Đình chiến thương mại chưa đủ trấn an nông dân trồng đậu tương Mỹ

Ảnh minh họa - Ảnh: Nikkei Asia

Cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ngày 30/10 khép lại với một thỏa thuận đình chiến thương mại mới. Một điểm quan trọng trong thỏa thuận là Trung Quốc cam kết nối lại việc mua đậu tương của Mỹ.

QUAN TRỌNG LÀ CAM KẾT ĐƯỢC THỰC THI

Dù hoan nghênh kết quả này, nông dân đậu tương Mỹ vẫn tỏ ra thận trọng, cảnh báo rằng vướng mắc chỉ được tháo gỡ khi Bắc Kinh thực hiện đầy đủ cam kết.

Theo Nhà Trắng, trong thỏa thuận đình chiến kéo dài 1 năm, Trung Quốc cam kết mua tối thiểu 25 triệu tấn đậu tương Mỹ mỗi năm trong 3 năm tới và 12 triệu tấn từ nay đến tháng 1/2026.

Động thái hòa hoãn căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã giúp giải tỏa phần nào áp lực trên thị trường đậu tương Mỹ sau khi Trung Quốc ngừng mua suốt nhiều tháng liền. Giá hợp đồng tương lai đậu tương Mỹ đã tăng mạnh sau cuộc gặp của hai nhà lãnh đạo. Cũng theo thỏa thuận, hai bên cũng giảm thuế quan với hàng hóa của nhau.

“Chúng tôi lạc quan nhưng cũng thận trọng. Về cơ bản, cam kết này đưa chúng tôi trở lại trạng thái trước đây của mình nhưng đó là điều chúng tôi cần lúc này”, ông Justin Sherlock - chủ trang trại đậu tương tại Dazey, bang North Dakota, đồng thời là Chủ tịch Hiệp hội Nông dân Đậu tương North Dakota - chia sẻ với tờ Nikkei Asia.

Nông dân Mỹ đang chịu sức ép tài chính khi còn tồn kho lượng nông sản trị giá hàng tỷ USD do thiếu đơn hàng từ khách hàng lớn nhất, trong khi các chi phí đầu vào như phân bón, hạt giống, lao động và thiết bị đều tăng.

Ông Caleb Ragland, Chủ tịch Hiệp hội Đậu tương Mỹ (ASA), nhận xét thỏa thuận mới giữa Mỹ và Trung Quốc là “một bước tiến tích cực” nhưng nhấn mạnh yếu tố then chốt là việc thực thi cam kết.

“Trước đây, nhiều cam kết không được thực hiện đầy đủ”, ông Ragland nói, nhắc lại thỏa thuận thương mại “giai đoạn một” giữa Mỹ và Trung Quốc đạt được năm 2020 trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Thỏa thuận “giai đoạn một” cũng đặt ra các mục tiêu nhập khẩu nông sản Mỹ, nhưng Trung Quốc sau đó không hoàn thành mục tiêu. Theo các nhà phân tích, với thỏa thuận mới, kể cả khi Trung Quốc thực hiện đầy đủ cam kết của năm nay, xuất khẩu đậu tương của Mỹ sang thị trường này chỉ đạt 18,2 triệu tấn, giảm 32% so với năm trước. Thỏa thuận cũng đề cập việc Trung Quốc tăng nhập khẩu lúa miến và gỗ cứng của Mỹ, song các điều khoản này mới thống nhất về nguyên tắc và đang chờ ký kết.

Tuần trước, Bắc Kinh thông báo dỡ bỏ thuế quan áp đặt từ tháng 3/2025 với đậu tương Mỹ, nhưng vẫn duy trì thuế quan 10% để trả đũa thuế đối ứng của ông Trump. Theo đó, đậu tương Mỹ hiện vẫn chịu thuế quan 13% khi xuất khẩu sang Trung Quốc.

