Điều chỉnh quy hoạch năng lượng: Bước then chốt bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia

Hội thảo “Điều chỉnh Quy hoạch Tổng thể về Năng lượng Quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050

Điều chỉnh quy hoạch trong bối cảnh nhiều thay đổi lớn

Trước yêu cầu mới, ngày 11/12, Bộ Công thương đã tổ chức hội thảo “Điều chỉnh Quy hoạch Tổng thể về Năng lượng Quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050” nhằm làm rõ định hướng và yêu cầu đặt ra cho lần điều chỉnh này.

Tại sự kiện, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long nhấn mạnh sự đặc biệt của quy hoạch khi Luật Quy hoạch sửa đổi vừa được ban hành, tạo ra nhiều khác biệt so với các kỳ trước. Theo ông Long, đây có thể là quy hoạch đầu tiên được triển khai ngay sau khi luật mới có hiệu lực, vì vậy cơ quan lập quy hoạch phải nghiên cứu kỹ luật, phối hợp chặt chẽ với cơ quan soạn thảo để ban hành hướng dẫn nhằm bảo đảm trình tự và thủ tục đúng quy định.

Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Long cho biết, năm 2025 Bộ Chính trị ban hành bảy nghị quyết quan trọng, bao trùm nhiều lĩnh vực từ khoa học, công nghệ đến phát triển kinh tế tư nhân. Trong đó, Nghị quyết 70-NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia được xem là “kim chỉ nam hành động” cho ngành năng lượng, phù hợp giai đoạn Việt Nam hướng tới mục tiêu tăng trưởng hai con số. Ngoài ra, việc sắp xếp lại mô hình chính quyền địa phương hai cấp khiến nhiều địa phương phải phân bổ lại không gian phát triển, kéo theo thay đổi trong nhu cầu năng lượng nội vùng. Những kết luận quan trọng của Bộ Chính trị như Kết luận 16 về phát triển dầu khí, xăng dầu hay Quyết định điều chỉnh Quy hoạch điện VIII ban hành tháng 4/2025 cũng phải được tích hợp vào đề án lần này.

Theo Thứ trưởng, Bộ Công Thương đã triển khai công tác điều chỉnh từ sớm nhưng do phụ thuộc vào nhiều yếu tố nên quá trình lập quy hoạch cần bước đi phù hợp. Bản đầu tiên của quy hoạch điều chỉnh dự kiến sớm trình lãnh đạo bộ trong những ngày tới.

Tổng quan về đề án điều chỉnh, Phó Viện trưởng Viện Năng lượng Lê Việt Cường cho biết, đề án được xây dựng bởi nhóm chuyên gia của Viện Năng lượng, Viện Dầu khí Việt Nam và Công ty Cổ phần Tư vấn đầu tư mỏ và công nghiệp (Vinacomin). Theo ông Cường, nhóm nghiên cứu đã chủ động thu thập, phân tích dữ liệu trong bối cảnh thị trường năng lượng thế giới biến động mạnh sau khủng hoảng năng lượng toàn cầu để xây dựng Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Ông Lê Việt Cường cho rằng sự dịch chuyển mạnh mẽ trong quan hệ thương mại toàn cầu và các khuyến nghị về chuyển dịch năng lượng của nhiều tổ chức quốc tế đã tạo ra áp lực lớn đối với các quốc gia, trong đó có Việt Nam. Trong nước, các định hướng lớn của Đảng và Nhà nước, đặc biệt Nghị quyết 70-NQ/TW, là cơ sở chính trị và pháp lý quan trọng để triển khai đề án. Dự thảo văn kiện trình Đại hội Đảng XIV cũng nhấn mạnh yêu cầu bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, gắn với mục tiêu phát triển bền vững và giảm phát thải.

Ở góc độ hiện trạng, TS. Nguyễn Ngọc Hưng (Viện Năng lượng) phân tích nền kinh tế Việt Nam đang tăng trưởng nhanh, đô thị hóa và hiện đại hóa diễn ra mạnh mẽ, làm nhu cầu năng lượng tăng cao đến năm 2030. Trong khi đó, mục tiêu đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 tạo áp lực lớn với hệ thống năng lượng. Theo ông Hưng, Việt Nam vừa phải bảo đảm an ninh năng lượng vừa phải chuyển đổi sang năng lượng sạch trong bối cảnh thị trường nhiên liệu quốc tế bất ổn và xu thế điện hóa ngày càng mạnh.

