Doanh nghiệp cần cơ chế rõ ràng trong chuyển đổi xanh

Trong khi đó, theo các chuyên gia, nhiều mặt hàng xuất khẩu nếu không đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường sẽ gặp khó khăn trong việc tiếp cận các thị trường lớn như châu Âu và Mỹ.

Xu hướng tất yếu

Như một xu thế tất yếu, khi các đối tác nhập khẩu lớn của Việt Nam đang ngày càng chú trọng tới các chỉ số phát triển bền vững ESG (môi trường, xã hội, quản trị doanh nghiệp) và lấy đó làm tiêu chuẩn đầu vào để "sát hạch" những mặt hàng, sản phẩm vốn là thế mạnh xuất khẩu của Việt Nam, đã đặt ra yêu cầu đối với các nhà sản xuất cần có sự chuyển dịch phù hợp.

Chuyển đổi xanh ở Việt Nam vẫn chủ yếu tập trung vào các doanh nghiệp lớn và các công ty có vốn đầu tư nước ngoài.

Chia sẻ tại tọa đàm "Chuyển đổi xanh: Từ áp lực đến cơ hội kinh doanh" ngày 19/2, ông Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam cho biết, Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, thể hiện quyết tâm chính trị rõ ràng trong việc theo đuổi con đường phát triển bền vững. Đây không chỉ là một lựa chọn mà là một hướng đi tất yếu, giúp Việt Nam hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế xanh toàn cầu.

Đặc biệt, áp lực từ thị trường quốc tế là một yếu tố quan trọng khiến Việt Nam phải đẩy nhanh quá trình chuyển đổi xanh. Hiện nay, nhiều mặt hàng xuất khẩu nếu không đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường sẽ gặp khó khăn trong việc tiếp cận các thị trường lớn như châu Âu và Mỹ.

Trước đó, chia sẻ về câu chuyện này, ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch Hiệp hội Dệt May Việt Nam (VITAS) cũng khẳng định: Để đáp ứng yêu cầu khắt khe của các nhà nhập khẩu lớn, các doanh nghiệp dệt may Việt Nam cần tích cực chuyển đổi để thích ứng với những thay đổi của xu hướng tiêu dùng và yêu cầu xanh hóa của thị trường xuất khẩu. Việc ứng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo và áp dụng các tiêu chuẩn xanh không chỉ giúp nâng cao năng suất mà còn là yếu tố quyết định để ngành đạt được sự phát triển bền vững và gia tăng năng lực cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.

Tuy nhiên, theo PGS TS Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường, chuyển đổi xanh ở Việt Nam vẫn chủ yếu tập trung vào các doanh nghiệp lớn và các công ty có vốn đầu tư nước ngoài, trong khi phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn đang gặp nhiều khó khăn, thách thức.

Ngoài những khó khăn như thiếu vốn, nhân lực, tìm kiếm các giải pháp kỹ thuật trong chuyển đổi xanh, các chuyên gia cho rằng doanh nghiệp vẫn lúng túng do rất nhiều thông tin mới có liên quan đến các chủ đề chuyển đổi xanh, phát triển bền vững nên không biết chuyển đổi bắt đầu từ đâu, chuyển như thế nào?

Doanh nghiệp còn loay hoay

Bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Da giày, Túi xách Việt Nam (Lefaso) trăn trở, sản xuất xanh là xu hướng chung của các doanh nghiệp da giày hiện nay để giữ vững kim ngạch xuất khẩu. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất với ngành da giày lúc này là đáp ứng các quy tiêu chuẩn mới mà nhiều quốc gia nhập khẩu giày dép lớn đưa ra, đó là tính bền vững trong sản xuất, yêu cầu về trách nhiệm xã hội,...

Có nơi trồng dược liệu dưới tán rừng được khuyến khích, nhưng có địa phương do lo ngại xâm phạm đất rừng nên việc triển khai gặp khó khăn.

