Điều trị béo phì theo chuẩn y khoa: an toàn và bền vững

Béo phì là bệnh mạn tính, cần điều trị bài bản

Chị H., 28 tuổi, bị thừa cân sau sinh, BMI luôn trên 30 - ngưỡng được coi là béo phì. Chị từng quyết tâm giảm cân bằng mọi cách: nhịn ăn, uống thuốc trôi nổi, áp dụng theo mẹo truyền miệng. Ban đầu cân nặng của chị có giảm, nhưng chẳng mấy chốc lại tăng trở lại kèm theo mệt mỏi và rối loạn tiêu hóa. Sau nhiều lần thất bại, chị bỏ cuộc, cân nặng thậm chí còn cao hơn trước.

Ngược lại, anh T., 35 tuổi, béo phì độ I và có nguy cơ tiền tiểu đường, đã lựa chọn điều trị theo phác đồ chuẩn dưới sự hướng dẫn của bác sĩ: chế độ ăn uống khoa học, vận động đều đặn, thay đổi hành vi và dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Sáu tháng sau, anh giảm hơn 5% cân nặng, sức khỏe cải thiện rõ rệt. Quan trọng hơn, anh duy trì được chế độ ăn điều độ, thói quen tập luyện và tái khám định kỳ - những yếu tố giúp cân nặng ổn định lâu dài.

Kiểm soát cân nặng an toàn, bền vững theo hướng dẫn y khoa để đạt hiệu quả lâu dài (Ảnh: Novo Nordisk)

Hai trường hợp trên cho thấy: giảm cân không phải chỉ là câu chuyện ý chí hay thói quen ăn uống đơn thuần. Béo phì là bệnh mạn tính phức tạp, chịu tác động của di truyền, nội tiết, tâm lý, thuốc men và môi trường sống. Điều trị chỉ hiệu quả khi tuân thủ phác đồ y khoa chuẩn. Chính vì thế, Bộ Y tế đã ban hành Quyết định 2892/QĐ-BYT (2022) trong đó hướng dẫn chẩn đoán và điều trị béo phì, nhằm thống nhất thực hành, đảm bảo an toàn và hiệu quả lâu dài cho người bệnh.

Ba nguyên tắc vàng trong điều trị béo phì

Để thoát khỏi vòng luẩn quẩn "giảm rồi lại tăng", các chuyên gia y tế nhấn mạnh ba nguyên tắc cốt lõi.

Đặt mục tiêu thực tế: Rất nhiều người giống chị H. muốn giảm nhanh, giảm nhiều. Nhưng chỉ cần giảm 5–10% cân nặng đã đủ cải thiện huyết áp, đường huyết và giảm gánh nặng cho tim, gan, khớp. Giảm cân quá nhanh không chỉ khó duy trì mà còn dễ gây biến chứng, để lại hậu quả nặng nề.

Điều trị toàn diện: Chế độ ăn kiêng khắc nghiệt hay tập luyện cường độ cao đơn lẻ đều không bền vững. Cần kết hợp giữa dinh dưỡng cân bằng, vận động thường xuyên, điều chỉnh hành vi, trong một số trường hợp có thể cần thuốc hoặc phẫu thuật.

Cá thể hóa phác đồ: Không có bệnh nhân béo phì nào hoàn toàn giống nhau. Bác sĩ cần căn cứ vào BMI, bệnh lý đi kèm và thói quen sinh hoạt để xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp. Chính sự cá thể hóa này giúp bệnh nhân tăng cơ hội thành công, tránh "vết xe đổ" như chị H.

Điều trị béo phì: Từ nền tảng lối sống đến hỗ trợ y học

Trong mọi phác đồ, thay đổi lối sống luôn là nền tảng. Người bệnh cần điều chỉnh chế độ ăn theo nhu cầu năng lượng, ăn vừa đủ và đủ chất, tăng rau xanh, cá, thịt nạc, đồng thời hạn chế tinh bột nhanh, đồ chiên rán, muối và rượu. Giảm cân từ từ 2–3 kg mỗi tháng được coi là an toàn và dễ duy trì.

Song song với dinh dưỡng, vận động đóng vai trò quan trọng không kém. Chỉ cần 150 phút mỗi tuần tương đương 30 phút mỗi ngày trong 5 ngày, với các hoạt động quen thuộc như đi bộ nhanh, đạp xe hay bơi lội cũng đủ để cải thiện sức khỏe rõ rệt.

Ngoài ra, những thói quen nhỏ cũng mang lại tác động lớn. Việc ghi nhật ký ăn uống, theo dõi cân nặng, ngủ đủ giấc và quản lý căng thẳng đều giúp duy trì động lực lâu dài. Đáng tiếc, đây lại là những điều chị H. từng bỏ qua, khiến nỗ lực của chị nhanh chóng đổ vỡ.

Thuốc điều trị – "trợ lực" trong phác đồ chuẩn

Tuy nhiên, với nhiều người, thay đổi lối sống chưa đủ. Khi cân nặng giảm, cơ thể thường phản ứng bằng cách tăng cảm giác đói và giảm chuyển hóa, khiến việc duy trì kết quả trở nên khó khăn. Lúc này, thuốc điều trị béo phì được xem như "trợ lực", giúp kiểm soát cảm giác thèm ăn, tăng cảm giác no hoặc cải thiện chuyển hóa năng lượng. Khác với các loại thuốc giảm cân trôi nổi, thuốc trong phác đồ y khoa phải được bác sĩ chuyên khoa kê đơn và theo dõi chặt chẽ, nhằm đảm bảo hiệu quả và an toàn.

Trong trường hợp các biện pháp khác không còn hiệu quả, phẫu thuật có thể được cân nhắc. Tuy vậy, đây chỉ là lựa chọn sau cùng, và người bệnh vẫn phải duy trì chế độ ăn uống, vận động để giữ kết quả lâu dài.

Béo phì là bệnh mạn tính, việc điều trị là hành trình y khoa lâu dài chứ không phải cuộc đua giảm cân cấp tốc. Thay vì chạy theo các biện pháp cực đoan, mỗi người hãy chủ động kiểm tra chỉ số BMI và tìm đến chuyên gia để được tư vấn cá nhân hóa. Khi được điều trị bài bản, người bệnh có thể "giảm một lần, giữ lâu dài", cải thiện sức khỏe và chất lượng sống, đồng thời thoát khỏi vòng luẩn quẩn "giảm rồi lại tăng".

Truy cập website của Tổng hội Y học Việt Nam (https://giamcansongkhoe.vn/) để tìm hiểu thông tin khoa học và lời khuyên để quản lý bệnh béo phì.

Thông tin trong bài viết nhằm nâng cao nhận thức về bệnh béo phì, không thay thế tư vấn của bác sĩ.

Novo Nordisk