Đi xuất khẩu lao động, đóng bảo hiểm xã hội thế nào?

Tôi từng đi xuất khẩu lao động tại Đức và đã về nước. Sắp tới tôi dự định quay lại Đức làm việc. Xin hỏi, khi làm việc tại Đức, tôi có thể tham gia BHXH được không? Mức đóng như thế nào và sau khi về Việt Nam có thể tiếp tục tham gia BHXH trong nước hay không?

Bạn đọc Đỗ Phước (TP.HCM)

Giải đáp thắc mắc trên, luật sư Nguyễn Đình Thế, Đoàn Luật sư TP.HCM, trả lời như sau:

Trường hợp phải đóng BHXH bắt buộc

Theo điểm g khoản 1 Điều 2 Luật BHXH 2024, người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng quy định tại Luật Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm bắt buộc, trừ trường hợp điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên có quy định khác.

Cụ thể, khoản 2 Điều 2 Nghị định 115/2015 quy định, người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng quy định tại Luật Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng phải tham gia BHXH bắt buộc trong các trường hợp sau:

Thứ nhất, hợp đồng đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài với doanh nghiệp hoạt động dịch vụ đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài, tổ chức sự nghiệp được phép đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài.

Thứ hai, hợp đồng đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài với doanh nghiệp trúng thầu, nhận thầu hoặc tổ chức, cá nhân đầu tư ra nước ngoài có đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài.

Thứ ba, hợp đồng đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hình thức thực tập nâng cao tay nghề với doanh nghiệp đưa người lao động đi làm việc theo hình thức thực tập nâng cao tay nghề.

Thứ tư là hợp đồng cá nhân.

Tuy nhiên, theo điểm g khoản 1 Điều 6 Luật Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, người lao động không phải đóng BHXH hoặc thuế thu nhập cá nhân hai lần ở Việt Nam và ở nước tiếp nhận lao động nếu giữa hai nước đã ký hiệp định về BHXH hoặc hiệp định tránh đánh thuế hai lần.

Hiện Việt Nam đã ký kết Hiệp định song phương với Hàn Quốc về chính sách BHXH (có hiệu lực và được áp dụng từ ngày 01-01-2024).

Như vậy, về nguyên tắc, người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng thuộc diện phải đóng BHXH bắt buộc. Tuy nhiên, nếu Việt Nam và nước tiếp nhận lao động đã ký hiệp định về BHXH, thì người lao động không phải đóng BHXH hai lần, nghĩa là đã đóng ở nước ngoài thì không cần đóng ở Việt Nam.

Người đi xuất khẩu lao động vẫn thuộc diện đóng bảo hiểm bắt buộc, trừ trường hợp Việt Nam và nước tiếp nhận lao động có ký hiệp định về BHXH. Ảnh: THUẬN VĂN

Mức đóng, phương thức đóng

Tại khoản 2 Điều 33 Luật BHXH 2024, mức đóng BHXH đối với người lao động đi làm việc ở nước ngoài là 22% tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc, toàn bộ được đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất.

Về phương thức đóng, người lao động nộp cho cơ quan BHXH theo chu kỳ 03 tháng, 06 tháng, 12 tháng một lần hoặc đóng trước một lần cho toàn bộ thời gian của hợp đồng lao động ở nước ngoài. Thời hạn chậm nhất để nộp là ngày cuối cùng của tháng kế tiếp sau kỳ đóng.

Trường hợp đóng qua doanh nghiệp, tổ chức sự nghiệp đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài thì doanh nghiệp, tổ chức sự nghiệp thu, nộp BHXH cho người lao động và đăng ký phương thức đóng cho cơ quan BHXH.

Trường hợp người lao động được gia hạn hợp đồng hoặc ký hợp đồng mới ngay tại nước tiếp nhận, thì tiếp tục thực hiện đóng BHXH theo các phương thức nêu trên cho thời gian được gia hạn hoặc hợp đồng mới; hoặc có thể truy đóng sau khi về nước.

Theo quy định tại khoản 4 Điều 8 Luật BHXH năm 2024, người lao động làm việc ở nước ngoài có thể được cộng dồn thời gian tham gia BHXH ở Việt Nam và ở nước ngoài để xét điều kiện hưởng chế độ, nếu giữa hai quốc gia có ký kết điều ước quốc tế hoặc hiệp định về BHXH.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng mức hưởng tại Việt Nam chỉ được tính trên phần thời gian người lao động đã đóng BHXH trong nước. Thời gian đã đóng BHXH ở nước ngoài không dùng để tính mức hưởng ở Việt Nam, nhưng vẫn được cộng vào tổng thời gian tham gia để xác định điều kiện đủ năm hưởng lương hưu.

Khi trở về Việt Nam, người lao động có thể tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tự nguyện, giúp bảo lưu và nối tiếp thời gian đã tham gia trước đó, miễn là Việt Nam và nước người đó từng làm việc có hiệp định hoặc quy định tương đương.

Ví dụ: Một người đóng BHXH 10 năm tại Việt Nam và 5 năm ở nước ngoài (nước có ký hiệp định với Việt Nam), thì tổng thời gian tham gia BHXH là 15 năm, xét đủ điều kiện để xét hưởng lương hưu.

Tuy nhiên, mức lương hưu ở Việt Nam chỉ được tính dựa trên 10 năm đóng BHXH trong nước, còn 5 năm ở nước ngoài sẽ do hệ thống BHXH của quốc gia đó chi trả theo quy định riêng hoặc theo nội dung của hiệp định giữa hai nước.

THẢO HIỀN