Điều tra: Mục sở thị 'ma trận' bẫy thú ở Vườn quốc gia Cát Tiên

Vườn quốc gia Cát Tiên - một trong những khu rừng nhiệt đới quý giá nhất Việt Nam và là mái nhà chung của hàng trăm loài động vật hoang dã quý hiếm, trong đó nhiều loài đã được ghi tên trong Sách đỏ Việt Nam và nhận được sự quan tâm bảo vệ đặc biệt của thế giới.

Tuy nhiên, công tác gìn giữ sự đa dạng sinh học tại đây đang đối mặt với vô vàn gian nan. Những sinh vật mong manh này đang phải oằn mình sinh tồn trước nạn săn bắt và đặt bẫy trái phép ngày càng tinh vi, manh động.

Dù lực lượng kiểm lâm kiên trì tuần tra và tháo gỡ bẫy mỗi ngày nhưng một “ma trận bẫy chết” vẫn hiện diện ở nhiều lối mòn và cánh rừng sâu khiến không ít sinh linh nhỏ bé phải trả giá bằng máu và mạng sống.

Suốt nhiều tháng liền theo chân lực lượng kiểm lâm, nhóm PV đã tận mắt chứng kiến những chiếc bẫy được giăng mắc khắp nơi, từ ven đường mòn, các lối nhỏ tự phát cho đến sâu trong các khu rừng rậm rạp, nơi địa hình hiểm trở nhất. Những chiếc bẫy sắt lạnh lẽo, vô tri nhưng chứa sức hủy diệt kinh hoàng, âm thầm rình rập từng bước đi của thú rừng.

Lực lượng kiểm lâm tuần tra rừng, tháo gỡ các loại bẫy do thợ săn đặt trộm.

Hành trình điều tra đã để lại nhiều hình ảnh ám ảnh đến xót xa. Các cheo cheo nhỏ bé, loài thú quý hiếm, nhiều lần bị phát hiện mắc kẹt trong bẫy. Tiếng kêu bất lực vang vọng giữa đại ngàn cùng ánh mắt hoảng loạn cầu cứu của chúng như nhát dao cứa vào lòng người chứng kiến.

Ký ức càng thêm khắc khoải khi nhóm PV nhớ lại đợt thả tám cheo cheo Nam Dương trở về tự nhiên tại Vườn quốc gia Cát Tiên hồi cuối năm 2023. Những bước chân rón rén, run rẩy trở về với rừng già của các con vật đáng thương chính là biểu tượng cho niềm tin rằng chỉ cần con người dừng tay, thiên nhiên vẫn có thể hồi sinh, sự sống vẫn còn cơ hội được tái sinh.

Con cheo cheo và con sóc bị dính các loại bẫy của thợ săn.

Lực lượng kiểm lâm tháo gỡ các loại bẫy khi đi tuần tra.

Thế nhưng, cuộc chiến bảo vệ sự sống ấy vẫn chưa có hồi kết. Trong khi lực lượng chức năng kiên trì tháo gỡ từng chiếc bẫy thì ở đâu đó trong đại ngàn vẫn còn những kẻ lén lút tiếp tục giăng bẫy, bất chấp luật pháp và lương tri.

Lần theo dấu vết thợ săn, nhóm PV phát hiện các loại bẫy thú không chỉ được cài ở những khu vực bìa rừng mà còn len lỏi sâu vào những cánh rừng già hiểm trở. Ngay cả những kiểm lâm dày dạn kinh nghiệm cũng phải cẩn trọng từng bước đi khi vào hiện trường để không dính bẫy.

Trong những ngày tìm hiểu, nhóm PV đã ghi nhận hai loại bẫy thường xuất hiện tại Vườn quốc gia Cát Tiên. Thứ nhất là bẫy dây (bẫy thòng lọng) - đây là loại bẫy đơn giản nhưng cực kỳ nguy hiểm và được thợ săn sử dụng phổ biến nhất.

Nhóm PV Pháp Luật TP.HCM phát hiện các loại bẫy thú rừng trong quá trình thâm nhập điều tra.

Một sợi dây thép hoặc dây cáp chắc chắn được giấu dưới lớp lá khô, chỉ để lộ phần thòng lọng. Khi thú rừng vô tình đi qua, chân hoặc cổ của chúng mắc vào vòng dây, càng giãy giụa, vòng dây càng siết chặt. Loại bẫy này gây sát thương cao đối với thú nhỏ như thỏ, chồn, cầy hương khiến chúng có thể chết ngay tại chỗ do bị siết cổ ngạt thở. Riêng thú lớn như hươu, nai, heo rừng, gấu, việc vùng vẫy sẽ khiến dây cứa sâu vào da thịt, gây vết thương nghiêm trọng, nhiễm trùng và cái chết từ từ vì kiệt sức, đói khát và đau đớn.

