Điều đáng sợ trong cơn sóng nhiệt 'lịch sử' ở châu Á

Ước tính khoảng 7 triệu trẻ em Philippines bị ảnh hưởng bởi thời tiết khắc nghiệt. Ảnh: Lisa Marie David.

Tháng 4/2024, nhiệt độ ở Campuchia đạt mức 38 độ C, Sek Seila (học sinh 11 tuổi tại thủ đô Phnom Penh) nhanh chóng được cho nghỉ học và trở về nhà.

Sek Seila cùng hàng trăm triệu trẻ em khác ở khắp Nam Á và Đông Nam Á đang phải đối phó với khó khăn học tập chưa từng có do sóng nhiệt kỷ lục. Hàng loạt trường học phải đóng cửa đột ngột, các buổi học và hoạt động ngoại khóa bị hủy hoặc gián đoạn.

Cảm giác như da bị bỏng, mồ hôi ướt đẫm đồng phục

Sek Seila cho biết năm học này rất khó khăn. Không khí ngột ngạt và độ ẩm cao trong những phòng học kém thông thoáng khiến việc học tập trở nên khó khăn.

"Lớp học của em không có máy lạnh. Nó rất khó chịu và bức bối. Có những ngày trời nóng đến mức cảm giác như da chúng em đang bị bỏng", Sek Seila nói với CNN. Hầu hết buổi học, 43 học sinh trong lớp phải chuyền tay nhau những chiếc quạt mini cầm tay để làm mát.

Nhiệt độ khắc nghiệt cũng đang diễn ra ở nhiều quốc gia Nam Á. Theo các nhà khoa học, biến đổi khí hậu đang gây ra các hiện tượng thời tiết cực đoan mạnh hơn và thường xuyên hơn, chẳng hạn như sóng nhiệt nguy hiểm đến tính mạng, khiến gần 500 triệu trẻ em bị ảnh hưởng.

Tháng 4 vừa qua, một đợt nắng nóng nguy hiểm đã tấn công Bangladesh, buộc các trường học trên khắp đất nước phải đóng cửa. Nhiều trường học ở đây không được trang bị các nguồn làm mát cần thiết như quạt và điều hòa để hỗ trợ và bảo vệ học sinh khỏi các rủi ro về sức khỏe như mất nước, đau nửa đầu và say nắng.

Các tổ chức bảo vệ trẻ em như Save the Children và UNICEF xác định hơn 33 triệu trẻ em bị ảnh hưởng do đợt nắng nóng này.

UNICEF cũng chỉ ra trẻ em nghèo ở các vùng nông thôn là đối tượng bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Bởi gia đình các em không đủ khả năng chi trả cho các thiết bị như máy tính xách tay và máy tính bảng để học tập từ xa khi trường học phải đóng cửa.

"Đối với nhiều trẻ em ở một quốc gia nóng bức như Bangladesh, đây không phải là điều dễ dàng. Năm nay nóng hơn năm ngoái và hiện tượng nóng lên toàn cầu sẽ còn tồi tệ hơn trong tương lai.

Bên cạnh những rủi ro nghiêm trọng về sức khỏe, chúng ra không thể bỏ qua nhu cầu giáo dục của trẻ em. Đặc biệt là khi việc học của các em vừa bị ảnh hưởng nặng nề sau đại dịch Covid-19", ông Sheldon Yett, đại diện của UNICEF ở khu vực, cho biết.

Tháng 4, học sinh Bangladesh ngưng đến trường do nắng nóng tấn công. Ảnh: Mohammad Ponir Hossain.

Liên Hợp Quốc và các cơ quan của tổ chức này cho biết các nước đang phát triển phải gánh chịu những hậu quả nặng nề nhất của các hiện tượng thời tiết cự đoạn kéo dài như nắng nóng, lốc xoáy, bão và lũ lụt.

“Mọi trẻ em đều có quyền sống trong một môi trường lành mạnh và an toàn. Chúng tôi muốn thấy các trường học mở cửa để trẻ em được học tập. Tuy nhiên, các em cần được đảm bảo an toàn", ông Yett nói.

Các chuyên gia, nhà giáo dục ở Campuchia và Philippines nói rằng tháng 3 và tháng 4 là thời điểm cực kỳ khó khăn đối với các trường học.

"Chúng tôi không cho trẻ ra ngoài khi trời quá nóng. Nhưng trong các lớp học không có quạt hoặc điều hòa, nhiệt độ và cảm giác khó chịu không hề giảm bớt", thầy Bong Samreth, giáo viên tại một trường công lập ở Phnom Penh, mô tả học sinh ngồi tại bàn học nhưng mồ hôi ướt đẫm đồng phục.

"Chúng tôi rất cố gắng để chăm sóc học sinh, đặc biệt là những trẻ nhỏ, nhưng vài tháng qua thực sự rất khó khăn", thầy Semreth nói.

