũi, ho... kèm theo đỏ mắt, ngứa mắt, chảy nước mắt... Tình trạng này thường xảy ra sau khi ăn một vài phút tới 1 giờ.

Biểu hiện tại đường tiêu hóa: Các triệu chứng hay gặp bao gồm buồn nôn, nôn, đau bụng... xuất hiện sau ăn 1 phút đến 2 giờ. Có thể tiêu chảy sau 2 - 6 giờ sau đó.

Sốc phản vệ do thức ăn: Tình trạng này chiếm tới 50% các trường hợp sốc phản vệ tại phòng cấp cứu. Bệnh nhân thường có dấu hiệu khó thở, tụt huyết áp nhanh, rối loạn nhịp tim, mất ý thức và có thể tử vong nếu không nhanh chóng được cấp cứu. Các tác nhân thường dễ gây sốc phản vệ là lạc, đậu, hải sản...

Viêm da dị ứng: Có tới 40% trẻ em bị viêm da dị ứng là do mẫn cảm với đồ ăn.

Hen phế quản: Hay gặp ở những công nhân làm việc lâu trong nhà máy sản xuất thực phẩm.

Tóm lại: Thông thường phản ứng dị ứng thường xảy ra sau khi ăn từ nửa giờ đến 1 giờ. Nếu điều trị sớm và đúng phương pháp, các triệu chứng có thể hết sau 2 - 3 ngày.

Tùy thuộc vào mức độ dị ứng và triệu chứng cụ thể, bệnh nhân có thể được chỉ định sử dụng thuốc theo phác đồ điều trị dị ứng thức ăn để các triệu chứng được cải thiện.

Để phòng dị ứng thức ăn chúng ta không ăn thực phẩm bị hoặc nghi ngờ bị dị ứng.

Đây vừa là cách điều trị vừa là các phòng tránh tốt nhất cho người bị dị ứng thức ăn. Người có cơ địa dễ dị ứng nến tránh ăn thực phẩm lạ, thực phẩm dễ gây dị ứng. Khi ăn đồ ăn bên ngoài, đồ ăn đóng hộp... nên tìm hiểu kĩ thành phần trong thức ăn. Tốt nhất là nên tự chuẩn bị đồ ăn cho mình.

BS. Nguyễn Thị Mai