Điểm du lịch nổi tiếng ở Lào có nguy cơ mất danh hiệu Di sản Thế giới

Dãy nhà xây bằng gạch mang kiến trúc thuộc địa ở Luang Prabang. Ảnh: Discovery Laos.

Nằm giữa sông Mekong và sông Nam Khan, Di sản Thế giới được UNESCO công nhận - Luang Prabang - là điểm đến đẹp như tranh vẽ, kết hợp hài hòa giữa vẻ đẹp tự nhiên và kiến trúc Lào - Pháp quyến rũ.

Ở đây, du khách có thể bắt gặp các nhà sư trong bộ cà sa màu cam rực rỡ đi ngang qua hàng cột quét vôi trắng, trong khi thuyền đuôi dài lướt trên mặt nước giữa những ngọn đồi trồng cây gỗ nhiệt đới.

Tuy nhiên, dưới vẻ bề ngoài cổ kính của thị trấn là nỗi lo ngày càng tăng của người dân địa phương và các nhà bảo tồn, theo Nikkei Asia.

Báo cáo gần đây của UNESCO đã chỉ ra nhiều vấn đề đáng lo ngại mà, nếu không được giải quyết, có thể khiến Luang Prabang mất đi danh hiệu Di sản Thế giới.

Có thể bị loại khỏi danh sách

Những lo ngại này xuất phát từ xu hướng phát triển mới trong khu phố cổ được bảo tồn, dẫn đến mất đi một số ngôi nhà và công trình kiến trúc truyền thống. Ngoài ra, tình trạng quá tải du lịch và xói mòn đời sống văn hóa cũng gây ra vấn đề.

Một ngôi nhà không nằm trong danh sách bị phá bỏ để nhường chỗ cho khu phát triển mới ở Luang Prabang. Ảnh: Oliver Raw.

Cụ thể, một số người dân lo ngại việc xây dựng cây cầu trên sông Nam Khan, thay thế cầu tre được tái xây dựng vào mỗi mùa khô, tác động tiêu cực về mặt thị giác.

Báo cáo cũng lưu ý việc xây dựng đập thủy điện Luang Prabang cách thượng nguồn 25 km và nhấn mạnh việc cần đánh giá đúng đắn tác động mà nó có thể gây ra đối với "giá trị nổi bật toàn cầu" của địa điểm.

Minja Yang, cựu phó giám đốc Trung tâm Di sản Thế giới UNESCO, lo ngại điều này có thể biến thị trấn cổ ven sông thành thị trấn ven hồ.

“Nếu con đập thứ hai (Luang Prabang) được xây dựng, tôi tin rằng Luang Prabang có thể bị loại khỏi danh sách”, ông nói.

Một nhân viên chính quyền địa phương cho biết ông lo ngại thị trấn sẽ biến mất khỏi danh sách Di sản Thế giới.

“UNESCO đã đề ra cho chúng tôi nhiều quy tắc để tuân theo, nhưng bây giờ chúng tôi đang làm ngược lại”, ông nói với Nikkei Asia.

Cái giá

Được đặt theo tên bức tượng Phật vàng Phra Bang, món quà mà vua Fa Ngum nhận được vào thế kỷ XIV, Luang Prabang là một trong những thị trấn cổ nhất ở Lào, có lịch sử hàng nghìn năm.

Trải qua năm tháng, Luang Prabang vẫn giữ được nét kiến trúc của mình. Cùng với vị trí, khung cảnh ven sông, nó được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới vào năm 1995.

Ngày nay, hơn 600 tòa nhà và 183 vùng đất ngập nước được bảo vệ theo điều khoản thỏa thuận UNESCO. Mức sống dần được cải thiện, trong khi thị trấn được “trẻ hóa” khi giới trẻ trở về làm việc trong lĩnh vực du lịch đang phát triển.

Một người lái thuyền trên sông Mê Kông gần địa điểm đập thủy điện Luang Prabang mới ở Lào. Ảnh: Oliver Raw.

Dù vậy, những lợi ích này đi kèm với cái giá. Số lượng khách du lịch tới đây tăng gấp 10 trong 2 thập kỷ qua, với gần 800.000 lượt khách nước ngoài trong 3 quý đầu tiên của năm 2023.

Do giá bất động sản tăng cao, nhiều người dân địa phương đã chọn cách bán hoặc cho thuê nhà rồi chuyển ra ngoài.

Với ít người dân địa phương hỗ trợ hơn, các tu viện đã phải thu hẹp quy mô, trong khi lễ khất thực nổi tiếng ngày nay giống cảnh tượng du lịch hơn.

Trong buổi lễ gần đây, số lượng người khất thực nước ngoài thậm chí đông hơn người Lào, trong khi những người bán hàng rong bán xôi với giá cao cho khách du lịch.

Mối lo ngại

Mặc dù nhìn chung, người dân địa phương hài lòng với cách danh hiệu UNESCO giúp nâng cao hình ảnh thành phố, nó cũng là nguyên nhân gây ra chỉ trích.

Ngoài việc chi phí sinh hoạt tăng cao, phàn nàn phổ biến nhất là về hạn chế không cho phép chủ sở hữu thay đổi tòa nhà nằm trong danh sách, cùng việc thiếu hỗ trợ tài chính để bảo dưỡng công trình.

Tùy thuộc vào cấp độ của di sản, những thay đổi nhỏ có thể được phép hoặc không được phép dù chỉ một chút, trong khi bất cứ sự phát triển mới đều phải được sự chấp thuận từ Văn phòng Di sản Thế giới tại địa phương.

“Nếu người ta muốn phá bỏ ngôi nhà cũ của mình và xây ngôi nhà hiện đại hơn, tại sao họ lại không nên làm vậy?”, một nhà điều hành tour du lịch cho biết.

Luang Prabang là thành phố đẹp như tranh vẽ dọc sông Mê Kông. Ảnh: Oliver Raw.

Dẫu vậy, nhiều người dân địa phương lo lắng hơn về điều gì sẽ xảy ra nếu nơi này bị loại khỏi danh sách của UNESCO.

Trung Quốc đã đầu tư rất nhiều vào đây, mở từ cửa hàng nhỏ đến khách sạn lớn. Với việc khai trương tuyến đường sắt Lào - Trung vào năm 2023 - kết nối Côn Minh của Trung Quốc với Viêng Chăn chỉ trong vài giờ - khoản đầu tư đó sẽ tăng lên.

Trong bối cảnh đó, một số người dân địa phương coi những hạn chế do thỏa thuận UNESCO quy định là “bức tường thành”.

“Nhờ có đường sắt, nhiều người Trung Quốc sẽ đến đây mua bất động sản và đất đai”, một chủ doanh nghiệp địa phương cho biết. "Họ có rất nhiều tiền. Ở Viêng Chăn họ xây những tòa nhà lớn. Nhưng chúng tôi không muốn điều đó ở đây".

Cuộc họp của Ủy ban Di sản Thế giới vào tháng 7 có thể sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định tương lai của Luang Prabang, với khả năng thị trấn được đặt vào danh sách "có nguy cơ".

"Nếu mất đi danh hiệu Di sản Thế giới, những dự án thiếu suy xét như trung tâm thương mại và sòng bạc nhằm vào một số nhóm du khách mà chúng tôi từng thành công trong việc ngăn chặn, giờ đây sẽ phải chịu nhượng bộ trước các lợi ích nhóm khác nhau”, Yang cho biết.

Minh An