Điện mặt trời mái nhà khu công nghiệp: Vì sao khó phát triển?

Cần hoàn thiện chính sách phát triển điện mái nhà trong khu công nghiệp. Ảnh minh họa: INT

Điện mặt trời mái nhà khi được triển khai với quy mô lớn và tập trung, không chỉ giúp các doanh nghiệp tự chủ nguồn điện, ổn định giá điện còn tiết giảm chi phí sản xuất và vận hành, nâng cao năng lực cạnh tranh. Nhưng thực tế vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc.

Doanh nghiệp gặp “khó”

Tại diễn đàn “Thúc đẩy năng lượng xanh trong khu công nghiệp - Giải pháp cho doanh nghiệp triển khai hiệu quả”, ông Nguyễn Ngọc Trung - Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế ngành, Ban Chính sách, chiến lược Trung ương cho rằng, Việt Nam hiện có khoảng 419 khu công nghiệp đã được thành lập, trong đó 381 khu đang hoạt động và khoảng 900 cụm công nghiệp được quy hoạch, trong đó 700 cụm đã đi vào hoạt động, với khoảng trên 40.000 doanh nghiệp đang hoạt động.

Với lợi thế diện tích mái nhà xưởng rộng lớn và nhu cầu tiêu thụ điện cao tập trung, tiềm năng khai thác điện mặt trời áp mái tại các khu, cụm công nghiệp là rất lớn, có thể lên tới 12 - 20 GWP, tương đương công suất của khoảng trên 10 nhà máy nhiệt điện than cỡ lớn. Đây là một nguồn điện xanh khổng lồ ngay trong lòng các khu công nghiệp mà chúng ta hoàn toàn có thể tự sản xuất, tự tiêu thụ.

Việc lắp đặt điện mặt trời áp mái giúp doanh nghiệp giảm chi phí điện năng trong dài hạn, tạo dựng hình ảnh xanh, nâng cao giá trị thương hiệu. Còn đối với hệ thống điện quốc gia, giúp giảm áp lực cho lưới điện, bổ trợ và ổn định nguồn cung, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng.

Mặc dù có nhiều tiềm năng và được kỳ vọng cao, việc triển khai năng lượng xanh, đặc biệt là điện mặt trời áp mái, hiện vẫn đang gặp không ít khó khăn, vướng mắc. Theo ông Hoàng Quang Phòng - Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), mặc dù chủ trương của Đảng, Chính phủ đã rõ, tuy nhiên, đến nay doanh nghiệp trong khu công nghiệp vẫn gặp khó khăn khi đầu tư, lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà do chưa có quy định cụ thể.

Các thủ tục, văn bản hướng dẫn từ các Bộ, ngành chưa được rõ ràng, nhất quán. Doanh nghiệp muốn lắp đặt, sử dụng điện mặt trời mái nhà còn loay hoay chưa biết áp dụng theo quy định nào.

Ông Trung nhấn mạnh, những vướng mắc hiện nay là hành lang pháp lý thời gian qua còn chưa đồng bộ, rõ ràng. Việc thiếu quy định cụ thể đã khiến doanh nghiệp gặp vướng mắc trong khâu đăng ký, đấu nối, vận hành hệ thống. Nhiều dự án đã phải tạm dừng chờ hướng dẫn, làm lỡ nhịp đầu tư.

Cùng với đó, gánh nặng chi phí đầu tư ban đầu cũng là rào cản lớn, nhất là đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Việc lắp đặt hệ thống điện mặt trời áp mái đòi hỏi vốn đầu tư nhiều tỷ đồng cho mỗi MW, khiến không ít doanh nghiệp dù muốn cũng khó thu xếp nguồn lực tài chính.

