Điều gì sẽ xảy ra nếu Ukraine không từ bỏ vũ khí hạt nhân?

Ảnh: Reddit.

Vị chuyên gia này cho biết cuộc xung đột hiện nay có thể đã được ngăn chặn nếu Ukraine vẫn giữ lại kho vũ khí hạt nhân thời Liên Xô.

Ukraine từ bỏ vũ khí hạt nhân khi nào?

Ukraine thừa hưởng kho vũ khí hạt nhân lớn thứ 3 thế giới sau sự sụp đổ của Liên Xô vào năm 1991. Khoảng 30.000 vũ khí hạt nhân được phân bổ trên khắp Belarus, Kazakhstan, Nga và Ukraine, trong đó Ukraine sở hữu gần 1.900 đầu đạn hạt nhân chiến lược và hàng nghìn vũ khí hạt nhân chiến thuật.

Tuy nhiên, 3 năm sau, Kiev đã chọn phi hạt nhân hóa, ký Bản ghi nhớ Budapest và chuyển giao vũ khí hạt nhân cho Nga. Đổi lại, Ukraine được hứa hẹn đảm bảo an ninh từ Nga, Mỹ và Vương quốc Anh.

Vào thời điểm đó, quyết định của Ukraine được hoan nghênh rộng rãi vì nó giúp đất nước này đảm bảo được sự hỗ trợ tài chính từ phương Tây.

Ukraine có vũ trang hạt nhân có ngăn chặn được chiến tranh không?

Năm 1993, nhà khoa học chính trị John Mearsheimer đã có bài bình luận với tiêu đề “Lực lượng răn đe hạt nhân của Ukraine” lập luận rằng lực lượng hạt nhân của Ukraine là điều bắt buộc để duy trì hòa bình với nước láng giềng Nga. Ba thập kỷ sau, ông vẫn giữ nguyên lập trường đó.

“Nếu Ukraine giữ lại vũ khí hạt nhân, Nga sẽ không phát động cuộc chiến tranh năm 2022”, Mearsheimer cho biết. “Vũ khí hạt nhân là biện pháp răn đe tối thượng”.

Theo Mearsheimer, rất có khả năng Kiev sẽ sử dụng vũ khí hạt nhân để tự vệ trong trường hợp Nga tiến hành chiến tranh, điều mà Ukraine coi là “mối đe dọa hiện hữu”.

“Tôi nghĩ người Nga sẽ nhận ra điều đó và sẽ không phát động cuộc chiến vào năm 2022”, ông nói.

“Tất nhiên, đây là lý do tại sao tôi lập luận việc Ukraine giữ lại vũ khí hạt nhân là hợp lý, vì trong một cuộc chiến tranh thông thường, Ukraine khó có cơ hội đánh bại người Nga”, ông nói thêm.

Mariana Budjeryn, cộng tác viên nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Belfer của Đại học Harvard và là tác giả của cuốn sách “Kế thừa vũ khí: Sự sụp đổ của Liên Xô và giải trừ hạt nhân của Ukraine”, đã mô tả cuộc xung đột hiện nay đang bị leo thang thành một “cuộc khủng hoảng hạt nhân”.

Budjeryn cho rằng một lực lượng răn đe hạt nhân được phát triển đầy đủ của Ukraine có thể ngăn cản Nga tiến hành chiến tranh quy mô lớn. Tuy nhiên, bà lưu ý sự hiện diện của vũ khí hạt nhân không hoàn toàn loại bỏ khả năng xảy ra xung đột.

Budjeryn cho biết, các cuộc giao tranh biên giới và việc sáp nhập Crimea vào năm 2014 vẫn có thể xảy ra, “nhưng kiểu chiến tranh quy mô lớn sẽ khó xảy ra hơn nhiều, ngay cả đối với một quốc gia như Nga, nơi có kho vũ khí hạt nhân lớn hơn Ukraine”.

Bà cũng cho biết nếu Ukraine sở hữu vũ khí hạt nhân sẽ buộc phương Tây phải có phản ứng mạnh mẽ và quyết đoán hơn vào năm 2014 để ngăn chặn nguy cơ leo thang khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea từ Ukraine.

Budjeryn giải thích: "Phản ứng của chính quyền Obama vào năm 2014 chỉ là một vài lệnh trừng phạt. Phản ứng này chắc chắn sẽ mạnh mẽ và nghiêm khắc hơn nếu Ukraine có vũ khí hạt nhân".

Thế tiến thoái lưỡng nan của Kiev

Budjeryn phản đối ý tưởng Ukraine chỉ đơn giản là giao nộp kho vũ khí hạt nhân của mình. “Nói rằng Ukraine thừa hưởng kho vũ khí hạt nhân lớn thứ 3 thế giới và cho đi mà không nhận lại gì là không hoàn toàn chính xác”, Budjeryn lập luận.

Vũ khí hạt nhân của Ukraine được thiết kế để sử dụng cho mục đích chiến lược của Liên Xô, nghĩa là những gì Kiev thừa hưởng chưa sẵn sàng để sử dụng làm vũ khí răn đe hạt nhân.

Tuy nhiên, Ukraine vẫn có những lựa chọn và có khả năng biến di sản này thành một công cụ răn đe hoàn chỉnh phù hợp với mục đích sử dụng chiến lược của riêng mình, giống như Pakistan, Triều Tiên và Iran.