Ông Fred Gale, cựu chuyên gia kinh tế phụ trách Trung Quốc tại Bộ Nông nghiệp Mỹ, nhận định những tiến triển gần đây là tín hiệu tích cực nhưng các mức thuế quan hiện hành vẫn khiến người mua Trung Quốc khó tiếp cận đậu tương Mỹ.

Theo hãng tin Reuters, ngay trong ngày hai nhà lãnh đạo Mỹ - Trung đạt được thỏa thuận đình chính, tập đoàn lương thực thực phẩm nhà nước Trung Quốc COFCO đã nhập khẩu một lô đậu tương Mỹ. Do chính phủ Mỹ đang đóng cửa, hiện chưa có dữ liệu chính thức về xuất khẩu đậu tương. Tuy nhiên, nhiều nông dân trồng đậu tương Mỹ cho biết họ vẫn chưa nhận được đơn hàng mới từ đất nước tỷ dân.

CHỈ GIẢI TỎA ÁP LỰC NGẮN HẠN?

Trung Quốc là nước nhập khẩu đậu tương lớn nhất thế giới, chiếm hơn 1/2 lượng xuất khẩu đậu tương của Mỹ trong 5 năm qua. Trong thập kỷ qua, nước này đã đa dạng hóa nguồn nhập khẩu đậu tương sang Brazil và một số nước Nam Mỹ để giảm phụ thuộc vào Mỹ.

Theo dữ liệu từ Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC), năm 2024, Mỹ chỉ còn chiếm 20% nhập khẩu đậu tương của Trung Quốc, giảm mạnh từ hơn 41% năm 2016.

Trong bối cảnh đơn hàng từ Trung Quốc giảm mạnh, doanh nghiệp Mỹ đẩy mạnh chế biến đậu tương làm thức ăn chăn nuôi, đồng thời mở rộng thị trường. Trong chuyến công du châu Á của ông Trump cuối tháng trước, Mỹ nhận được thêm cam kết nhập khẩu từ một số quốc gia Đông Nam Á. Dù vậy, việc mất phần lớn thị phần tại Trung Quốc - một khách hàng chủ lực - vẫn khiến ngành nông nghiệp Mỹ gặp khó khăn về đầu ra.

Thỏa thuận ngày 30/10 được đưa ra sau nhiều tháng căng thẳng thương mại Mỹ - Trung leo thang với các biện pháp thuế quan và hạn chế “ăn miếng trả miếng”, làm xáo trộn chuỗi cung ứng toàn cầu.

Theo giới phân tích, cam kết mua đậu tương chủ yếu mang lại hiệu ứng giải tỏa ngắn hạn và chưa thể đảm bảo đơn hàng trong tương lai cho nông dân Mỹ.

Bà Karen Braun, chuyên gia phân tích thị trường tại công ty môi giới hàng hóa Zaner Ag Hedge, nhận định quy mô nhập khẩu của Trung Quốc sẽ phụ thuộc vào mức độ ổn định của quan hệ song phương.

“Trung Quốc có thể sẽ mua đậu tương theo điều kiện thị trường, bất chấp các cam kết đã đưa ra”, bà Braun nhận định.

Tuần trước, doanh nghiệp Trung Quốc đã đặt nhiều lô đậu tương Brazil trong bối cảnh giá mặt hàng này ở Nam Mỹ giảm sau thỏa thuận Mỹ - Trung.

“Điều này cho thấy Trung Quốc có ý định vận dụng điều khoản ‘điều kiện thị trường’. Khi có lựa chọn rẻ hơn, dĩ nhiên họ sẽ không mua đậu tương giá cao hơn”, bà Braun nói.

Hiện nông dân Mỹ vẫn đang chờ thêm chi tiết về thỏa thuận, cùng khả năng sẽ có một gói hỗ trợ liên bang trị giá hàng tỷ USD mà chính quyền ông Trump hứa triển khai trước khi chính phủ đóng cửa. Tính đến ngày 10/11, Chính phủ Mỹ đã dừng hoạt động 41 ngày, dài nhất lịch sử.

Hoài Thu