TS. Hưng kiến nghị các kịch bản trong quy hoạch phải bảo đảm cung cấp năng lượng đủ cho tăng trưởng kinh tế cao giai đoạn 2026 - 2030, đồng thời bám sát Nghị quyết 70 và mục tiêu chuyển dịch xanh. Ông dự báo xu thế tiêu thụ năng lượng toàn cầu sẽ tiếp tục thay đổi mạnh mẽ, đòi hỏi Việt Nam phải phát triển công nghệ mới và hạ tầng năng lượng hiện đại hơn.

Trong lĩnh vực dầu khí, TS. Nguyễn Văn Tư, Phó Viện trưởng phụ trách Viện Dầu khí Việt Nam, cho biết giai đoạn 2021 - 2024 hoạt động tìm kiếm thăm dò đã đạt 6 phát hiện mới, gia tăng trữ lượng 58,68 triệu tấn quy dầu, song vẫn chưa đạt mục tiêu đề ra. Thách thức lớn nhất là quy mô mỏ nhỏ, chi phí cao, rủi ro lớn và khó thu hút đầu tư. Ông đề nghị tăng ưu đãi để thu hút đầu tư vào vùng nước sâu, đánh giá chi tiết dầu khí phi truyền thống, khảo sát khí hydrate, và đặc biệt là tăng ứng dụng trí tuệ nhân tạo và học máy để rút ngắn thời gian phân tích địa chấn.

Theo báo cáo, tổng cung năng lượng sơ cấp năm 2024 của Việt Nam ước đạt 116 KTOE, tăng 4,9% so với giai đoạn 2021 – 2024. Trong đó, năng lượng tái tạo tăng 7,8% mỗi năm, than tăng 5,9%. Tuy nhiên, nguồn cung năng lượng sơ cấp còn phụ thuộc lớn vào nhập khẩu khi chiếm tới 41,9% tổng cung, mức cao nhất từ trước đến nay, đặt ra thách thức lớn đối với an ninh năng lượng dài hạn.

Định hướng phát triển đến năm 2050: cân bằng an ninh năng lượng và chuyển dịch xanh

Định hướng phát triển đến năm 2050: cân bằng an ninh năng lượng và chuyển dịch xanh

Đề án điều chỉnh lần này xác định ba nhóm nội dung trọng tâm, gồm bảo đảm hệ thống năng lượng đủ năng lực đáp ứng tăng trưởng kinh tế hai con số giai đoạn 2026 - 2030, rà soát danh mục dự án phù hợp với không gian phát triển mới sau sắp xếp đơn vị hành chính, và cập nhật các chủ trương lớn như Kết luận 76-KL/TW về ngành dầu khí, Nghị quyết 57 về khoa học - công nghệ, chuyển đổi số và Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế.

Lộ trình phát triển năng lượng được chia theo từng giai đoạn đến năm 2050. Đến năm 2026, Việt Nam tập trung khai thác tối đa tài nguyên dầu khí, than trong nước, hoàn thiện hạ tầng nhập khẩu LNG và than, khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà và các nguồn tự sản xuất tự tiêu thụ. Đến năm 2030, năng lượng tái tạo được dự báo tăng mạnh với công suất điện gió ngoài khơi đạt 6 GW, điện gió trên bờ 38 GW, điện mặt trời 36 GW; tỷ lệ phương tiện giao thông điện đạt hơn 10% và hơn 70% hộ gia đình tiếp cận công nghệ hiệu suất cao.

Đến năm 2040, Việt Nam sẽ đẩy mạnh chuyển đổi nhiên liệu trong các nhà máy nhiệt điện sang hydrogen, amoniac và sinh khối, phát triển truyền tải điện HVDC, mở rộng nhiên liệu sinh học cao cấp và tăng tỷ lệ phương tiện giao thông điện lên hơn 20%.

Đến năm 2050, hệ thống năng lượng tiến tới trung hòa carbon, với điện gió ngoài khơi đạt 113 - 139 GW, gió trên bờ 84 - 91 GW và điện mặt trời đạt 293 - 295 GW; 100% tòa nhà mới đạt chuẩn trung hòa carbon; năng lực sản xuất hydrogen xanh đạt 10 - 20 triệu tấn mỗi năm.

Tại hội thảo, các đại biểu đồng thuận rằng các kịch bản quy hoạch đáp ứng yêu cầu cung cấp đủ năng lượng cho phát triển kinh tế - xã hội, phù hợp với mục tiêu tăng trưởng cao giai đoạn 2026 - 2030, bám sát Nghị quyết 70-NQ/TW và mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Thái Hoàng