Các loại thú bị dính bẫy được nhóm PV giải cứu, thả về rừng.

Loại thứ hai là bẫy kẹp (bẫy cá sấu, bẫy hàm sắt). Loại bẫy này có cấu tạo gồm hai miếng thép hình răng cưa, được thiết kế để sập lại ngay khi con mồi đạp trúng. Với lực ép mạnh và sắc bén, bẫy kẹp gây ra những vết thương kinh hoàng.

Thợ săn dùng loại bẫy này để triệt hạ chồn, sóc. Khi bị kẹp, con thú bị gãy chân, chảy máu đến chết. Ngay cả thú lớn như cầy mực, mèo rừng, nai có thể bị dập nát chân, đứt gân. Đối với các loài linh trưởng như khỉ, vượn, bẫy kẹp có thể khiến chúng đau đớn tột cùng trước khi chết hoặc tàn phế suốt đời nếu may mắn thoát ra.

Theo Ban quản lý Vườn quốc gia Cát Tiên, từ năm 2015 đến nay, lực lượng chức năng đã phát hiện và xử lý gần 1.100 vụ vi phạm liên quan đến săn bắt, đặt bẫy thú rừng, xử lý gần 1.400 đối tượng. Riêng năm 2015, kiểm lâm đã tháo gỡ hơn 15.600 bẫy các loại.

Ông Nguyễn Thành Long, Phó Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Cát Tiên, cho biết giai đoạn 2015, trung bình mỗi năm tháo gỡ 15.700 bẫy nhưng đến năm 2024 chỉ còn khoảng 4.400 bẫy được tháo gỡ. Mặc dù số bẫy bị tháo gỡ đã giảm hơn 50% từ năm 2018 trở lại đây nhưng thực tế đó không đồng nghĩa với việc tình trạng đặt bẫy đã giảm bớt. Phần lớn các bẫy đều được phát hiện và tháo gỡ ngay khi vừa đặt xuống, nhờ vậy nhiều động vật kịp thời được trả về tự nhiên.

Điều đáng lo ngại hơn là những nhóm săn trộm hiện nay hoạt động ngày càng liều lĩnh, manh động hơn. “Các đối tượng thường đi thành nhóm nhỏ, sử dụng vũ khí nguy hiểm. Đã có những kiểm lâm bị thương nặng khi làm nhiệm vụ, như vụ anh Vinh (Trạm kiểm lâm Đắk Lua) bị đâm trọng thương, hay vụ sáu đối tượng tấn công lực lượng kiểm lâm khiến ba kiểm lâm nhập viện trong năm 2023” - ông Long cho biết thêm.

Anh Nguyễn Văn Sang, kiểm lâm Vườn quốc gia Cát Tiên, chia sẻ hiện nay Cát Tiên đang bảo vệ nhiều loài quý hiếm trong Sách đỏ như voi, tê tê, bò tót, chồn bay, gà tiền. Tuy nhiên, công tác bảo vệ gặp khó khăn do lực lượng mỏng và đường biên dài giáp ranh khu dân cư.

Lực lượng chức năng nỗ lực trong công tác bảo tồn các loài thú rừng tại Vườn quốc gia Cát Tiên.

Đặc biệt, nhiều người dân vẫn chuộng các món đặc sản thú rừng nên các loài này vẫn bị săn bắt làm thức ăn. Lực lượng kiểm lâm không chỉ đối mặt với lâm tặc mà còn phải căng mình chống lại thói quen tiêu dùng vô trách nhiệm từ một bộ phận người dân. Việc sử dụng thịt thú rừng tiềm ẩn nguy cơ lây truyền các dịch bệnh nguy hiểm và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng.

Bên cạnh công tác tuần tra ngày đêm, kiểm lâm Cát Tiên cũng tăng cường tuyên truyền, phối hợp các tổ chức bảo tồn như WildAid Việt Nam, WAR, VFBC... nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng vùng đệm, giúp người dân hiểu rõ tầm quan trọng của việc bảo vệ rừng.

Thực hiện: MINH HẬU - NGUYỄN TIẾN

Thiết kế: TRƯỜNG GIANG - HÀ PHƯƠNG - XUÂN PHƯƠNG