Hơn nữa, cơ sở hạ tầng kỹ thuật tại nhiều khu công nghiệp chưa sẵn sàng cho việc tích hợp nguồn điện phân tán. Hệ thống lưới điện nội bộ của một số khu công nghiệp còn yếu, thiếu các thiết bị đo đếm và điều khiển hai chiều hiện đại, dẫn đến lo ngại về an toàn vận hành.

Ngoài ra, nhận thức và kỹ năng về phát triển, quản lý hệ thống năng lượng xanh của một bộ phận doanh nghiệp còn hạn chế; không ít doanh nghiệp e ngại rủi ro công nghệ mới hoặc chưa đánh giá đúng lợi ích dài hạn của việc đầu tư năng lượng sạch.

Cần giải pháp thiết thực

Trong bối cảnh nhu cầu tiêu thụ điện tăng mạnh và mục tiêu phát triển năng lượng sạch được đẩy nhanh, điện mặt trời mái nhà trong khu công nghiệp đang nổi lên như một hướng đi chiến lược.

Không chỉ giúp các khu công nghiệp chủ động hơn về nguồn cung ứng điện, giảm chi phí vận hành, mô hình này còn góp phần thực hiện đồng thời nhiều mục tiêu quan trọng.

Tuy nhiên, dù được đánh giá là giải pháp năng lượng xanh khả thi nhưng rào cản từ khung pháp lý chưa rõ ràng, chi phí đầu tư ban đầu cao khiến tiềm năng điện mặt trời mái nhà còn nhiều vướng mắc.

Chia sẻ với báo chí, ông Vũ Quốc Nghị - Trưởng Ban phụ trách các Khu công nghiệp tỉnh Hưng Yên cho biết, Hưng Yên có 10 khu công nghiệp đang hoạt động và tiếp nhận được khoảng 660 dự án đầu tư với tổng vốn đầu tư đăng ký trên 9 tỷ USD.

Trong đó, có gần 500 dự án đã đưa vào hoạt động sản xuất kinh doanh. Trong số các dự án đi vào hoạt động, nhiều dự án thuộc nhóm ngành tiêu thu điện năng lớn như các dự án sản xuất gang thép, các dự án sản xuất thiết bị vệ sinh, các dự án dệt nhuộm… đã tạo áp lực không nhỏ đến khả năng cung cấp điện đảm bảo hoạt động sản xuất ổn định cho các dự án.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh đã có 21 doanh nghiệp đang hoạt động trong các khu công nghiệp được chấp thuận lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà, với tổng công suất trên 25 MW.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà nêu trên mới đáp ứng một phần nguồn năng lượng phục vụ sản xuất của chính doanh nghiệp theo hình thức tự sản, tự tiêu, chưa đấu nối điện lên hệ thống điện quốc gia cũng như cung cấp điện cho các doanh nghiệp khác.

“Chính sách ưu đãi đầu tư đối với các dự án phát triển điện năng lượng mới chủ yếu tập trung vào ưu đãi miễn giảm tiền thuê đất, trong khi các dự án đầu tư trong KCN không trực tiếp thuê đất của Nhà nước mà thông qua chủ đầu tư hạ tầng KCN, nên chưa đủ sức hấp dẫn, chưa tạo động lực để các nhà đầu tư quyết tâm đầu tư chuyển dịch sang năng lượng xanh, sử dụng điện mặt trời mái nhà tại các nhà máy”, ông Nghị cho biết.

Đề xuất giải pháp để các nhà máy trong khu công nghiệp tiếp cận được nguồn năng lượng xanh, chuyên gia Trần Minh Phong cho rằng, Chính phủ cần hoàn thiện khung pháp lý, ban hành các cơ chế, chính sách rõ ràng, minh bạch và ổn định để khuyến khích đầu tư vào năng lượng tái tạo.

Bên cạnh đó, đơn giản hóa các thủ tục hành chính liên quan đến cấp phép, đấu nối, mua bán điện năng lượng tái tạo. Xây dựng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật cụ thể cho các hệ thống năng lượng tái tạo.

Bảo Hân