Dinh dưỡng và an toàn thực phẩm - 'Lá chắn' bảo vệ sức khỏe người nhiễm HIV

Việc ăn uống ở người nhiễm HIV không đơn thuần là đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng hằng ngày. Một chế độ ăn đầy đủ và an toàn giúp cơ thể hấp thụ thuốc tốt hơn, hạn chế nguy cơ mắc bệnh do thực phẩm nhiễm khuẩn – vốn có thể trở nên nghiêm trọng hơn do hệ miễn dịch suy yếu. Vì vậy, tuân thủ các nguyên tắc lựa chọn, chế biến và bảo quản thực phẩm an toàn là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe và chất lượng sống.

1. Vì sao dinh dưỡng tốt quan trọng với người nhiễm HIV?

Dinh dưỡng tốt nghĩa là duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh, cân đối. Điều này không chỉ giúp người nhiễm HIV giữ cân nặng hợp lý, duy trì sức khỏe tổng thể, mà còn hỗ trợ hệ miễn dịch và tăng khả năng hấp thụ thuốc điều trị.

HIV tấn công và làm suy yếu hệ thống miễn dịch, khiến cơ thể dễ mắc các bệnh nhiễm trùng. Để kiểm soát virus, người bệnh cần tuân thủ phác đồ điều trị kháng HIV (ART) hằng ngày. Thuốc giúp ức chế virus, bảo vệ hệ miễn dịch. Bên cạnh đó, một chế độ dinh dưỡng hợp lý sẽ góp phần nâng cao sức đề kháng, giúp cơ thể khỏe mạnh hơn và hỗ trợ hiệu quả quá trình điều trị.

An toàn thực phẩm là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe và chất lượng sống ở người nhiễm HIV.

2. Chế độ ăn uống lành mạnh cho người nhiễm HIV

Người nhiễm HIV cũng cần tuân thủ những nguyên tắc dinh dưỡng cơ bản giống như mọi người để duy trì sức khỏe.

Một số khuyến nghị quan trọng gồm:

Ăn đa dạng thực phẩm từ 5 nhóm chính: Rau, trái cây, ngũ cốc, thực phẩm giàu protein và sữa (hoặc các sản phẩm thay thế).
Đảm bảo đủ năng lượng (calo) để giữ cân nặng ổn định và khỏe mạnh.
Ưu tiên thực phẩm ít chất béo bão hòa, ít muối (natri) và hạn chế đường bổ sung.

3. HIV hoặc thuốc điều trị có gây ra vấn đề dinh dưỡng?

HIV và thuốc điều trị có thể ảnh hưởng đến dinh dưỡng theo nhiều cách. Một số bệnh nhiễm trùng liên quan đến HIV có thể khiến người bệnh khó ăn hoặc khó nuốt. Bên cạnh đó, tác dụng phụ của thuốc như chán ăn, buồn nôn hay tiêu chảy cũng làm giảm khả năng ăn uống và hấp thu dinh dưỡng, từ đó ảnh hưởng đến việc tuân thủ phác đồ điều trị.

Nếu gặp các vấn đề này, người bệnh nên trao đổi với bác sĩ để được hỗ trợ kịp thời. Đồng thời, tuân thủ nguyên tắc an toàn thực phẩm cũng là cách quan trọng để giảm thiểu rủi ro và bảo vệ sức khỏe.

4. An toàn thực phẩm là gì?

Thực phẩm và nước uống nếu không đảm bảo vệ sinh có thể bị nhiễm vi khuẩn hoặc ký sinh trùng gây bệnh, dẫn đến ngộ độc thực phẩm hay các bệnh lây truyền qua đường ăn uống. An toàn thực phẩm chính là việc lựa chọn, sơ chế, chế biến và bảo quản thực phẩm đúng cách để phòng ngừa những nguy cơ này. Ví dụ, cần nấu chín thực phẩm đến nhiệt độ thích hợp để tiêu diệt vi khuẩn, hoặc bảo quản lạnh kịp thời để tránh hư hỏng.