Sóng nhiệt "tấn công" khoảng cách giàu nghèo

Biến đổi khí hậu tiếp tục tác động đến tỷ lệ nghèo đói và trường học ở Philippines - một trong những quốc gia dễ bị tổn thương nhất trước những tác động của biến đổi khí hậu. Các trường học ở đây vẫn đang trong quá trình phục hồi sau thời gian đóng cửa dài nhất do đại dịch.

Save the Children Philippines, một tổ chức hoạt động vì phúc lợi và quyền trẻ em, cho biết ở Philippines, khoảng cách học tập giữa trẻ em nghèo ở khu vực nông thôn và trẻ em ở khu vực thành thị đang ngày càng gia tăng.

Những trẻ em ở khu vực khó khăn không thể đến trường và gặp bất lợi nghiêm trọng do nắng nóng. Không khó để nhìn thấy cảnh 70 học sinh chen chúc trong một phòng học nhưng chỉ có 1-2 quạt điện làm mát.

Các thành viên của tổ chức này cũng chỉ ra tình trạng học sinh không đủ nước sạch để uống khi đi học, đồng thời cũng thiếu các khu vui chơi ngoài trời có mái che.

"Các lớp học không được trang bị đồng đều. Gần như cả tháng 4, việc học bị gián đoạn do nắng nóng. Ước tính khoảng 7 triệu trẻ em đã bị ảnh hưởng bởi thời tiết khắc nghiệt", thầy Benjo Basas, giáo viên Khoa học xã hội ở Manila, cho biết.

Thầy Basas nói rằng học sinh không thể tập trung trong giờ học, đây là một vấn đề đặc biệt nghiêm trọng khi các kỳ thi cuối kỳ đang đến gần.

Cô Mirasol Mamaat, giáo viên trung học tại tỉnh Pangasinan, phía bắc Philippines, cho biết hàng chục học sinh đã bị ốm sau khi nhiệt độ cảm nhận được đạt mức đáng báo động - trên 51 độ C.

"Đối với một số học sinh khó khăn, chúng tôi sẽ đến thăm nhà và cung cấp tài liệu học tập, tương tự cách chúng tôi đã làm trong thời kỳ đại dịch", cô nói.

Các học sinh phải chuyền tay nhau những chiếc quạt mini cầm tay để làm mát. Ảnh: Chan Tha Lach/Reuters.

Kêu gọi chính phủ hành động

Các chính phủ Nam và Đông Nam Á đã ban hành nhiều hướng dẫn về cách tránh say nắng và kiệt sức vì nóng. Tuy nhiên, rất ít quốc gia đưa ra các kế hoạch dài hạn để giải quyết những tác động ngày càng trầm trọng của khủng hoảng khí hậu.

Trong chỉ thị gửi đến các trường công lập vào cuối tháng 4, Bộ trưởng Giáo dục Campuchia Hang Chuon Naron tuyên bố trong những ngày nhiệt độ tăng cao, các trường sẽ giảm 2 giờ học.

Ông khuyến nghị học sinh uống nhiều nước và tránh ở ngoài trời nắng quá lâu nếu không có ô hoặc vật dụng che nắng. Vị bộ trưởng cũng khuyên học sinh mặc quần áo rộng rãi, nhẹ và sáng màu để tránh bị cháy và say nắng.

Trong khi đó, ngày 6/5, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. cho biết chính quyền của ông đang lên kế hoạch bắt đầu năm học tiếp theo vào tháng 6 và kết thúc vào tháng 3. Ông cho rằng điều này sẽ tốt hơn cho trẻ em.

Hầu hết quốc gia Nam Á và Đông Nam Á trải qua những tháng nóng nhất vào tháng 4, tháng 5 và tháng 6, trước khi những cơn mưa và gió mùa đến.

Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định khi các điều kiện thời tiết khắc nghiệt trở thành điều "hiển nhiên", việc đáp ứng nhu cầu của trẻ em ở những khu vực dễ bị tổn thương trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

"Chúng ta luôn nói rằng trẻ em sẽ thừa kế thế giới, nhưng chúng sẽ thừa hưởng thế giới như thế nào khi thế giới đang bị thiêu rụi?", Joy Reyes, luật sư môi trường ở Philippines, nhìn nhận.

Các chuyên gia khí hậu cho biết tác động của ô nhiễm do đốt nhiên liệu hóa thạch là rất lớn. Hiện các quốc gia cần phải có “sự thay đổi gốc rễ” về cách thức tạo ra năng lượng.

"Chính phủ có trách nhiệm cung cấp năng lượng sạch và cơ sở hạ tầng, không nên phó mặc cho các công ty hoặc cá nhân. Không khí sạch hơn, hạn chế biến đổi khí hậu - đây mới là mục tiêu của tương lai", bà Glory Dolphin Hammes, Giám đốc điều hành của IQ Air, một công ty nghiên cứu môi trường và khí hậu, cho biết.

Ngọc Bích