Thậm chí, một số DN trong lĩnh vực nông nghiệp thì cho rằng, doanh nghiệp dù đã chủ động, nhưng còn đang lúng túng trong việc nắm bắt rất nhiều thông tin mới có liên quan đến các chủ đề chuyển đổi xanh, phát triển bền vững. Họ chỉ biết tiếp nhận thông tin và hoang mang như đang bơi trong một biển thông tin mà không biết đâu là bờ.

Giám đốc Liên hiệp Hợp tác xã Nông nghiệp hữu cơ và dược liệu Việt Nam (huyện Đông Anh) Phạm Thị Lý cho biết, hợp tác xã đang sản xuất dược liệu dưới tán rừng tại nhiều địa phương. Việc trồng loại cây này không chỉ đem lại giá trị kinh tế cao, mà còn giúp bảo vệ hệ sinh thái rừng. Tuy nhiên, chính sách về đất đai chưa đồng nhất, có nơi trồng dược liệu dưới tán rừng được khuyến khích, nhưng có địa phương do lo ngại xâm phạm đất rừng nên việc triển khai gặp khó khăn.

Các chuyên gia cho rằng, lý do chính của tình trạng này là thiếu cơ chế rõ ràng, khiến doanh nghiệp chưa biết nên đầu tư vào lĩnh vực nào, lựa chọn công nghệ nào hay có thể vay vốn từ đâu để thực hiện chuyển đổi.

"Bên cạnh vấn đề tài chính, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn chưa thực sự hiểu rõ chuyển đổi xanh là gì và làm thế nào để áp dụng vào thực tế. Sự thiếu hụt thông tin và các chương trình đào tạo chuyên sâu đang khiến quá trình chuyển đổi diễn ra chậm hơn so với kỳ vọng", một chuyên gia nêu.

Ông Đinh Hồng Kỳ - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP Hồ Chí Minh (HUBA) cũng nhìn nhận, mặc dù trào lưu chuyển đổi xanh đang phát triển mạnh mẽ, nhưng vẫn còn nhiều thách thức đáng suy ngẫm. Hiện nay, khoảng 90% doanh nghiệp Việt Nam là doanh nghiệp nhỏ và vừa nhưng phần lớn những doanh nghiệp mạnh dạn thực hiện chuyển đổi xanh lại là các tập đoàn lớn. Trong khi đó, các doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp nhiều khó khăn trong quá trình xanh hóa.

Một trong những rào cản lớn nhất là vấn đề tài chính. Theo thống kê, khoảng 65% doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn để thực hiện các dự án xanh. Trong khi đó, chỉ có khoảng 12% doanh nghiệp tại TP Hồ Chí Minh sở hữu đội ngũ nhân sự có chuyên môn về ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị).

Ngoài ra, công nghệ cũng là một thách thức quan trọng, đặc biệt trong các ngành có mức độ phát thải cao như dệt may. Hiện tại, khoảng 40% thiết bị trong ngành này đã lạc hậu, khiến việc giảm phát thải carbon trở thành một vấn đề nan giải.

Nhận thức của doanh nghiệp cũng là một rào cản lớn. Không phải doanh nghiệp nào cũng hiểu rõ tầm quan trọng của chuyển đổi xanh và sẵn sàng đầu tư dài hạn cho quá trình này. Nhiều doanh nghiệp vẫn đặt câu hỏi liệu chuyển đổi xanh có thực sự mang lại lợi ích hay chỉ là một xu hướng ngắn hạn.

Trước những thách thức trên, theo Phó Chủ tịch HUBA, cần có những giải pháp từ Chính phủ và các cơ quan quản lý để hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi xanh.

Để chuyển đổi xanh thực sự hiệu quả, cần đặt ra những mục tiêu cụ thể cho từng ngành, nghề và lĩnh vực, đồng thời có chính sách dài hạn để bảo đảm phát triển bền vững. Việc tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn, hỗ trợ đào tạo nhân lực và khuyến khích đổi mới công nghệ sẽ là chìa khóa giúp doanh nghiệp Việt Nam không chỉ đáp ứng các tiêu chuẩn xanh mà còn nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Ông Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam khuyến nghị, doanh nghiệp cần chủ động và quyết tâm hơn trong việc chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Đây không còn là một lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc nếu muốn tồn tại và phát triển bền vững.

Hồng Hương