Ngoài thực phẩm, nguồn nước cũng giữ vai trò rất quan trọng vì được sử dụng hằng ngày để uống và nấu ăn. Ở Việt Nam, nhiều gia đình dùng nước máy, nước giếng khoan hoặc nước đóng bình. Tuy nhiên, chất lượng nước có thể khác nhau tùy khu vực. Để đảm bảo an toàn, người dân nên đun sôi nước trước khi uống, hoặc sử dụng các thiết bị lọc nước đạt chuẩn. Với nước giếng, cần kiểm tra định kỳ và xử lý bằng biện pháp phù hợp để loại bỏ vi khuẩn và tạp chất, tránh nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe.

5. Tại sao an toàn thực phẩm lại quan trọng đối với người nhiễm HIV?

HIV làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến cơ thể khó chống lại vi khuẩn, virus và ký sinh trùng. Vì vậy, các bệnh lây truyền qua thực phẩm, chẳng hạn như tiêu chảy, viêm dạ dày – ruột hay ngộ độc thực phẩm, thường nặng nề và kéo dài hơn ở người nhiễm HIV so với người khỏe mạnh. Những đợt bệnh này không chỉ gây mất nước, sụt cân mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hấp thụ thuốc, làm giảm hiệu quả điều trị.

Tuân thủ nguyên tắc an toàn thực phẩm sẽ giúp người nhiễm HIV hạn chế nguy cơ mắc bệnh. Điều này bao gồm lựa chọn thực phẩm tươi, rõ nguồn gốc; rửa sạch và nấu chín kỹ; bảo quản đúng cách và luôn đảm bảo sử dụng nguồn nước an toàn. Ở Việt Nam, thói quen ăn gỏi sống, tiết canh hoặc thực phẩm để qua đêm mà không bảo quản lạnh có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro, do đó người nhiễm HIV càng cần lưu ý để bảo vệ sức khỏe của mình.

Duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh, cân đối góp phần duy trì sức khỏe và hiệu quả điều trị với người HIV.

6. Người nhiễm HIV nên làm gì để phòng ngừa bệnh lây truyền qua thực phẩm?

Với hệ miễn dịch suy yếu, người nhiễm HIV dễ bị ngộ độc hoặc nhiễm trùng từ thực phẩm hơn người khỏe mạnh. Để giảm nguy cơ, cần tuân thủ các nguyên tắc an toàn thực phẩm sau:

6.1 Tránh ăn uống những thực phẩm có nguy cơ cao:

Trứng sống hoặc thực phẩm chứa trứng sống (ví dụ: Sốt mayonnaise tự làm, bột bánh chưa nướng).
Thịt gia cầm, thịt đỏ, hải sản còn sống hoặc chưa nấu chín.
Sữa tươi, các sản phẩm từ sữa và nước ép trái cây chưa qua tiệt trùng.

6.2 Thực hiện 4 bước cơ bản để đảm bảo an toàn thực phẩm:

Làm sạch: Rửa tay bằng xà phòng trước khi chế biến, sau khi tiếp xúc với thịt sống, đồng thời rửa sạch dụng cụ, thớt, mặt bàn bếp.
Tách riêng: Dùng thớt, dao riêng cho thực phẩm sống và chín; để riêng thịt, hải sản, trứng sống với rau quả, bánh mì hoặc thức ăn đã nấu chín.
Nấu chín: Đảm bảo thực phẩm được nấu chín hoàn toàn. Nếu có thể, dùng nhiệt kế thực phẩm để kiểm tra nhiệt độ bên trong đạt mức an toàn.
Bảo quản lạnh: Đưa thực phẩm dễ hỏng vào tủ lạnh hoặc ngăn đông trong vòng 2 giờ sau khi nấu hoặc mua về.

Tuân thủ những thói quen trên không chỉ giúp người nhiễm HIV phòng ngừa bệnh lây truyền qua thực phẩm mà còn góp phần duy trì sức khỏe và hiệu quả điều trị lâu dài.

Xét Nghiệm HIV tại cộng đồng Và tự xét nghiệm | SKĐS

BS. Tăng Minh Hoa