Nhưng “quá trình đó sẽ mất thời gian và cần có sự đầu tư - thời gian cùng sự đầu tư vào đầu những năm 90 là hai thứ quý giá mà Ukraine phải vật lộn để có được”, Budjeryn giải thích.

"Lãnh đạo Ukraine đã cân nhắc chi phí và lợi ích của việc đầu tư thời gian và nguồn lực, cũng như khả năng thách thức cộng đồng quốc tế và chịu đựng những hậu quả tiêu cực chắc chắn sẽ xảy ra sau đó."

Mearsheimer lưu ý khi nhìn lại, không có sự đồng thuận nội bộ mạnh mẽ nào trong Ukraine để giữ lại vũ khí hạt nhân. Quốc gia mới giành được độc lập này phải đối mặt với áp lực to lớn từ Mỹ và Nga để từ bỏ vũ khí hạt nhân mà họ thừa hưởng từ Liên Xô.

"Và xét đến tình hình kinh tế của Ukraine vào thời điểm đó, họ không có nhiều lựa chọn ngoài việc từ bỏ những vũ khí hạt nhân hoặc trao trả lại cho Nga."

Liệu Ukraine có thể tái phát triển năng lực hạt nhân?

Budjeryn cho biết Ukraine khó có thể tái phát triển năng lực hạt nhân của mình trong tương lai gần.

Budjeryn nói: “Nếu Ukraine có tiền để đầu tư vào vũ khí, thì đó là vũ khí thông thường và các phương tiện răn đe thông thường”.

Mearsheimer cũng bác bỏ ý tưởng này và cho biết Nga sẽ thực hiện các biện pháp cực đoan để ngăn chặn Ukraine phát triển vũ khí hạt nhân.

“Theo thời gian, động lực của Nga để đảm bảo Ukraine không có vũ khí hạt nhân chỉ tăng lên”, ông nói. "Vào đầu những năm 1990, Nga và Ukraine không phải là kẻ thù không đội trời chung. Trên thực tế, mối quan hệ giữa hai nước khá tốt".

“Nhưng hiện nay, không đời nào người Nga cho phép Ukraine sở hữu vũ khí hạt nhân”, ông nói thêm.

Ukraine phòng thủ như thế nào trước các cuộc tấn công trong tương lai?

Trong bối cảnh các cuộc đàm phán hòa bình tiềm năng đang diễn ra, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã thúc giục phương Tây cung cấp các đảm bảo an ninh.

Cho đến nay, những yêu cầu này đã bị Tổng thống Mỹ Donald Trump công khai từ chối. Tuy nhiên, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã gợi ý trong một cuộc phỏng vấn với Fox News vào ngày 26/2 rằng "điều mà Ukraine thực sự cần là một biện pháp răn đe... để khiến bất kỳ ai muốn gây chiến một lần nữa trong tương lai đều phải trả giá đắt".

Mearsheimer đã vẽ nên một bức tranh ảm đạm cho tương lai của Ukraine, cho rằng nước này không có chiến lược răn đe khả thi nào mà Nga có thể chấp nhận.

“Đây là lý do chính khiến Ukraine muốn có sự đảm bảo an ninh từ phương Tây”, ông nói. "Ukraine hiểu rằng họ không thể tự mình ngăn chặn Nga. Họ cần sự đảm bảo an ninh từ phương Tây, và như Zelensky đã nói, đó phải là sự đảm bảo an ninh từ Mỹ".

Mearsheimer cho biết chính quyền Mỹ khẳng định Ukraine sẽ không nhận được sự đảm bảo an ninh, đồng thời Nga “sẽ không dung thứ cho điều đó” vì “sự đảm bảo an ninh của phương Tây thực chất là tư cách thành viên NATO”.

Trên thực tế, Tổng thống Nga Putin đã yêu cầu Ukraine từ bỏ nguyện vọng gia nhập liên minh quân sự NATO.

"Người Nga đã nói rõ Ukraine phải trung lập và điều đó có nghĩa là không có sự đảm bảo an ninh nào từ phương Tây, Ukraine phải tự lực cánh sinh, Ukraine không thể tự mình đưa ra chiến lược quân sự khả thi để kiềm chế Nga hoặc ngăn chặn Nga trong một cuộc xung đột trong tương lai."

Tuy nhiên, Budjeryn lại đưa ra một giải pháp thay thế. Bà lập luận biện pháp phòng thủ tốt nhất của Ukraine sẽ là một khuôn khổ theo kiểu NATO, tích hợp quân đội Ukraine với lực lượng châu Âu ở một mức độ nhất định.

“Ukraine phải được tăng cường năng lực phòng thủ theo cách khiến Nga không thể xâm lược lần nữa”, bà cho biết, đồng thời phác thảo các biện pháp chính, bao gồm phát triển quân sự chung, sản xuất vũ khí và chia sẻ thông tin tình báo.

“Với sự giúp đỡ của các đối tác châu Âu và các đối tác khác, chúng ta sẽ xây dựng lực lượng vũ trang Ukraine với sự giúp đỡ của phương Tây”, bà nói.

Budjeryn cho biết: “Thông qua tất cả những hoạt động này, chúng ta sẽ phải định hình và đưa Ukraine hội nhập đáng kể vào cấu trúc quốc phòng và châu Âu”.

TD